Nieszczęście
Histeryczka i tyranka
Histeryczką i tyranką jest Róża Żabczyńska – tytułowa bohaterka Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej. Egzaltowana jak inne histeryczki, kocha muzykę, rozżalona z powodu niewystarczającego do zrobienia kariery talentu, żyje nieszczęśliwa, unieszczęśliwiając innych. Wiecznie niezadowolona, robi synowi i synowej ciągłe wyrzuty, córkę zmusza do robienia kariery muzycznej, nie uwzględniając jej planów życiowych. W ten sposób staje się tyranką, której wszyscy ze strachu i dla świętego spokoju...
Marzenia o fabryce
Do działania mobilizują natomiast bohatera Ziemi obiecanej Władysława Reymonta– Karola Borowieckiego – jego marzenia o fabryce. Cóż z tego, kiedy realizacja tych marzeń owocuje niemoralnymi działaniami: wykorzystywaniem robotników, krzywdzeniem i zdradzaniem narzeczonej, wreszcie rozstaniem z nią. Borowiecki ostatecznie spełnia swe marzenie: staje się bogaczem i właścicielem wielkiej fabryki jako mąż Mady Müller. Gdy jednak po latach spotyka dawną narzeczoną, okazuje się człowiekiem...
Epidemia jako pretekst do snucia opowieści
Jeszcze inni opuszczają miasto i spędzają czas na pod florenckiej wsi, licząc na to, że unikną śmierci. To właśnie ich przymusowy wyjazd, ucieczka na prowincję, odosobnienie i spotkanie stały się okazją do snucia opowieści, często nieprzyzwoitych, pikantnych, dotyczących miłości. W historiach ludzi, którzy niejako cudem uniknęli śmierci, odnajdziemy niezwykły apetyt na życie, głód wrażeń typowy dla tych, którzy nieoczekiwanie poznali wartość życia. Dotyczące trędowatych mity i legendy także...
Szlachetna prostytutka
Często jednak literatura pokazuje inne prostytutki, wcale niebędące uosobieniem zła, a przy tym skrzywdzone przez życie, biedne, nieszczęśliwe lub przeciwnie – życzliwe światu, pogodne, szlachetne, na swój sposób radzące sobie w życiu. Do tych szlachetnych prostytutek niewątpliwie należy bohaterka Przeminęło z wiatrem – przyjaciółka Retta Butlera, Bella. Wielokrotnie wybawi z kłopotów Retta i jego znajomych. Okaże się lojalna i, mimo swej profesji, na swój sposób wierna. Również Elżbieta...
Swatka
Innym typem starych zaradnych kobiet są swatki. Na ogół do zajęcia się niezbyt chlubnym procederem skłania je niewysoka pozycja społeczna i fatalna sytuacja materialna. Często w tej grupie są wdowy i nieszczęśliwe kobiety, które muszą jakoś zarobić na swe utrzymanie, a nie mają innych możliwości, zmarli mężowie nie zabezpieczyli ich na przyszłość, a same bohaterki nie czują się już na tyle atrakcyjne, by starać się o mężów kolejnych (jak np. czyniła to Podstolina z Zemsty ). Taką swatką...
Nieszczęśliwe, chore, biedne
Obraz nieszczęśliwej prostytutki, która umrze na skutek wyniszczenia organizmu po wypiciu trującego płynu, wywołującego poronienia, będzie już towarzyszył doktorowi Larchowi do końca życia. Potem trafi do doktora jej nieszczęśliwa córka, również kokota, która zresztą była mimowolnym świadkiem seksualnej inicjacji Larcha (matka, wprowadzająca chłopaka w sprawy seksu, dzieliła z nią bowiem pokój). Córka obłudnej mieszczki, pani Eames, która starała się udawać elegancką panią (swój zawód...
Zazdrość chorego wobec zdrowych
Ślepy starzec zazdroszczący młodym, sprawnym i widzącym to bohater sztuki Juliusza Słowackiego Horsztyński . Gdyby nie ślepota, może nawet zdradzony nie targnąłby się na własne życie. Horsztyński jest człowiekiem o niskiej samoocenie, zazdroszczącym niemal wszystkim, może właśnie to wiedzie go do nieuchronnego samobójstwa? Zazdrość kierowała trędowatym Lebbroso (bohaterem Wieży Gustawa Herlinga-Grudzińskiego), gdy obserwował z miejsca swego nieszczęsnego odosobnienia zakochaną parę. Na...
