Geografia

Temperatura i wilgotność powietrza

Podstawową cechą pogody, decydującą o warunkach życia organizmów, jest temperatura powietrza . Zależy ona od bilansu promieniowania dostarczonego do powierzchni Ziemi oraz oddanego (wypromieniowanego) przez nią. Temperaturę powietrza mierzymy za pomocą różnego rodzaju termometrów. Podstawowe pomiary dokonywane są w klatkach meteorologicznych; na ich podstawie obliczamy temperatury średnie dla różnych okresów (np. dobowe) oraz temperatury minimalne i maksymalne. Rozkład temperatury na kuli...

Zróżnicowanie produkcji roślinnej na świecie

Mimo że grunty orne, sady i plantacje zajmują jedynie 11,5% ogółu zamieszkanych kontynentów, to uprawiane na tym terenie rośliny stanowią podstawę wyżywienia ludności świata, zapewniają pasze dla zwierząt, a także surowce dla przemysłu. Ze względu na sposób wykorzystania uprawianych roślin dzieli się je na: alimentacyjne (żywieniowe) – dostarczające żywności dla ludzi, pastewne – uprawiane na paszę dla zwierząt, przemysłowe – dostarczające surowców dla przemysłu. Często jednak uprawiane...

Główne zwierzęta hodowlane

Bydło – jest najważniejszym spośród zwierząt hodowlanych, zarówno ze względu na wielkość pogłowia, jak i rozprzestrzenienie hodowli (w większości państw świata). Jego pogłowie przekroczyło w 2001 r. 1351 mln sztuk. Znamiennym jest jednak, że ponad 16% światowego pogłowia przypada na Indie, w których jego wykorzystanie ze względów religijnych jest nieracjonalne, gdyż stanowi ono jedynie siłę pociągową, źródło nawozów naturalnych, mleka oraz skór z padłych sztuk. Owce – są drugim pod...

Rola przemysłu w gospodarce światowej

Przemysł jest działem gospodarki zajmującym się pozyskiwaniem i przetwarzaniem surowców przy użyciu maszyn oraz zastosowaniu odpowiedniego podziału pracy w zakładach przemysłowych. Produkcja przemysłowa w przeciwieństwie do rzemieślniczej odbywa się na dużą skalę.

Ujścia rzeczne

Miejsce w którym rzeka wpada do morza lub do innej rzeki, nosi nazwę ujścia rzecznego . Wyróżniamy dwa główne rodzaje ujść rzecznych – deltowe i lejkowate. Ujścia lejkowate (estuaria) występują w miejscach, gdzie wyprzątanie niesionych przez rzekę osadów (na skutek pływów, falowania, silnego nurtu rzeki głównej) jest większe niż jego dostawa, natomiast ujścia deltowe występują w miejscach, gdzie dostawa materiału jest większa niż jego wyprzątanie. Ujścia lejkowate przeważają na...

Procesy glacjalne

Jeden z ważniejszych czynników morfogenetycznych, modelujących powierzchnię Ziemi stanowią lodowce , które – głównie z pomocą niesionego przez siebie materiału skalnego, zwanego moreną – erodują podłoże i zbocza doliny, przeobrażają starsze (np. rzeczne) formy terenu, transportują niesiony materiał, nieraz na bardzo duże odległości i akumulują go po swoich bokach, pod swoim dnem i u swojego czoła. Istotną rolę morfogenetyczną pełnią też wody lodowcowe, szczególnie w miejscach, gdzie...

Ziemia w Układzie Słonecznym

Ziemia jest jedną z mniejszych planet naszego Układu Słonecznego, położoną jako trzecia od gwiazdy centralnej – Słońca. Nasz rodzimy Układ Słoneczny składa się z gwiazdy centralnej, 9 planet z 63 (łącznie) księżycami oraz dziesiątków tysięcy planetoid (małych planet), komet i meteorów. Gwiazda centralna naszego układu to Słońce , wokół którego krążą liczne ciała niebieskie. Największe z tych ciał, planety , krążą wokół Słońca w jednym kierunku, po prawie kolistych orbitach. Wokół...

