Strona bierna (Passive Voice) - poradnik dla uczniów

1. Definicja

W języku polskim, podobnie jak w angielskim, zdania mogą występować w stronie czynnej (active voice) oraz stronie biernej (passive voice).

- Strona czynna to sposób, w którym podmiot zdania wykonuje czynność:
- Mój ojciec zbudował ten dom. – Strona czynna

- Strona bierna natomiast koncentruje się na obiekcie czynności, a wykonawca czynności może być pominięty lub wskazany po czasowniku „by”:
- Ten dom został zbudowany przez mojego ojca. – Strona bierna

Podstawowa zasada przekształcania zdań ze strony czynnej na bierną:
- Podmiot (wykonawca czynności) zamienia się z dopełnieniem (obiektem czynności).
- Dopełnienie czynności staje się nowym podmiotem zdania.

2. Tworzenie Strony Biernej

Tworzenie strony biernej w języku angielskim wymaga zamiany miejscami podmiotu i dopełnienia oraz dostosowania form czasowników w zależności od czasu gramatycznego zdania. Poniżej omówimy, jak tworzyć zdania w stronie biernej dla różnych czasów angielskich.

Terminologia:
- Agent – wykonawca czynności (np. my mother w zdaniu My mother is cooking dinner).
- Object – obiekt czynności (np. dinner w tym samym zdaniu).
- Instrument – narzędzie używane do wykonania czynności (np. a knife w zdaniu He was stabbed with a knife).

3. Strona Bierna w Różnych Czasach Gramatycznych

a. Present Simple

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + to be (present simple) + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- My mother washes the dishes every day.
→ The dishes are washed every day by my mother.
[Moja matka zmywa codziennie naczynia → Naczynia są codziennie zmywane przez moją matkę.]

- We give her flowers every Friday.
→ She is given flowers every Friday.
[Dajemy jej kwiaty w każdy piątek → Ona dostaje kwiaty w każdy piątek.]
Alternatywnie:
→ Flowers are given to her every Friday.
[Kwiaty są dawane jej w każdy piątek.]

Uwaga: Przy zdaniach z więcej niż jednym dopełnieniem (np. give – dawać coś komuś) możemy zdecydować, które dopełnienie stanie się nowym podmiotem.

b. Present Continuous

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + to be present simple + being + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- He is repairing his car.
→ His car is being repaired.
[On naprawia swój samochód → Jego samochód jest naprawiany (przez niego).]

- Our company is producing more clothes.
→ More clothes are being produced by our company.
[Nasza firma produkuje więcej ubrań → Więcej ubrań jest produkowanych przez naszą firmę.]

c. Past Simple

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + was/were + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- His boss asked him to do it.
→ He was asked to do it by his boss.
[Jego szef poprosił go, żeby to zrobił → On został poproszony o zrobienie tego przez szefa.]

- They were stopped by the police.
→ The police stopped them.
[Zostali zatrzymani przez policję → Policja ich zatrzymała.]
Uwaga: Drugie zdanie to forma czynna. W przypadku strony biernej agent jest często oczywisty lub nieistotny.

d. Past Continuous

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + was/were + being + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- I was cooking dinner.
→ Dinner was being cooked by me.
[Gotowałem obiad → Obiad był gotowany przeze mnie.]

- We were investigating that case.
→ That case was being investigated.
[Prowadziliśmy dochodzenie w tej sprawie → W tej sprawie prowadzone było dochodzenie.]

e. Future Simple

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + will be + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- He will deal with that problem.
→ That problem will be dealt with by him.
[Zajmie się tym problemem → Ten problem zostanie rozwiązany przez niego.]

- I will repeat your message to her.
→ Your message will be repeated to her.
[Powtórzę jej twoją wiadomość → Twoja wiadomość zostanie jej powtórzona.]

f. Present Perfect

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + have/has been + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- I have made a cake.
→ A cake has been made by me.
[Zrobiłem ciasto → Ciasto zostało zrobione przeze mnie.]

- My boss has given me a raise.
→ I have been given a raise.
[Mój szef dał mi podwyżkę → Otrzymałem podwyżkę.]

