Konformizm
Dulszczyzna jako synonim bezguścia i pogardy dla sztuki
Dulszczyzna jest nie tylko kategorią etyczną i obyczajową, ale i estetyczną. Drobnomieszczanki nie mają dobrego gustu. Paradują w starych, przybrudzonych halkach (pani Aniela), zagracają domy setkami tanich bibelotów, dających wrażenie przepychu (salon Dulskich, Żabusi, domy mieszczan z wiersza Tuwima Mieszkańcy ). Oszczędność każe „paniom Dulskim” ochraniać sprzęty warstwami pokrowców, które zdejmuje się np. podczas wizyt konkurentów do ręki córek. Tak robi np. pani Chomińska – bohaterka...
Piekło obozów koncentracyjnych
Piekło obozów koncentracyjnych pokazuje przede wszystkim proza lagrowa Tadeusza Borowskiego – opowiadania, których bohaterem-narratorem jest Tadek, często niewłaściwie utożsamiany z postacią pisarza. Ów konformista, uprzywilejowany w obozie, bo ma dość niski numer (czyli trafił do obozu stosunkowo wcześnie), obserwuje lagrową rzeczywistość i próbuje się do niej przystosować, odnaleźć w niej... Borowski uparcie podkreśla, że Niemcy stworzyli nową cywilizację, w której zanika podział na kata i...
Nauczyciel komunista
Kolejną kreacją polskiego filmu jest nauczyciel komunista. Bezwzględny pedagog, który niesprawiedliwie oblewa na maturze młodego opozycjonistę występuje w Ostatnim dzwonku Magdaleny Łazarkiewicz. Tam pojawia się też konformistyczny dyrektor, kochający naprawdę pracę z młodzieżą, ale też mający usta pełne frazesów. Nauczyciela konformistę spotkamy też w Marcowych migdałach Radosława Piwowarskiego. Cwaniaczki na wyższym szczeblu to dziekan i wykładowcy wyższej uczelni z Barw ochronnych...
Idealiści
Oprócz męczenników za sprawę i małych konformistów znajdziemy też wśród przedstawianych w tekstach kultury komunistów głęboko mądrych i uczciwych idealistów. W Popiele i diamencie Jerzego Andrzejewskiego poznajemy postać szlachetnego przedwojennego komunisty Stefana Szczuki. Przed wojną pracował jako inżynier i był więziony przez trzy lata za działalność komunistyczną. Podczas wojny jego żona została osadzona w Ravensbrück, gdzie zginęła, wykazała się jednak bardzo ludzką, szlachetną...
Między światem wartości a piekłem obozu
Przed szczególnym wyzwaniem stają więźniowie lagrów i łagrów. W ekstremalnych warunkach męki, upokorzenia i ciągłego zagrożenia śmiercią trudno zachować godność. A jednak największym maksymalistom udaje się nawet w warunkach ekstremalnych pozostać wiernymi sobie. Tadeusz Borowski ukazuje w swych opowiadaniach konformistę Tadka, któremu nie udało się zachować w tych warunkach normalnej skali wartości. Ale potrafią to tylko ludzie naprawdę nieugięci i bezkompromisowi. Liczne teksty kultury...
Buntownicy
Pierwszy mitologiczny lekarz Asklepios, podobnie jak Prometeusz, okazał się buntownikiem, ponieważ pomagając ludziom, osłabiał władzę bogów. Ocalał ludzi od gnębiących ich chorób i śmierci. Został zresztą za to srodze ukarany, bo bogowie nie mogli pozwolić na to, by śmiertelnicy nie umierali. Lekarze przedstawiani w literaturze często noszą rysy buntowników. Za buntownika można uznać Tomasza Judyma – głównego bohatera Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego, który przeciwstawił się...
Konformizm
rzecz. m, br. lm (psych., soc.) działanie nastawione na dostosowanie się do zastanej sytuacji, niechęć do wyrażania własnej woli, ugodowość za wszelką cenę, przystosowanie. Pan Władek jest znanym wszystkim konformistą. Z powodu tego konformizmu (D. lp) stał się przedmiotem żartów całego biura. O konformizmie (Ms. lp) pana Władka krążą legendy. Pewnego dnia, na przykład, w gronie kolegów krytykował pracę kierownika działu, kiedy jednak prezes oficjalnie poparł kierownika,...