Geografia – opisanie Ziemi

Kula ziemska – postrzegana z punktu widzenia astronomii jako jedna z planet Układu Słonecznego – z punktu widzenia geografii stanowi jeden rozległy geosystem . Należy przez to rozumieć, że wszystkie elementy tego geosystemu, zarówno naturalne, jak wprowadzone przez działalność człowieka, są nierozerwalnie powiązane ze sobą. Powiązania te są zarówno statyczne, jak i dynamiczne – każda zmiana, wydawałoby się nawet niewielka, jednego z elementów geosystemu Ziemi może spowodować daleko idące...

Znaczenie usług w gospodarce światowej

Usługi to trzeci sektor gospodarki – obok szeroko rozumianego rolnictwa i przemysłu – obejmujący działalność gospodarczą, która nie polega na wytwarzaniu dóbr materialnych, ale na świadczeniu różnego rodzaju usług. Sektor usługowy dzieli się na następujące główne działy: transport, łączność, handel (wewnętrzny i międzynarodowy), gospodarkę komunalną, ochronę zdrowia, oświatę, administrację, wymiar sprawiedliwości, finanse i ubezpieczenia oraz turystykę . Znaczenie usług w gospodarce...

Znaczenie turystyki w gospodarce światowej

Turystyka to odbywanie krótkotrwałych lub dłuższych podróży poza miejsce zamieszkania w celach niezarobkowych (czyli np. wypoczynkowych, sportowych, poznawczych). W zależności od przyjętych kryteriów stosuje się różne podziały turystyki: • turystyka indywidualna i zbiorowa, • turystyka krajowa i zagraniczna, • turystyka urlopowa i weekendowa. Przyjmując za kryterium cel wyjazdu, wyróżnia się następujące rodzaje turystyki: krajoznawczą, wypoczynkową, religijną (pielgrzymkową), biznesową i...

Charakterystyczne położenia Ziemi względem Słońca

Data* (Nazwy dotyczą tylko półkuli północnej) Promienie słoneczne padają prostopadle na: 21 marca dzień równonocy wiosennej równik 22 czerwca dzień przesilenia letniego zwrotnik Raka 23 września dzień równonocy jesiennej równik 22 grudnia dzień przesilenia zimowego zwrotnik Koziorożca * – w niektóre lata daty te mogą ulec przesunięciu o jeden dzień

Wykorzystanie surowców mineralnych – przemysł wydobywczy

Surowce mineralne dzieli się najczęściej na: • surowce energetyczne – węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa, gaz ziemny, torf, pierwiastki promieniotwórcze; • surowce metaliczne (rudy metali) – rudy żelaza (np. magnetyt, hematyt), rudy metali uszlachetniających stal (np. niklu, manganu, chromu, wolframu, tytanu), rudy metali nieżelaznych (kolorowych) (np. miedź, cynk, cyna, ołów), rudy metali lekkich (np. glin – aluminium, magnez), rudy metali szlachetnych (złoto, srebro, platyna);...

Ukształtowanie powierzchni Ziemi

Na ogólną powierzchnię kuli ziemskiej, wynoszącą 510 066 tys.km2, lądy stanowią 29,2%, czyli 148 999 tys. km 2 . Rozmieszczenie lądów jest bardzo nierównomierne; na półkuli północnej lądy zajmują ok. 39%, na półkuli południowej tylko 19%. Większe fragmenty lądowe na Ziemi noszą nazwę kontynentów, mniejsze zaś wysp. Wyspy występują pojedynczo lub w grupach, które noszą nazwę archipelagów . Archipelag może mieć postać roju (wyspy rozmieszczone bezładnie) lub łańcucha (wyspy ułożone...

Oceany i morza

Ponad 70,8% obszaru kuli ziemskiej (361 167 tys. km2) zajmują oceany i morza. Łączą się one ze sobą, tworząc wielką powierzchnię wodną nazywaną Oceanem Światowym. Jego podział na poszczególne części ma w znacznej mierze charakter umowny. Najczęściej wyróżnia się trzy oceany: • Ocean Spokojny (Pacyfik) • Ocean Indyjski • Ocean Atlantycki (Atlantyk) Wszystkie oceany stanowi ą rozległe przestrzenie wodne, urozmaicane pojedynczymi wyspami i archipelagami wysp. W pobliżu lądów oceany dzielą się...

