Zróżnicowanie roślinności w geosystemie kuli ziemskiej zależy odczynników klimatycznych, wodnych, glebowych i antropogenicznych.Najważniejszą rolę odgrywają czynniki klimatyczne, związane z nierównomiernym nagrzewaniem różnych miejsc kuli ziemskiej przez Słońce. Efektem tego zróżnicowania jest występowanie strefowości roślinnej, nawiązującej w znacznej mierze do strefowości klimatycznej. W obrębie każdej strefy występują charakterystyczne dla niej formacje roślinne.
Strefy roślinne
Strefa | Klimat | Główne formacje roślinne |
równikowa | gorący i wilgotny | wiecznie zielone wilgotne lasy równikowe równikowe lasy górskie równikowe łąki górskie lasy namorzynowe |
podrównikowa | gorący, z sezonową zmiennością opadów (pory wilgotne i suche) | sawanny lasy podrównikowe o różnym stopniu suchości, suche lasy i zarośla podrównikowe lasy monsunowe |
zwrotnikowa | gorący suchy | pustynie półpustynie |
podzwrotnikowa | dość ciepły, z sezonową zmiennością opadów (pory wilgotne i suche) | roślinność twardolistna wilgotne lasy podzwrotnikowe wilgotne i suche stepy podzwrotnikowe półpustynie i pustynie, tzw. chłodne |
umiarkowanie ciepła | umiarkowanie ciepły | lasy liściaste zrzucające liście na zimę lasostepy stepy półpustynie i pustynie, tzw.lasy i zarośla iglaste roślinność alpejska |
borealna (umiarkowanie chłodna) |
umiarkowanie chłodny | borealne lasy iglaste lasotundra tundra górska |
polarna | polarny | tundra lodowa pustynia |
Rozmieszczenie stref na kuli ziemskiej modyfikowane jest przez różne czynniki, m.in. występowanie pasm górskich, wzniesienie nad poziom morza, układ mórz i oceanów, rodzaje cyrkulacji barycznych – stąd występowanie stref cechuje się miejscami pewną nieregularnością.
W obszarach górskich, w związku ze zmieniającymi się warunkami klimatycznymi wraz ze wzrostem wysokości n.p.m., występuje zjawisko piętrowości roślinnej. Do piętrowości roślinnej nawiązują piętra glebowe, zoogeograficzne, a także piętrowość procesów morfogenetycznych. Generalnie w górach na kuli ziemskiej występują cztery główne piętra fizycznogeograficzne: stepowo-pustynne, leśne, peryglacjalne (krioniwalne) i glacjalne.
Poszczególne główne piętra dzielą się na mniejsze części, np.w naszej strefie klimatycznej piętro leśne dzieli się na piętra regla górnego (lasy iglaste) i regla dolnego (lasy mieszane). W poszczególnych pasmach górskich świata występują różne piętra, w tym piętra roślinne. Wynika to z różnej wysokości gór, ich położenia geograficznego, odległości od mórz i oceanów i innych. Również wysokość granic pomiędzy piętrami jest silnie zróżnicowana i zależy głównie od szerokości geograficznej.
Piętra roślinne (w górach Europy)
Piętro | Roślinność |
glacjalne (niwalne) | brak – lodowce, wieczne śniegi |
subniwalne | mszaki, porosty, nieliczne rośliny kwiatowe, nagie skały, |
alpejskie | wysokogórskie łąki (hale) |
subalpejskie | krzaczaste zarośla (m.in. kosodrzewina) |
leśne górne (regla górnego) | lasy iglaste |
leśne dolne (regla górnego) | lasy mieszane i liściaste |
Obok stref roślinnych zróżnicowanie florystyczne kuli ziemskiej dobrze oddaje regionalizacja florystyczna. Na podstawie występowania swoistej flory o wspólnym pochodzeniu i historii wyróżniono siedem państw roślinnych:
• holarktyczne,
• paleotropikalne,
• neotropikalne,
• australijskie,
• przylądkowe,
• holantarktyczne,
• morskie.