Miłość do macochy
W dramacie romantycznym pojawia się też motyw miłości do macochy. Trudno nazwać go kazirodztwem, choć pewne tabu zostaje w utworze przełamane. Np. Zbigniew – bohater Mazepy Juliusza Słowackiego, syn Wojewody, nieszczęśliwie kocha się w wiernej ojcu macosze – Amelii. Ona też darzy go uczuciem. Nigdy jednak nie zdołają go sobie wyznać do końca. Zbigniew zginie śmiercią samobójczą, rzekomo od kuli Mazepy, z którym pojedynkuje się w imieniu ojca. Macocha dowie się od Kozaka o miłości Zbigniewa...
Samobójczynie i umierające z miłości
Miłość Karusi była silniejsza niż strach przed śmiercią i kontaktem z duchem.Rysy szaleństwa noszą też inne kobiety zakochane i umierające z miłości.Cechy takiego obłędu ma miłość Teresy Kociełłowej – bohaterki Nocy i dni Marii Dąbrowskiej – do Tadeusza Krępskiego. Kociełłowa nawiązuje z nim romans, a frustrację przypłaca zdrowiem, jej organizm nie ma sił, by zwyciężyć śmiertelną chorobę, a może i wola życia osłabła w nieszczęśliwej żonie i kochance? W chwili szalonej rozpaczy odbierają...
Biblijne klimaty
To w Starym Testamencie w Księdze Koheleta padają wielokrotnie cytowane potem słowa: „Marność nad marnościami i wszystko marność”. Księga ta akcentuje przemijalność rzeczy doczesnych i to, iż nie znamy swego losu: „Bo czas i przypadek rządzi wszystkim. Bo też i nie zna człowiek swego czasu...”. Księgą akcentującą kruchość rzeczy doczesnych i trwałość wiecznych jest też Księga Hioba . Jej bohater – Hiob, na którego spadają liczne nieszczęścia, mówi „Nagi wyszedłem z łona matki i nagi tam...
Marzenia o miłości romantycznej i nieudolne naśladowanie jej w życiu
Lektury romansów i miłosnych dramatów kształtują nowy typ czytelników i czytelniczek– złaknionych niezwykłych przeżyć, gorących uczuć i namiętności. Naczytał się Cierpień młodego Werter a Gustaw z Dziadów Adama Mickiewicza i naśladuje doświadczenie swego bohatera w życiu. Obwinia nawet „książki zbójeckie” zaswe nieszczęścia. Z kolei Emma Bovary, tytułowa postać z powieści Flauberta, na podstawie lektury romansów spodziewa się w małżeństwie niezwykłych uniesień miłosnych, których w nim nie...
Samobójstwo zakochanych
Najczęściej oczywiście zabijają się lub podejmują samobójcze próby zakochani. Nieszczęśliwi, bo ich miłość nie została odwzajemniona, nieszczęśliwi, bo jakiś zakaz czy społeczna przepaść dzieli ich od ukochanej istoty. Nieszczęśliwi, bo śmierć zabrała istotę im najbliższą. Nieszczęśliwi, bo zostali zdradzeni. Już w mitologii greckiej i dramacie antycznym popełniano samobójstwa – niektóre z miłości. Orfeusz, który schodzi do Hadesu za Eurydyką, nie popełnia wprawdzie samobójstwa, ale igra ze...
Pieniądze – źródłem nieszczęść utracjuszy, hazardzistów, żon modnych
Uzależnienie od wydawania pieniędzy to poważny nałóg, który prowadzi od bogactwa do biedy barona Krzeszowskiego z powieści Lalka Bolesława Prusa. Gdyby nie żona, baron kochający się w wyścigach konnych, hulankach i ekstrawaganckich zakupach, utrzymujący również kobiety, nie miałby prawdopodobnie gdzie mieszkać i za co żyć. Powraca bowiem po wyprowadzce z domu do żony bez żadnych bagaży, kompletnie zrujnowany. Naturę utracjusza mają także inni bohaterowie: syn Barbary i Bogumiła...