Uwaga: Czasownik posiłkowy have zmienia się na has przy podmiotach w trzeciej osobie liczby pojedynczej.

g. Past Perfect

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + had been + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- My secretary had typed the reports.
→ The reports had been typed by my secretary.
[Moja sekretarka napisała raporty → Raporty zostały napisane przez moją sekretarkę.]

- They had cooked the dinner.
→ The dinner had been cooked.
[Ugotowali kolację → Kolacja została ugotowana.]

h. Future Perfect

Budowa:

Podmiot (dopełnienie) + will have been + III forma czasownika (past participle) + [by + agent]

Przykłady:
- I will have done it by Monday.
→ It will have been done by Monday.
[Zrobię to do poniedziałku → Zostanie to zrobione do poniedziałku.]

- She will have finished the project by the end of the month.
→ The project will have been finished by the end of the month.
[Skończy ten projekt przed końcem miesiąca → Ten projekt zostanie skończony przed końcem miesiąca.]

i. Okresy warunkowe (Conditional Sentences)

Budowa:
- Drugi okres warunkowy:

If + podmiot + czas przeszły, podmiot + would be + III forma czasownika (past participle)

- Trzeci okres warunkowy:

If + podmiot + had + III forma czasownika (past participle), podmiot + would have been + III forma czasownika (past participle)

Przykłady:
- If I were you, I would already have done it.
→ If I were you, it would be already done.
[Na twoim miejscu już bym to zrobił → Gdybym był na twoim miejscu, to już byłoby zrobione.]

- If I had known it earlier, I would have done it faster.
→ If I had known it earlier, it would have been done faster.
[Gdybym wiedział o tym wcześniej, zrobiłbym to szybciej → Gdybym wiedział o tym wcześniej, to zostałoby to zrobione szybciej.]

j. Present Infinitive oraz Perfect Infinitive

Budowa:
- Present Infinitive:

Podmiot + ought/be supposed/be meant/etc. + to be + III forma czasownika (past participle)

- Perfect Infinitive:

Podmiot + ought/be supposed/be meant/etc. + have been + III forma czasownika (past participle)

Przykłady:
- He is supposed to write all the reports.
→ All the reports are supposed to be written by him.
[Powinien napisać wszystkie raporty → Wszystkie raporty powinny zostać napisane przez niego.]

- You are supposed to have already arrested him.
→ He is supposed to have been already arrested.
[Powinieneś go już aresztować → Powinien już zostać aresztowany.]

Uwaga: Czasownik have w konstrukcji Perfect Infinitive nie odmienia się przez osoby.

4. Zastosowanie Strony Biernej

Strona bierna jest używana w różnych sytuacjach, aby nadać zdaniu określony ton lub skupić się na obiekcie czynności zamiast na jej wykonawcy. Oto główne przypadki zastosowania:

1. Gdy agent jest nieznany lub nieistotny:
- Someone stole my car.
→ My car was stolen.
[Ktoś ukradł mój samochód → Mój samochód został skradziony.]
(Agent nieznany.)

- The police arrested him.
→ He was arrested.
[Policja go aresztowała → Został aresztowany.]
(Agent jest oczywisty z kontekstu.)

2. Do wyrażania rzeczy w sposób bardziej sformalizowany:
- Some people believe that the Prime Minister was involved in a scandal.
→ It is believed that the Prime Minister has been involved in a scandal.
[Niektórzy ludzie wierzą, że premier brał udział w skandalu → Wierzy się, że premier brał udział w skandalu.]

- I enclose my references at the end of this letter.
→ My references are enclosed at the end of this letter.
[Załączam moje referencje na końcu tego listu → Moje referencje zostały załączone na końcu tego listu.]

3. Gdy interesuje nas sama czynność, a nie osoba ją wykonująca:
- The Minister will open the new school tomorrow.
→ The new school will be opened tomorrow.
[Minister otworzy jutro nową szkołę → Jutro nowa szkoła zostanie otwarta.]

- The postman gave her a letter.
→ She received a letter.
[Listonosz dostarczył jej list → Otrzymała list.]