Zróżnicowanie przyrostu naturalnego na świecie

Ludność danego terytorium wzrasta, gdy liczba urodzeń żywych w określonej jednostce czasu (najczęściej rok) przewyższa liczbę zgonów. Różnicę pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów nazywamy przyrostem naturalnym . W celu porównania skali tego zjawiska w ujęciu czasowym i między różnymi państwami lub regionami stosuje się współczynnik przyrostu naturalnego liczba urodzeń żywych – liczba zgonów PN =  ------------------------------------------ x 1000 [‰] liczba ludności...

Warunki przyrodnicze i społeczno-ekonomiczne rozwoju rolnictwa

Rolnictwo jest działem gospodarki zajmującym się uprawą roślin i hodowlą zwierząt w celu pozyskania żywności oraz surowców dla przemysłu. Na poziom rozwoju rolnictwa mają wpływ następujące czynniki przyrodnicze : warunki glebowe, warunki klimatyczne (głównie wielkość opadów i temperatura powietrza), warunki wodne , warunki hipsometryczne (głównie wysokość nad poziomem morza i rzeźba terenu). Do najważniejszych czynników pozaprzyrodniczych zalicza się: rozmieszczenie ludności ,...

Pozyskiwanie informacji geograficznych

Źródła informacji geograficznych można podzielić na dwie główne grupy: źródła bezpośrednie i pośrednie. Informacje ze źródeł bezpośrednich uzyskujemy w trakcie prac terenowych. Należą do nich: • obserwacje terenowe; • pomiary; • kartowanie, czyli nanoszenie zjawisk na mapę; • fotografie. Wszelkie prace terenowe możliwe są dzięki podstawowej umiejętności orientacji na powierzchni Ziemi. Pomijając już oczywiste problemy wynikające z możliwości zabłądzenia, bez umiejętności orientacji w terenie...

Mapy

Podstawowym źródłem wiedzy o rozmieszczeniu przestrzennym zjawisk geograficznych są mapy. Mapy geograficzne przedstawiają rozmieszczenie, stan i wzajemne powiązania obiektów i zjawisk geograficznych. Obiekty i zjawiska te są wybierane w zależności od rodzaju i przeznaczenia mapy. Nauka zajmująca się mapami, zasadami ich sporządzania i korzystania z nich nosi nazwę kartografii . Mapę definiujemy jako uogólniony obraz powierzchni Ziemi(lub jej części), przedstawiony na płaszczyźnie, w...

Wody płynące

Powierzchnia lądów kuli ziemskiej tylko w bardzo nielicznych miejscach ma charakter całkowicie płaski; w większości jest mniej lub bardziej nachylona. Stąd pochodząca z opadów woda (a ściślej ta jej część, która nie ulegnie parowaniu lub infiltracji) spływa po powierzchni gruntu z miejsc wyżej położonych w kierunku miejsc położonych niżej. Spływające wody tworzą powiązany ze sobą system cieków wodnych . Mniejsze cieki (strumienie, potoki) łączą się w rzeki, te z kolei łączą się ze sobą,...

Urbanizacja

Cyrkulacja powietrza

Atmosfera ziemska wywiera swoją masą nacisk na powierzchnię Ziemi. Nacisk ten nazywamy ciśnieniem atmosferycznym . Definiujemy go jako siłę (nacisk) pionowego słupa powietrza o przekroju całej atmosfery na jednostkę powierzchni. Ciśnienie atmosferyczne mierzymy z pomocą barometrów . Średnia wartość ciśnienia atmosferycznego na poziomie morza wynosi 1013,25 hektopascali (hPa) lub inaczej ok. 760 mm słupa rtęci. Wartość ciśnienia atmosferycznego – najwyższa na poziomie morza– maleje wraz ze...

Wydobycie rud żelaza i produkcja stali

Ważne znaczenie w gospodarce światowej odgrywa również wydobycie rud metali. Największe znaczenie ze względu na wielkość wydobycia mają rudy żelaza, których wydobycie w 2001 r. wyniosło 1060 mln ton. Największą ich część wydobywa się w: Chinach – Anshan w prowincji Liaoning, północnej części prowincji Hebei, Mongolii Wewnętrznej oraz Panzhihua w prowincji Sichuan, Brazylii – w górach Serra dos Carajas w stanie Para oraz w okolicach Belo Horizonte w stanie Minas Gerais, Australii – w...