Miłość do umarłej
Mitologia grecka opowiada o wielkiej miłości Orfeusza i Eurydyki. Tych dwoje kochało się, ale rozdzieliła ich śmierć. Tracki śpiewak tak kochał swą żonę, że nie wyobrażał sobie życia bez niej. Dlatego zstąpił do Hadesu. Swą grą tak urzekł boga podziemi, a nawet Cerbera, że uzyskał zgodę na wyprowadzenie Eurydyki z zaświatów.Postawiono mu tylko jeden warunek: miał nie oglądać się za siebie. Nie dotrzymał go, przy wyjściu z Hadesu nie zdołał się powstrzymać i – obejrzał się. Utracił Eurydykę...
Tajemnicza pustelnica
W literaturze romantycznej spotykamy też kobiety pustelnice. Jedną z nich jest bohaterka Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza, żona Waltera Alfa i córka księcia Kiejstuta, „piękna Litwinka” Aldona. Opuszczona przez męża, który udaje się pod przybranym nazwiskiem Konrada Wallenroda podstępnie walczyć z Krzyżakami, podąża za nim do Malborka i tam osiada w wieży jako pustelnica. Zna mroczne tajemnice pogrążonego w nałogu i wątpliwościach rycerza, potem wielkiego mistrza, który wbrew rycerskim...
Polska femme fatale
Do polskich kobiet fatalnych zaliczyć można niewątpliwie Izabelę Łęcką z Lalki Prusa, rozkochującą w sobie Stanisława Wokulskiego. Arystokratka wprawdzie nie zastawia sideł na kupca, ale gdy orientuje się, iż może odnieść korzyści ze związku z nim, przyjmuje jego hołdy, a nawet ofertę małżeństwa, manipulując zakochanym mężczyzną. Narzeczeństwo z Wokulskim nie przeszkadza jej we flirtowaniu z kuzynem. Sama chłodna i nieczuła, ma specyficzny stosunek do mężczyzn – traktuje ich przedmiotowo,...
Władcy mitologiczni
Władców mitologicznych spotykają liczne ludzkie nieszczęścia. Król Priam – bohater Iliady , przeżywa śmierć swego ukochanego syna Hektora (w pojedynku z Achillesem) oraz zapowiedź zbezczeszczenia zwłok syna.Jako zbolały ojciec przybywa do obozu wroga błagać zabójcę syna – Achillesa,o zwrot drogich starcowi zwłok. Achilles, przez szacunek dla siwej głowy i litość dla cierpiącego, wydaje ciało Hektora, mimo iż wcześniej nienawidził przeciwnika, który zabił mu przyjaciela – Patroklosa...
Szalona Ofelia
Najbardziej chyba znaną szaloną kobietą literatury jest bohaterka Hamleta Williama Szekspira – Ofelia, postać, której postępowanie i miejsce w tragedii wymyka się jednoznacznym interpretacjom. Obłęd córki Poloniusza i ukochanej Hamleta zaczyna się, gdy książę zmienia nagle do niej swój stosunek, jakby prowadził dziwną grę z Ofelią. Hamlet zachowuje się dziwnie: lekceważy, a nawet obraża i prowokuje ubóstwianą dotąd pannę. Być może poświęca swą miłość do dziewczyny na ołtarzu miłości do...
Zaścianek Dobrzyńskich
W Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza, w księdze szóstej (Zaścianek) poznajemy Dobrzyńskich. Pochodzą oni z Mazur, na Litwę przybyli przed czterystu laty. Zachowali swój język i obyczaje oraz szlachecką dumę. Wiedzą, że są wolni i teoretycznie równi pozostałej szlachcie. Swą odrębność od chłopów podkreślają strojem, choć na co dzień właściwie żyją tak jak oni. Znani są z patriotyzmu i odwagi, ale mają też inne, typowe dla Polaków wady: skłonność dobitek, zapalczywość. Te właśnie cechy...