4. Z uprzejmości lub taktunku, gdy nie chcemy wspominać o agencie:
- I will reduce salaries of all workers.
→ Salaries of all workers will be reduced.
[Obniżę pensje wszystkich pracowników → Pensje wszystkich pracowników zostaną obniżone.]

- You have eaten all of my cookies!
→ All of my cookies have been eaten!
[Zjadłeś wszystkie moje ciastka! → Wszystkie moje ciastka zostały zjedzone!]

5. Czasowniki Przechodnie i Nieprzechodnie

- Czasowniki przechodnie (transitive verbs):
Mają bezpośrednie dopełnienie (direct object). Można je swobodnie przekształcać na stronę bierną.
- Give – dawać
- They give her flowers.
→ She is given flowers.

- Czasowniki nieprzechodnie (intransitive verbs):
Nie mają bezpośredniego dopełnienia. Zazwyczaj nie mogą być przekształcane na stronę bierną.
- Laugh – śmiać się
- He was laughing loudly.
→ Nie można przekształcić na stronę bierną.

6. Verbs of Reporting

Verbs of reporting to czasowniki używane do wyrażania opinii, poglądów lub przekonań. Często są stosowane w stronie biernej, aby skupić się na treści przekazu, a nie na jego wykonawcy.

Przykłady czasowników:
- Assume – zakładać
- Believe – wierzyć
- Consider – uważać
- Feel – czuć
- Know – wiedzieć
- Report – raportować
- Say – mówić
- Think – myśleć
- Understand – rozumieć

Budowa zdań z verbs of reporting w stronie biernej:
1. Użycie "that":

It + is + czasownik w stronie biernej + that + zdanie

- People believe that he's a liar.
→ It is believed that he is a liar.
[Ludzie uważają, że jest kłamcą → Uważa się, że jest kłamcą.]

2. Użycie "to infinitive":

Podmiot + czasownik w stronie biernej + to + infinitive

- She is said to be getting married.
→ Mówi się, że się ożeni.

Przykłady:
- It is known that he is honest.
→ He is known to be honest.
[Wiadomo, że jest uczciwy → Jest znany z uczciwości.]

Uwagi dotyczące czasów:
- Jeśli obie części zdania są w tym samym czasie, stosujemy standardowe konstrukcje.
- Jeśli mówimy o przeszłości, używamy konstrukcji z have been.

Przykłady:
- He is said to be in Africa.
→ Mówi się, że jest w Afryce.

- He was said to be in Africa.
→ Mówiło się, że był w Afryce.

- He is said to have been in Africa.
→ Mówi się, że był w Afryce.

Uwaga: Czasownik posiłkowy have w Perfect Infinitive nie odmienia się przez osoby.

7. Czasowniki Modalne

Czasowniki modalne (can, could, may, might, must, shall, should, will, would) w stronie biernej pozostają niezmienione. Zmieniany jest tylko czasownik następujący po modalnym.

Przykłady:
- He can't fix that computer.
→ That computer can't be fixed.
[On nie poradzi sobie z naprawą tego komputera → Ten komputer nie może zostać naprawiony.]

- You should do it quickly.
→ It should be done quickly.
[Powinieneś to zrobić szybko → To powinno zostać zrobione szybko.]

- We might send it to the dean.
→ It might be sent to the dean.
[Możemy to wysłać do dziekana → To może zostać wysłane do dziekana.]

8. Przyimki (Prepositions) w Stronie Biernej

Przy przekształcaniu na stronę bierną czasowników frazowych (phrasal verbs) lub czasowników, po których używamy przyimków, należy pamiętać o kilku zasadach:

- Przyimek pozostaje po czasowniku:
- James accused her of treason.
→ She was accused of treason.
[James oskarżył ją o zdradę → Została oskarżona o zdradę.]

- He set his store up in the downtown.
→ His store was set up in the downtown.
[Założył swój sklep w centrum → Jego sklep został założony w centrum.]

- Czasowniki związane z ruchem:
Czasowniki związane z ruchem i przemieszczaniem się mogą wymagać zmiany na czasowniki o podobnym znaczeniu bez użycia przyimka.
- Mary went into the room.
→ The room was entered by Mary.
[Mary weszła do pokoju → Pokój został wejście przez Mary.]