Bieg i przepływ rzeki

Pod pojęciem biegu rzeki rozumiemy linię spływu wód rzeki w rzucie poziomym. Bieg rzeki zależy od różnych czynników, należą do nich: ogólne ukształtowanie terenu, spadek rzeki, przepływ rzeki, ilość niesionego przez rzekę materiału oraz rodzaj podłoża, po którym rzeka płynie. Wyróżniamy rzeki o biegu prostym, krętym, meandrowym i roztokowym (anastomozującym). Ogół cieków wodnych na danym obszarze tworzy sieć rzeczną . Nieco szerszym pojęciem jest sieć wodna – w jej obręb wchodzą, prócz...

Przemysł

Jeziora

Jeziorem nazywamy naturalny śródlądowy zbiornik wodny – zagłębienie terenu wypełnione wodą, zatrzymaną w swym spływie i niepodlegającą swobodnej wymianie z wodami morskimi. Jeziorem nie należy nazywać zbiornika wodnego utworzonego przez człowieka (stawu, zbiornika retencyjnego itp.). Jeziora cechują się bardzo różną genezą . Wyróżniamy m.in. jeziora: • tektoniczne, • reliktowe, • wulkaniczne, • lodowcowe, • polodowcowe górskie, • polodowcowe podgórskie (piedmontowe), • polodowcowe niżowe,...

Gęstość zaludnienia

Notowane współcześnie wartości gęstości zaludnienia poszczególnych kontynentów i państw są wynikiem wielowiekowych procesów wzrostu zaludnienia oraz koncentracji ludności w regionach najbardziej atrakcyjnych ze względów przyrodniczych oraz ekonomicznych.Wskaźniki gęstości zaludnienia nie uwzględniają jednak wewnętrznego zróżnicowania rozmieszczenia ludności w obrębie poszczególnych kontynentów czy państw. Jest to szczególnie mylące w przypadku dużych państw o zróżnicowanych warunkach...

Wielkie okręgi przemysłowe świata

Ośrodek przemysłowy jest to miejscowość (najczęściej miasto), w której zlokalizowany jest co najmniej jeden zakład przemysłowy. Okręg przemysłowy jest to obszar obejmujący wiele ośrodków przemysłowych, które wykazują silne wewnętrzne powiązania produkcyjne, większe niż z ośrodkami spoza tego okręgu. Na rozwój i powstanie okręgów przemysłowych na świecie duży wpływ wywarł stopniowy rozwój przemysłu, w którym wyróżnia się najczęściej trzy rewolucje przemysłowe: • pierwsza rewolucja...

Zmiany zaludnienia Ziemi

Zmiany liczby ludności zamieszkującej Ziemię przez wiele tysięcy lat postępowały bardzo wolno. W historii zmian zaludnienia Ziemi pojawiały się okresy przełomowe, charakteryzujące się nagłym przyspieszeniem wzrostu liczby ludności. Wywołane były one rewolucyjnymi przemianami w sposobie produkcji i organizacji życia społecznego. Pierwszym takim przełomowym okresem była rewolucja rolnicza , która rozpoczęła się ok. 10 tys. lat temu. W jej wyniku doszło do stopniowego udomowienia niektórych...

Lodowce

Blisko 11% obszarów lądowych kuli ziemskiej pokryte jest trwałą pokrywą lodową, czyli zlodowaceniem . Zlodowacenie występuje we wszystkich częściach świata, ale największe przestrzenie zajmuje w okolicach biegunowych. W średnich i niskich szerokościach geograficznych zlodowacenie występuje tylko w wysokich górach. Współczesne zlodowacenie kuli ziemskiej Obszar Powierzchnia zlodowacenia (w km 2 ) Ameryka Północna 2 060 000 Ameryka Południowa...

Budowa środowiska przyrodniczego (krajobrazu)

Sfery, komponenty, elementy i cechy środowiska oddziaływają wzajemnie na siebie i są od siebie zależne. Różnorodne wzajemne powiązania pomiędzy nimi sprawiają, że w każdym miejscu geosystemu kuli ziemskiej środowisko przyrodnicze jest różne i funkcjonuje we właściwy sobie sposób. Środowisko przyrodnicze stanowi zatem złożony efekt oddziaływania różnorodnych sił przyrody i stale podlega ewolucyjnym zmianom.