Konformiści
Prócz obrazów szlachetnych lekarzy literatura przekazuje nam obrazy lekarzy konformistów. Taki jest bohater Siłaczki Żeromskiego – doktor Obarecki, który w Obrzydłówku (jakże znacząca to nazwa!) szybko wrósł w miejscowe konformistyczne elity i zapomniał o ideałach młodości. Przypomni sobie o nich tylko na chwilę, lecząc dawną znajomą ze studiów. Tytułowa siłaczka, nauczycielka, która zaraziła się tyfusem od ubogich dzieci, nie zostanie jednak uratowana, a Obarecki po chwilowym wstrząsie...
Nieuczciwi karierowicze epoki dwudziestolecia międzywojennego
Dzieckiem ze zubożałej rodziny szlacheckiej jest też Zenon Ziembiewicz– bohater Zofii Nałkowskiej. Wspierany przez ustosunkowanych znajomych zaciąga ogromne długi wdzięczności. Będzie je spłacał przez całe swoje konformistyczne życie, dokonując ciągłych kompromisów moralnych. Będzie drukował słowa sprzeczne z jego poglądami, a jako prezydent nie zaprotestuje przeciw rozkazowi strzelania do robotników. Nie tylko karierę zrobi nie do końca uczciwe. Także w życiu prywatnym dopuści się zdrady,...
Dylematy inteligentów
Wiążą się z tym pewne dylematy: czy sprzeniewierzać się chłopskiej tradycji,jak nie być obcym w swoim środowisku? Drugi dylemat, nieeksponowany bezpośrednio po wojnie, to kwestia zaprzedania się komunistom. Czy iść na kompromis? Czy być konformistą? Czy może działać w opozycji? Fascynację inteligencji ideami komunistycznymi, jej „zarażenie” komunizmem i jego źródła analizują Czesław Miłosz w Zniewolonym umyśle , Aleksander Wat w pamiętniku mówionym Mój wiek oraz wielu innych pisarzy w...
Rządy cesarskie i tyrania według Herberta
Rządy cesarskie w Rzymie, ale także istotę tyranii jako takiej opisuje wiersz Zbigniewa Herberta Powrót prokonsula . Bohater tego utworu, mówiący w wierszu prokonsul, opowiada o tym, iż powraca z prowincji na dwór cesarski i będzie próbował żyć normalnie na pełnym intryg, niekiedy kończących się śmiercią,cesarskim dworze. Opisuje sposoby przetrwania w tym środowisku („będę bił brawo odmierzoną porcją/uśmiechał się na uncje marszczył brwi dyskretnie”) i granice konformizmu („jednego jestem...
Mali i wielcy konformiści
Małych komunistycznych konformistów odnajdziemy na wszystkich szczeblach. Lubował się w ich przedstawianiu w swych filmach Stanisław Bareja ( Miś ). W Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz wykreował apatyczną ciężarną córkę komunistycznego dygnitarza – konformistyczny kochanek musi się z nią ożenić, żeby nie zepsuć swej kariery, ma jednak jeszcze żonę i musi znaleźć pretekst do rozwodu, tymczasem wokół córki komunisty (niczym złotej kury znoszącej złote jajka) zdąży zakręcić się już operatywny...
Literatura współczesna : Grupy poetyckie
Pokolenie 56 – zwane także pokoleniem Współczesności (od tytułu czasopisma, które było przez krótki czas ich trybuną). Są to poeci urodzeni w latach 1930-1935. Ich pokoleniowym przeżyciem był przewrót październikowy po doświadczeniach stalinizmu. Buntowali się przeciwko schematycznej i sztucznie optymistycznej literaturze socrealizmu. Jako przeciwwagę głosili: • antyestetyzm (Stanisław Grochowiak, Andrzej Bursa), • niezgodę na konformizm i obłudę (Andrzej Bursa, Marek Hłasko), •...
Szalona Ofelia
Najbardziej chyba znaną szaloną kobietą literatury jest bohaterka Hamleta Williama Szekspira – Ofelia, postać, której postępowanie i miejsce w tragedii wymyka się jednoznacznym interpretacjom. Obłęd córki Poloniusza i ukochanej Hamleta zaczyna się, gdy książę zmienia nagle do niej swój stosunek, jakby prowadził dziwną grę z Ofelią. Hamlet zachowuje się dziwnie: lekceważy, a nawet obraża i prowokuje ubóstwianą dotąd pannę. Być może poświęca swą miłość do dziewczyny na ołtarzu miłości do...