- Mary went into the room.
→ The room was gone into by Mary.
[Mary weszła do pokoju → Pokój został wejście przez Mary.]

9. Agent i Instrument

W stronie biernej można dodać informacje o agencie (wykonawcy czynności) lub instrumencie (narzędziu użytym do wykonania czynności).

Przykłady:
- The report was written by Susan.
→ Raport został napisany przez Susan.

- He was stabbed with a knife.
→ Został pchnięty nożem.

- Walls are made with bricks.
→ Ściany są zrobione z cegieł.

10. Czasowniki Make, Hear, See, Help oraz Let w Stronie Biernej

a. Make, Hear, See, Help:

Po tych czasownikach w stronie biernej używamy konstrukcji z to infinitive.

Przykłady:
- I made her resign.
→ She was made to resign.
[Zmusiłem ją do rezygnacji → Została zmuszona do rezygnacji.]

- They heard him sing.
→ He was heard to sing.
[Usłyszeli, jak on śpiewa → Został usłyszany, jak śpiewa.]

b. Let:

Czasownik let w stronie biernej przyjmuje formę was/were allowed to lub was/were let to.

Przykłady:
- He let me eat his hamburger.
→ I was allowed to eat his hamburger.
[On pozwolił mi zjeść jego hamburger → Pozwolono mi zjeść jego hamburger.]

- He let me eat his hamburger.
→ I was let to eat his hamburger.
[On pozwolił mi zjeść jego hamburger → Pozwolono mi zjeść jego hamburger.]

Uwaga: Forma z allowed to jest bardziej powszechna i naturalna w użyciu.

11. Podsumowanie

Strona bierna w języku angielskim jest niezwykle użytecznym narzędziem, pozwalającym na zmianę perspektywy zdania oraz skupienie się na obiekcie czynności. Kluczowe elementy tworzenia strony biernej to:

- Zamiana miejsc podmiotu i dopełnienia.
- Użycie odpowiedniej formy czasownika posiłkowego to be w odpowiednim czasie gramatycznym.
- Dodanie trzeciej formy czasownika (past participle).
- Opcjonalne wskazanie agenta za pomocą przyimka by.

Praktyczne wskazówki:
- Zawsze sprawdzaj, czy czasownik jest przechodni, gdyż tylko wtedy można użyć strony biernej.
- Zwracaj uwagę na czas gramatyczny, aby prawidłowo dostosować formy czasowników.
- Ćwicz przekształcanie zdań ze strony czynnej na bierną i odwrotnie, aby lepiej opanować tę konstrukcję.

12. Ćwiczenia

1. Przekształć na stronę bierną:
- The chef cooks the meal.
→ The meal is cooked by the chef.

- They are building a new bridge.
→ A new bridge is being built by them.

- Someone has stolen my bike.
→ My bike has been stolen.

2. Przekształć na stronę czynną:
- The homework was completed by Maria.
→ Maria completed the homework.

- The song was sung by the choir.
→ The choir sang the song.

- The project will be finished by next week.
→ They will finish the project by next week.

3. Wybierz poprawną formę strony biernej:
- The letter (is written / was written) by John every day.
- A new movie (is being released / was being released) next month.
- All the cakes (have been eaten / has been eaten) by the children.

Odpowiedzi:
1. a) The meal is cooked by the chef.
b) A new bridge is being built by them.
c) My bike has been stolen.

2. a) Maria completed the homework.
b) The choir sang the song.
c) They will finish the project by next week.

3. a) is written
b) is being released
c) have been eaten

13. Dodatkowe Wskazówki

- Ćwicz regularnie: Regularne przekształcanie zdań pomoże Ci zrozumieć strukturę strony biernej.
- Czytaj przykłady: Analizuj zdania w książkach, artykułach i innych źródłach, aby zobaczyć, jak strona bierna jest używana w praktyce.
- Twórz własne zdania: Spróbuj tworzyć własne zdania w stronie biernej na różne tematy, aby utrwalić wiedzę.