1. Giovanni Mirandola O godności człowieka (fragment)
Otóż wydaje mi się, że teraz wreszcie zrozumiałem, dlaczego najbardziej szczęśliwą i najbardziej godną wszelkiej czci istotą jest człowiek i czemu zawdzięcza on swą niezwykłą sytuację i wybrany los we wszechświecie, którego zazdroszczą mu nie tylko zwierzęta, ale nawet gwiazdy i duchy ponadświatowe. (...)
O jakże to wielka hojność Boga Ojca, jakże wielkie i godne podziwu jest szczęście człowieka! Dano mu mieć to, czego zapragnie, i być tym, czym zechce.
2. Jan Kochanowski Pieśń XIX
Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy
Chciał ze mną dobrą tylko sławę mieć na pieczy,
A starać się, ponieważ musi zniszczeć ciało,
Aby imię przynajmniej po nas tu zostało?
I szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje
Tkając, lejąc w się wszytko, póki zstawa szyje;
Nie chciał nas Bóg położyć równo z bestyjami:
Dał nam rozum, dał mowę, a nikomu z nami.
Przeto chciejmy wziąć przed się myśli godne siebie,
Myśli ważne na ziemi, myśli ważne w niebie;
Służmy poczciwej sławie, a jako kto może,
Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.
Komu dowcipu równo z wymową dostaje,
Niech szczepi między ludźmi dobre obyczaje;
Niechaj czyni porządek, rozterkom zabiega,
Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega.
A ty, coć Bóg dał siłę i serce po temu,
Uderz się z poganinem, jako słusze cnemu;
Prostak to, który wojsko z wielkości szacuje:
Zwycięstwo liczby nie chce, męstwa potrzebuje.
Śmiałemu wszędy równo, a o wolność miłą
Godzi się oprzeć, by więc i ostatnią siłą;
Nie przegra, kto frymarczy na sławę żywotem,
Azaby go lepiej dał w cieniu darmo potem?
(Księgi pierwsze)
Propozycja modelu odpowiedzi
1. Humanizm jako kierunek koncentrujący się na człowieku i jego osobowości.
2. Antropocentryzm jako główny wyznacznik światopoglądu epoki:
2.1. człowiek w centrum zainteresowania,
2.2. cytat z Terencjusza jako wyraz nowych zainteresowań.
3. Inspiracje antykiem i jego estetyką:
3.1. podziw dla piękna ludzkiego ciała, harmonia, proporcjonalność.
4. Analiza tekstu Mirandoli:
4.1. wyjątkowa pozycja człowieka we wszechświecie: najbardziej godny i szczęśliwy,
4.2. budzi zazdrość stworzeń stojących niżej i wyżej,
4.3. miejsce człowieka wynika z hojności Boga,
4.4. człowiek – kreator, może kształtować siebie i realizować swoje pragnienia,
4.5. odpowiedzialność człowieka za jego wybory,
4.6. dramat człowieka – może ulec degradacji lub wznieść się na wyższy poziom,
4.7. wyraz poszukiwania harmonii – łączenie cielesności i duchowości człowieka.
5. Analiza Pieśni XIX:
5.1. podkreślenie wyjątkowej pozycji człowieka, dzięki rozumowi i mowie,
5.2. człowiek wybrany przez Boga, uprzywilejowany,
5.3. akceptacja śmierci jako naturalnego porządku: „musi zniszczeć ciało”, połączona z przekonaniem o nietrwałości materialnych dóbr i wyższości bogactw duchowych,
5.4. moralny nakaz kształtowania samego siebie, charakteru: „i szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje”,
5.5. dobra sława celem człowieka – sposób na przemijalność,
5.6. uzyskanie dobrej sławy jest możliwe przez pracę dla innych,
5.7. każdy człowiek powinien służyć innym zgodnie ze swymi zdolnościami:
5.7.1. dobra wymowa – krzewienie dobrych obyczajów, przestrzeganie praw, pilnowanie porządku publicznego,
5.7.2. siła i męstwo – obrona ojczyzny i wiary,
5.8. osiągnięcie dobrej sławy jest moralną nagrodą człowieka,
5.9. harmonijna koncepcja społeczeństwa,
5.10. zastosowanie liryki zwrotu do adresata – 1 os. l. mn. – utożsamienie z zaleceniami,
5.11. rozkaźniki – moralny nakaz zachowania odpowiedniej postawy,
5.12. pytanie retoryczne wyrażone na końcu utworu podkreśla sens dążenia do sławy.
6. Wnioski
Pełny:
dostrzeżenie, że w obu tekstach podkreślona została wyjątkowa pozycja człowieka w świecie, która wynika z obdarzenia człowieka rozumem i umiejętnością dokonywania wyborów. Mirandola rozważa miejsce człowieka pośród innych bytów, zarówno wyższych, jak i niższych; natomiast Kochanowski, wskazując wyższość człowieka nad zwierzętami i wyróżnienie go przez Boga, koncentruje się na ukazaniu roli jednostki w społeczeństwie. Oba teksty odzwierciedlają humanistyczne zainteresowanie człowiekiem i antropocentryzm.
Częściowy:
- dostrzeżenie, że zarówno Mirandola, jak i Kochanowski podkreślają wyjątkową i uprzywilejowaną pozycję człowieka wśród innych stworzeń. Wynika ona z obdarzenia człowieka rozumem. Kochanowski określa także obowiązki człowieka wobec społeczeństwa.
Próba podsumowania:
- wskazanie, że obaj twórcy ukazują wyjątkowe miejsce człowieka pośród innych bytów.
Opracowała: Aleksandra Juranek
Wydawnictwo Park
agniesiaslonce Bardzo pomocne ;)
odpowiedz