Świat zwierzęcy

Rozmieszczenie świata zwierzęcego w geosystemie kuli ziemskiej jest uwarunkowane trzema podstawowymi grupami przyczyn. Są to: • zróżnicowanie warunków środowiskowych, • czynniki historyczne, • działalność człowieka. Przestrzenne rozmieszczenie świata zwierzęcego kuli ziemskiej w sposób syntetyczny oddają podziały zoogeograficzne . Obszary lądowe (bez Antarktydy) dzieli się na cztery państwa i sześć krain zoogeograficznych. Krainy zoogeograficzne Królestwo (Państwo)...

Warzywa i owoce

Ważne znaczenie dla wyżywienia ludności mają również warzywa i owoce. Odgrywają one coraz większą rolę w miarę wzrostu liczby ludności miast oraz rozwoju transportu, technologii przechowywania oraz przetwarzania. Sadownictwo i warzywnictwo rozwija się szczególnie intensywnie w regionach położonych w sąsiedztwie miast oraz w rejonach o szczególnie sprzyjających warunkach klimatycznych. Największe znaczenie w skali świata ma uprawa owoców cytrusowych, bananów, jabłek i winogron, a z warzyw...

Procesy egzogeniczne

Rodzaj i intensywność występujących w danym miejscu procesów egzogenicznych zależy od wielu czynników; najważniejszymi z nich są zróżnicowanie geologiczno-morfologiczne, strefowość klimatyczna, stopień wilgotności, związany głównie z odległością od mórz i oceanów, wysokość bezwzględna i względna, nachylenia i ekspozycja terenu oraz rodzaj pokrywy roślinnej.

Metody określania wieku skał:

Metody określenia wieku bezwzględnego: • fizyczne: – radiometryczne – termoluminescencyjne • sedymentologiczne, • biologiczne, • chemiczne, • paleontologiczne. Metody określania wieku względnego: • litologiczne, • tektoniczne, • geofizyczne, • paleontologiczne, • archeologiczne.

Procesy endogeniczne

Do podstawowych procesów endogenicznych, mających największy wpływ na współczesny obraz geosystemu kuli ziemskiej, należą procesy górotwórcze, procesy plutoniczne i wulkaniczne oraz procesy sejsmiczne. Procesy te niejednokrotnie powiązane są ze sobą; ich wspólną cechą jest to, że zachodzą z największą intensywnością w pobliżu krawędzi płyt litosfery – w miejscach, gdzie płyty te stykają się ze sobą.

Ukształtowanie dna oceanów

Ukształtowanie pionowe dna oceanów jest prawie równie złożone,jak obszarów lądowych. Głównymi makroformami dna oceanicznego są: • szelfy , czyli półki kontynentalne , stanowiące zalane wodami mórz brzeżne części cokołów kontynentalnych; szelfy leżą na głębokości do 200 m i zajmują mniej niż 8% dna oceanicznego • stoki cokołów kontynentalnych , położone na głębokości od 200 do 3000 m; łącznie ok. 14% dna oceanicznego; • równiny podmorskie , inaczej dna basenów oceanicznych , położone na...

Procesy górotwórcze

Procesy górotwórcze albo orogenetyczne to wielkoskalowe ruchy skorupy ziemskiej, w trakcie których: a) następuje sfałdowanie wcześniej nagromadzonych osadów oraz ich wypiętrzenie – efektem jest powstanie gór o charakterze fałdowym ; b) w obszarach o „usztywnionej”, niepodlegającej fałdowaniu skorupie ziemskiej, ruchy orogenetyczne powodują powstawanie spękań i uskoków, w efekcie pionowych wypiętrzeń sztywnych bloków – tworzą się góry o charakterze zrębowym .

Historia geosystemu

Nasza wiedza o historii geosystemu kuli ziemskiej bazuje głównie na informacjach „zapisanych” w różny sposób przez samą przyrodę. Tylko z relatywnie krótkiego, ostatniego okresu czasu posiadamy również informacje powstałe dzięki działalności człowieka – źródła archeologiczne i historyczne. Odtwarzaniem dziejów Ziemi zajmuje się odrębna dyscyplina naukowa– paleogeografia . Bazuje ona w znacznej mierze na badaniach geologicznych.Ponieważ poszczególne rodzaje skał powstają w określonych...

