Znaczenie transportu w gospodarce światowej

Jednym z najważniejszych działów usług jest transport, zajmujący się przewozem towarów oraz osób. Jego znaczenie dla gospodarki światowej oraz każdego państwa jest bardzo ważne, często porównuje się sieci transportowe do krwioobiegu organizmu państwowego czy szerzej, gospodarki światowej. Dobrze rozwinięta sieć transportowa jest ważnym czynnikiem lokalizacji działalności przemysłowej oraz osadnictwa, umożliwia również wzrost ruchliwości ludności i przyczynia się do rozwoju turystyki. Transport dzieli się na: kolejowy, samochodowy, wodny (śródlądowy i morski), lotniczy oraz przesyłowy zwany też specjalnym (rurociągi, linie energetyczne).
Transport kolejowy – jego rozwój rozpoczął się w pierwszej połowie XIX wieku wraz z wynalezieniem maszyny parowej. Początkowo rozwijał się głównie w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej oraz Japonii. Po II wojnie światowej ten rodzaj transportu rozwinął się również w państwach byłego ZSRR, Chinach, Indiach, Meksyku. W wielu państwach Ameryki Łacińskiej, Afryki oraz Azji Południowej i Południowo-Wschodniej rozbudowę linii kolejowych zainicjowano w okresie, kiedy były one koloniami państw europejskich, w celach eksploatacji bogactw naturalnych i ich wywozu do metropolii.

Transport kolejowy – długość linii i wielkość przewozów w wybranych krajach

Transport samochodowy jest obecnie najlepiej rozwiniętym rodzajem transportu lądowego. Jego rozwój rozpoczął się w XX wieku w państwach Europy Zachodniej i Stanach Zjednoczonych. Szczególnie żywiołowy rozwój tego rodzaju transportu nastąpił po II wojnie światowej. Zaletą transportu samochodowego jest jego szybkość oraz dostawa bezpośrednio do odbiorcy. Natomiast jego główne wady to stosunkowo mała ładowność pojazdów samochodowych oraz wysoka szkodliwość dla środowiska (spaliny, hałas, wypadki drogowe). Transport drogowy jest szczególnie ważny w przewozach na krótkich i średnich dystansach. Rozwój transportu samochodowego jest silnie uzależniony od gęstości sieci drogowej oraz jej jakości.

Wskaźniki rozwoju transportu samochodowego w wybranych krajach

Transport lotniczy jest najnowocześniejszym, najszybciej rozwijającym się, ale także najdroższym rodzajem transportu. Jego rozwój ma szczególnie duże znaczenie w przypadku wielkich obszarowo państw oraz na terenach trudno dostępnych dla innych rodzajów transportu. Największą liczbą samolotów dysponowały: Stany Zjednoczone (16557), Kanada (6142), Wielka Brytania (3750) Niemcy (2375), Australia (1635), RPA (1624), Brazylia (1371) oraz Japonia (1139).
W przewozach lotniczych dominują Stany Zjednoczone, których towarzystwa lotnicze obsługują blisko 41% ogółu przewiezionych towarów i osób. W tym państwie znajdują się również największe porty lotnicze pod względem ilości obsługiwanych pasażerów: Atlanta (Hartsfield – 76 mln w 2001), Chicago (O’Hare – 67 mln), Los Angeles (61 mln). Największym węzłem lotniczym jest Nowy Jork, którego trzy lotniska (Kennedy Airport, Newark i La Guardia) obsługują łącznie ponad 100 mln pasażerów. Największymi portami lotniczymi w Europie są: Londyn (Heathrow– 60,5 mln), Paryż (Charles de Gaulle – 48 mln), Frankfurt nad Menem (48 mln), Amsterdam (40 mln).
Transport morski dzieli się na żeglugę międzykontynentalną oraz kabotażową (przybrzeżną). Spełnia on podobną rolę w międzynarodowych przewozach towarów, jak transport lotniczy w przewozach pasażerów. Jest on podstawową gałęzią transportu obsługującą międzynarodową wymianę handlową i ma szczególnie duże znaczenie dla państw wyspiarskich (Japonii, Australii, Wielkiej Brytanii) oraz eksportujących duże ilości surowców mineralnych (ropa naftowa, węgiel kamienny, rudy metali).
Największa część światowej floty zarejestrowana jest w państwach tzw. „taniej bandery” (Panama, Liberia, Bahamy, Malta, Cypr). Udostępniając swoją banderę, sprawują one tylko formalną kontrolę nad flotami, a stosują niższe opłaty rejestracyjne, podatki oraz mniejsze wymagania co do stanu technicznego statków. Poza państwami „taniej bandery” duże floty morskie posiadają jeszcze: Japonia, Stany Zjednoczone, Rosja, Chiny, Wlk. Brytania, Norwegia.
Główne szlaki żeglugi międzykontynentalnej łączą porty Europy Zachodniej ze wschodnimi wybrzeżami Stanów Zjednoczonych i Kanady oraz portami Wenezueli, Brazylii i Argentyny. Ważne szlaki żeglugowe łączą również porty Japonii, Stanów Zjednoczonych i Australii. Duże znaczenie ma również wymiana między portami Japonii i państw Azji Południowo-Wschodniej oraz Europy.Ważne znaczenie dla żeglugi międzykontynentalnej mają również kanały: Panamski i Sueski, znacznie skracające odległość i czas przewozu.
Transport wodny śródlądowy należy do jednych z najtańszych rodzajów transportu i dlatego odgrywa w niektórych krajach dużą rolę w przewozie dużych ładunków masowych (węgla, rudy, piasku, żwiru, zbóż). Jego wadami są natomiast: duże koszty regulacji rzek (budowa kanałów, śluz), niewielka szybkość, uzależnienie od wahań stanu wody oraz długości okresu zlodzenia. Najważniejszymi szlakami żeglugi śródlądowej są:
• System Wielkich Jezior Amerykańskich – rzeki Św. Wawrzyńca oraz Hudson i Mohawk. Łączy on wielkie aglomeracje USA i Kanady (Chicago, Detroit, Cleveland, Buffalo, Toronto, Montreal, Nowy Jork);
• System Renu, łączący główne rzeki Europy Zachodniej, którego najważniejszym szlakiem jest Ren połączony kanałami z Łabą, Rodanem, Dunajem i Sekwaną;
• System Dunaju – bardzo ważna droga wodna w Europie Środkowej łącząca Niemcy, Austrię, Czechy, Słowację, Węgry, Chorwację, Serbię, Bułgarię i Rumunię z Morzem Czarnym;
• System Wołgi – najdłuższa droga śródlądowa w Europie Wschodniej połączona kanałami z Donem i Newą, co umożliwia połączenia z morzami: Białym, Bałtyckim, Kaspijskim, Azowskim i Czarnym;
• System Missisipi i Missouri, umożliwiający spławianie towarów z środkowych stanów USA do Nowego Orleanu.
Transport przesyłowy (specjalny) obejmuje przesyłanie energii elektrycznej liniami energetycznymi, materiałów sypkich– taśmociągami zaś cieczy i gazów – rurociągami. Rurociągi są najtańszym sposobem przesyłania towarów płynnych i gazowych. Ich rozwój początkowo związany był głównie z przesyłaniem wody, od początku XX wieku gwałtownie wzrosło ich znaczenie w transporcie ropy naftowej, a od drugiej połowy XX wieku także gazu ziemnego. Najlepiej rozwiniętą i najdłuższą sieć ropociągów i gazociągów posiadają: Stany Zjednoczone, Rosja i Kanada. Gęsta ich sieć występuje także w Europie Zachodniej oraz w państwach Zatoki Perskiej.