Obywatelskie pouczenie poety z Czarnolasu

„Obywatelskie pouczenie poety z Czarnolasu”

Pisarze epoki odrodzenia często wysuwali propozycje reformy Rzeczypospolitej. Problem odnowy kraju podjął Andrzej Frycz-Modrzewski w utworze „O poprawie Rzeczypospolitej”. Innym pisarzem, któremu drogie były losy państwa był Mikołaj Rej w „Krótkiej rozprawie między trzema osobami...”, również Jan Kochanowski dał dowód troski o losy ojczyzny w wielu swoich utworach. Ogromne doświadczenie zdobył podróżując po wielu krajach, studiując na uniwersytecie w Królewcu i w Padwie, przebywając przez 10 lat na dworach magnackich co sprawiło, że Jan Kochanowski stał się jednym z najznakomitszych humanistów oraz znawcą literatury antycznej.
Około roku 1570 poeta przenosi się do Czarnolasu i tam powstają jedne z najlepszych utworów. W utworach Jana Kochanowskiego znaleźć można wiele mądrości, rad i przestróg. Z reguły są to rzeczy banalne o których każdy człowiek powinien pamiętać, którymi powinien się kierować w swoim życiu. Z drugiej strony są to rzeczy o których często zapominają. Poeta nawiązuje do wad ludzkich głównie lenistwa, zbyt dużego przywiązania do dóbr doczesnych oraz braku patriotyzmu.
Jan Kochanowski w swoich fraszkach przedstawia niezwykły obraz życia w szesnastowiecznej Rzeczypospolitej. Fraszki mają z założenia bawić i rozweselać, lecz także ukazują ludzkie wady i czyny. Inny charakter ma fraszka „Do gór i lasów”. Jest to utwór autobiograficzny, pełen optymizmu. Znajdujemy tu nawiązanie do antycznego hasła Epikurejczyków „CARPE-DIEM” (Chwytaj Dzień), korzystaj z każdej chwili. We fraszce
„O żywocie ludzkim” poeta natomiast podejmuje problematykę filozoficzną. Znajdziemy tu refleksje nad losem człowieka, że jesteśmy kukiełkami w rękach przeznaczenia. Fraszki „O kaznodziei” i „O kapelanie” są krytyką nadużyć dokonywanych przez duchowieństwo. Znajdziemy również fraszki o miłości, którego przykładem może być fraszka „Raki”.
W utworze tym podmiot liryczny chwali niewiastę, wzniośle wyraża się o miłości oraz cnotliwości. Czyni to jednak niezwykle przekornie ponieważ utwór czytany wspak okazuje się być satyrą o kobietach jako istotach próżnych, niewiernych i chciwych.
W twórczości Jana Kochanowskiego bardzo ważne miejsce zajmowała Ojczyzna, patryjotyzm i sprawy kraju. We fraszce „Na Skalskie Mogiły” gdzie poeta wyraża pogląd, że umrzeć za Ojczyznę to najbardziej szczytna i mężna rzecz. W pieśni V „O spustoszeniu Podola” Kochanowski zwiera swój lament i skargę po klęsce Polaków, wzywa naród do zapobiegania podobnym klęską w przyszłości. Oskarża szlachtę o zbytnie przywiązanie do dóbr doczesnych, krytykuje jej egoizm szlachty. Stara się w szlachcie wskrzesić dawne ideały rycerskie oraz ofiarowania swych dóbr na rzecz obrony kraju. Poeta proponuje nawet powołanie żołnierzy najemników, którzy będą walczyć za pieniądze, a nie z miłości do kraju „Jeśli dzieci nie chcą bronić matki, trzeba wynająć płatnych obrońców”.
Krytyka nie jest pozbawiona oskarżeń i bolesnej ironii:
„Polak mądry po szkodzie,
lecz jeśli prawda i z tego nas zbodzie,
Nową przypowieść Polak sobie kupi
Że i przed szkodą i po szkodzie głupi”
Poeta uczy nas jak postępować. W każdym jego utworze znajdziemy jakąś naukę, przestrogę lub sposób na życie. W „Pieśni o cnocie” poeta stara się wpłynąć na ukształtowanie świadomości czytelnika. Pieśń ta ma wyraźny ton dydaktyczno-wychowawczy i moralizatorski. W roli moralisty i duchownego przewodnika KOCHANOWSKI występuje także w utworze „Pieśń o dobrej sławie”, gdzie poeta nakłania ludzi do odrzucenia pokus i dóbr doczesnych. Przypomina nam o fakcie iż różnimy się od zwierząt, że każdy z nas ma talent dany od Boga oraz, że są większe wartości niż majątek. W utworze „Czego chcesz od nas Panie” Kochanowski zwraca się do Boga z największą czcią i uwielbieniem. Hymn do Boga to zwrócenie uwagi na konieczność zrozumienia przyrody, na następujące po sobie cyklicznie pory roku, a co za tym idzie prace i obowiązki. W pieśniach poeta z Czarnolasu przedstawia nam swoją filozofię życiową „Mądrość i prawda są tarczą człowieka”.
W trenach zaś widzimy inne oblicze Jana Kochanowskiego. Jest to oblicze ojca bolejącego nad stratą dziecka. Jan Kochanowski nie jest tu nauczycielem, lecz słabym biednym człowiekiem, który wątpi w swoje doczesne przekonania. Z jednej strony ustatkowany dorosły człowiek z ogromnym bagażem doświadczeń życiowych, z drugiej załamany ojciec, którego wiedza i zgromadzone doświadczenie są zupełnie nieprzydatne w obliczu śmierci dziecka. Następuje ogromny kryzys na wielu płaszczyznach: filozoficznej, religijnej, moralnej i etycznej czego wynikiem i dowodem jest jeden z najwspanialszych w literaturze polskiej zbiór żałobnych wierszy, cykl DZIEWIĘTNASTU TRENÓW.
Jak już wcześniej wspomniałam Poeta z Czarnolasu pokazuje nam w swoich utworach tzw. „Przepis na życie”. Jego rady są bardzo trafne, a przestrogi i poglądy uzasadnione wiedzą którą posiadł. Utwory Kochanowskiego trafiają do odbiorcy, budzą refleksję i skłaniają do przemyśleń. Utwory te są ponadczasowe, ponieważ i dziś znajdziemy „Kapelana”, „Szlachcica” czy „Leniwego chłopa”, którzy niczym nie odbiegają od ówczesnych bohaterów fraszek Jana Kochanowskiego. Uważam, że Jan Kochanowski jest mistrzem w swojej dziedzinie, wspaniałym Nauczycielem oraz człowiekiem godnym szacunku i naśladowania.