Biocenoza to zespół populacji różnych gatunków występujących w określonym środowisku abiotycznym, czyli biotopie, i powiązanych ze sobą różnymi zależnościami.
W biocenozie osobniki należące do danego gatunku zajmują określoną niszę ekologiczną, czyli przestrzeń, w obrębie której czynniki abiotyczne i biotyczne środowiska umożliwiają im utrzymanie się przy życiu. Stąd też gatunki występujące obok siebie zajmują zwykle odmienne nisze ekologiczne, co uwidocznia się w odmiennym sposobie wykorzystania tego samego siedliska, np. motyle nocne i dzienne bytujące na jednym drzewie. Rozdzielenie niszy ekologicznej umożliwia zatem ograniczenie konkurencji.
Biocenozę cechuje charakterystyczny skład gatunkowy, specyficzny dla danych warunków siedliskowych, obejmujący gatunki, które są najlepiej do tych warunków przystosowane. Ponadto cechą biocenozy jest pełność składu gatunkowego, czyli obecność w biocenozie zarówno producentów, jak i konsumentów. Do cech biocenozy należy też istnienie oddziaływań między populacjami w jej obrębie.