Sztuka

Artystka niespełniona

Odrębną kategorię stanowią niespełnione artystki. Maliczewska, pozbawiona układów, wiele traci w teatrze, może jednak występować. Literatura jednak pokazuje i postaci stłamszone przez społeczeństwo, którym życie nie pozwoliło realizować swych marzeń. Taką ofiarą mieszczańskiego społeczeństwa jest „szalona Julka”, bohaterka dramatu Kisielewskiego W sieci. Odważna i utalentowana malarka, zakochana w artyście, porzuca z woli rodziny szkołę i wychodzi za bogatego, dobrze sytuowanego, choć...

Sztuka

Anonimowy rzemieślnik

Traktowanie sztuki w kategoriach anonimowego rzemiosła było na przestrzeni wieków rzadkie. Wyspecjalizowali się w nim średniowieczni skrybowie, przepisujący wiekopomne dzieła i ilustrujący je przepięknie, średniowieczni malarze, ale także poeci. Znaczna liczba utworów średniowiecznych jest anonimowa, mało też wiemy o podpisanych autorach, bo kim był Gall, który „napisał tę historię”? (podpisany pod jedną z najbardziej znanych kronik). Autor średniowiecznego dzieła, tworzonego na chwałę Bożą,...

Degradacja, kryzys inteligencji

Rola przedwojennej inteligencji była nie do przecenienia. W czasie wojny likwidowano ją jako kwiat narodu. Czynili to zarówno Rosjanie ( Wszystko, co najważniejsze , Boża podszewka , Mój wiek , Katyń , Guziki ), jak i Niemcy (żydowska inteligencja – Początek , Daleko od okna ). Bardzo istotnym, jeśli nie kluczowym zagadnieniem dotyczącym roli inteligencji we współczesnej kulturze jest powojenna refleksja nad sensem sztuki, cywilizacji. Po „epoce pieców”, po czasie holokaustu kultura...

Niewrażliwi państwo z noweli Sienkiewicza

Henryk Sienkiewicz w swej przejmującej noweli Janko Muzykant ukazał niewrażliwych państwa ze dworu, którzy sporo bawią za granicą i tam szukają wrażeń, wspaniałej sztuki i młodych talentów, podczas gdy na własnej ziemi przegapiają prawdziwe perły. Scena, w której mówią oni (po francusku) o przyjemności wyszukiwania talentów na Zachodzie, podczas gdy nad grobem biednego Janka, pobitego na śmierć za kradzież skrzypeczek, „szumią brzozy”, jest nader sugestywna.

Teatr naszej duszy

Stanisław Wyspiański pisał w jednym z utworów o teatrze duszy, w którym ogląda widzów. Stąd pochodzi termin „teatr ogromny” – to właśnie takiego teatru, będącego syntezą sztuk: malarstwa, muzyki, tekstu, gry indywidualnej i zbiorowej pragnął Wyspiański. Teatr miał być ogromny także w sensie przestrzennym, na wzór amfiteatrów starożytnych (autor Wesela pasjonował się antykiem).

Zygmunt Korczyński – kopia Hrabiego

Swoistą repliką postaci Hrabiego jest Zygmunt Korczyński z Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej – elegancki, głoszący kult sztuki i zapatrzony w zachodnie wzorce, wiele podróżujący po Europie malarz. O ile jednak Hrabia, mimo iż hołduje zachodnim obyczajom, jest patriotą, a nawet walczy za ojczyznę, o tyle Zygmunt jest ślepo zapatrzony w obce wzorce, lekceważy fakt, że jego ojciec zginął w powstaniu, nie rozumie go, a nawet nazywa w obecności matki (Andrzejowej) szaleńcem. Świat Zygmunta to świat...

Teatr w teatrze

Szczególne wrażenie robią na widzach sceny teatralne wplecione w tok innych teatralnych sztuk. Np. w najsłynniejszej tragedii wszech czasów, Hamlecie WilliamaSzekspira, na prośbę młodego księcia aktorzy odgrywają przed Klaudiuszem i Gertrudą spektakl Zabójstwo Gonzag i . Hamlet dopisuje do tekstu parę scen. Obserwując reakcję widowni, zwłaszcza ojczyma, chce przekonać się, czy Klaudiusz winien jest królobójstwa (zabójstwa starego Hamleta). Dowodzi to wielkiego zaufania księcia wobec...

Podziw dla odwagi naukowców poprzednich epok

W literaturze współczesnej odnajdziemy też hołdy dla naukowców poprzednich epok. W poezji współczesnej znajdziemy wiele wierszy poświęconych mitologicznym eksperymentatorom Dedalowi i Ikarowi (np. Ernest Bryll O Ikarach głoszą , Stanisław Grochowiak Ikar, Zbigniew Herbert Dedal i Ikar ). Z kolei Stanisław Grochowiak w wierszu Lekcja anatomii doktora Tulpa , nawiązującym do obrazu Rembrandta, uczyni eksperymenty odważnego naukowca (przeprowadzającego pierwsze sekcje zwłok) punktem wyjścia...

Światowiec z Pana Tadeusza

Satyrycznie sportretowanym kosmopolitą jest Hrabia z Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. Potomek Horeszków jest wiecznie upozowanym tona eleganta-artystę, to na rycerza-eleganta, człowiekiem.Właściwie sam jest jedną wielką pozą i świat jawi mu się jako szereg póz. Nosi cudzoziemski strój i po cudzoziemsku ubiera służbę: Surdut swój angielskiego kroju, biały, długi Połami na wiatr puścił; z tyłu konno sługi W kapeluszach jak grzybki, czarnych, lśniących, małych, W kurtkach, w butach...

Najważniejsze motywy i tematy Młodej Polski

Artysta i sztuka – moderniści głosili, że sztuka istnieje dla sztuki, a nie dla publiczności czy rozrywki. Artysta pragnie wolności i w sprawach ziemskich czuje się zniewolony. Potęgę poezji pokazuje Wesele Wyspiańskiego, a wiersz Evviva l’arte Tetmajera widzi w niej ucieczkę od spraw przyziemnych. Ludomania – epoka przeżywa fascynację folklorem. Chłopi Reymonta zostali nagrodzeni Noblem jako chłopska epopeja. Jan Kasprowicz w cyklu Z chałupy pokazuje nędzę wiejską,a w Weselu...

Ostatnia scena Tanga

Ostatnia scena sztuki Tango Sławomira Mrożka ukazuje zwycięstwo kultury masowej nad wysoką. Nie dzieło muzyki poważnej, nie eksperyment Stomila, lecz popularna melodia tanga La Cumparsita pojawia się w finale jako symbol zwycięstwa prymitywa Edka nad inteligentami. Tango jest też symbolem władzy Edka nad Eugeniuszem. Niewątpliwie woli on popularny taniec od jakiegoś innego, ambitniejszego przekazu kultury, który byłby dla niego niedostępny. Kultura tworzona dla Edka musi być prostacka jak...