Rolnictwo

Procesy brzegowe

Główne procesy modelujące wybrzeża morskie związane są z działalnością fal oraz prądów przybrzeżnych. Działalność ta ma charakter bądź niszczący (abrazja), bądź budujący (akumulacja). W przypadku przewagi działalności niszczącej powstają wybrzeża abrazyjne, w przypadku przewagi działalności budującej – wybrzeża akumulacyjne. Wybrzeża abrazyjne cechują się występowaniem stromej ściany zwanej klifem lub falezą . Fale uderzające o brzeg podcinają go, powodując jego stopniowe cofanie; u...

Handel zagraniczny i jego znaczenie w gospodarce światowej

Wymiana towarów i handel towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów, a w ostatnich latach rozwój handlu międzynarodowego jest coraz większy. Wynika to głównie ze specjalizacji gospodarek poszczególnych państw w produkcji towarów, do których szczególnie predestynują je warunki naturalne, odpowiednio wykwalifikowane kadry, koszty siły roboczej, dostępność kapitałów. Prowadzi to w konsekwencji do międzynarodowego podziału pracy, który ma głęboki sens ekonomiczny, gdyż państwa powinny produkować...

Atmosfera

Atmosferą nazywamy powłokę gazową otaczającą Ziemię ze wszystkich stron. Składa się ona z mieszaniny gazów nazywanej powietrzem . Oddziaływanie siły grawitacji powoduje, że większość powietrza znajduje się w dolnej, przypowierzchniowej warstwie atmosfery. Grubość atmosfery jest trudna do określenia – wraz ze wzrostem wysokości atmosfera stopniowo rozrzedza się i bez wyraźnej granicy przechodzi w przestrzeń międzyplanetarną. Atmosfera ziemska składa się głównie z azotu (78,084%), tlenu...

Zróżnicowanie ekonomiczne i polityczne państw świata

Zróżnicowanie poziomu produkcji rolnej

Ze względu na poziom intensywności produkcji rolnej rolnictwo można podzielić na intensywne i ekstensywne. Rolnictwo intensywne cechuje się dużymi nakładami kapitałów (mechanizacja, sztuczne nawożenie, środki ochrony roślin) lub dużymi nakładami siły roboczej. Towarzyszy temu wzrost produkcji rolnej i duże nadwyżki żywności osiągane dzięki wysokim plonom roślin oraz zwiększonej mleczności i mięsności hodowanych zwierząt. Dobrze rozwinięta jest infrastruktura rolnictwa. Dominują...

Hydrosfera

Ilość wody znajdująca się na naszej planecie jest względnie stała i wynosi 1 385 984 tys. km 3 . Zdecydowaną większość zasobów wodnych Ziemi stanowią wody mórz i oceanów (96,5%). Wody powierzchniowe na lądach (w lodowcach, jeziorach, bagnach i wodach płynących) stanowią 1,75%, a wody pod powierzchnią lądów – głównie wody gruntowe – 1,73% światowych zasobów hydrosfery. Wody w atmosferze, głównie w postaci chmur, stanowią tylko 0,001% wszystkich wód. Dzięki oddziaływaniu energii słonecznej i...

Pedosfera i biosfera

Wydobycie i hutnictwo rud metali nieżelaznych

Aluminium pierwotne pozyskuje się z boksytów , jego wytop jest bardzo energochłonny, dlatego też huty aluminium lokalizuje się zazwyczaj w sąsiedztwie elektrowni, szczególnie w państwach produkujących duże ilości energii elektrycznej. Aluminium pierwotne stanowi ok. 70% całej produkcji tego metalu. Aluminium wtórne otrzymuje się w drodze przeróbki złomu aluminiowego, a jego udział w ogólnej produkcji wynosi ok. 30%. Wydobycie boksytów i produkcja aluminium pierwotnego w 2001 r....

Usługi

Ludność

Procesy grawitacyjne

Pod pojęciem procesów grawitacyjnych lub inaczej ruchów masowych rozumiemy przemieszczanie się zwietrzeliny, a także powierzchniowej warstwy litej skały w dół stoku pod wpływem siły ciężkości. Ruchy masowe zachodzić mogą samoistnie bądź pod wpływem konkretnego, zewnętrznego bodźca. Uruchomieniu ruchów masowych sprzyja podcięcie lub zbytnie obciążenie stoku (np. na skutek postawienia budynku), przesycenie zwietrzeliny wodą, rozmarznięcie wierzchniej warstwy zmrożonego gruntu, a także...