Kto, komu, jak i jakich rad udziela w "Pieśni XI".

Pieśni Jana Kochanowskiego to cykl utworów lirycznych składający się z czterdziestu dziewięciu pieśni zebranych w dwóch księgach. Powstawały one przez ponad 20 lat we wszystkich okresach twórczości autora. Pieśni Jana Kochanowskiego ze względu na temat mogą mieć charakter refleksyjno-filozoficzne, religijne lub patryjotyczne.
W Pieśni XI podmiotem lirycznym jest, człowiek mądry i doświadczony (być może filozof). Zwraca się on do człowieka cnotliwego (odbiorcy tekstu) by cieszył się życiem jak i chwila „póki wiek służy”. Radzi on człowiekowi żeby cieszył się dniem i chwilą jak najdłużej bo kiedyś te dni się skończą. Podmiot liryczny w tej pieśni mówi, żeby nie cieszyć się zanadto szczęściem i nie przejmować się zanadto nieszczęściem. Inna pieśń Jana Kochanowskiego „Nie porzucaj nadziei” nawiązuje i zachęca do filozofii stoickiej. Mówi ona, że jeśli człowiek jest zbyt długo szczęśliwy, hardzieje, staje się zrozumiały, pewny siebie. Trudniej mu znieść jakieś niepowodzenie, które mu nagle zgotuje fortuna. Autor w tej pieśni próbuje nam przekazać żebyśmy dobre chwile przyjmowali bez entuzjazmu, ze spokojem. Podmiot liryczny w tej pieśni utożsamia się z wszystkimi ludźmi. Udziela ludziom porad jak przyjąć los. Cały utwór ma formę apostrofy skierowanej do człowieka. W Pieśni II Jan Kochanowski porównuje życie ludzkie do pór roku. Mówi, że dobre samopoczucie człowieka wynika nie tylko ze zmiany pór roku ale i z czystego sumienia. Kiedy nie czuję do nikogo urazy, podejmuje słuszne decyzje i jest mu lekko na duszy. Natomiast nieczyste sumienie i złe myśli powodują, że człowiek nie potrafi cieszyć się z niczego, z uroków wiosny, z dobrego jadła i picia. Człowiek ten nie będzie słyszał wesołych pieśni i radosnych głosów. Pieśń ta ma charakter refleksyjny, a tematem tej pieśni jest harmonia świata jak i miejsce człowieka w świecie. Innym rodzajem pieśni jest „Pieśń o dobrej sławie”. Podmiotem lirycznym w tym wierszu jest autor, który ma nadzieję, że po jego śmierci jego utwory nie zostaną zapomniane. Mówi, ze ludzie uzdolnieni, wykształceni maja szczególną rolę – muszą być wzorem dla innych, powinni ustalić kanon odpowiednich zachowań, dobrych obyczajów i przekazywać je pozostałym, muszą być uporządkowani, rozgarnięci, dbający o ład w swoim otoczeniu i całym państwie. W ten sposób zadbają o sławę, która zapewni im nieśmiertelność, wieczność. Ludzie obdarzeni niezwykłą siłą powinni zostać żołnierzami, nawracać pogan. Mimo ryzyka śmierci na polu walki zyskują sławę obrońców ojczyzny i zapewnią sobie pamięć potomnych „Służymy poczciwej sławie, a jako kto może, Niech ku pożytku dobra wspólnego pomoże”. Cała pieśń XII znana jako „Pieśń o cnocie” ma formę rozważań na temat jednakiej wartości cnoty, czyli prawość, szlachetności człowieka. Największą cnotą jest służba ojczyźnie, miłość ojczyzny jak i patriotyzm. Autor mówi, że człowiek cnotliwy nigdy nie oczekuje nagrody za swoje zachowania i osiągnięcia. Największą nagrodą dla takiego człowieka będzie miejsce w niebie, które przygotował mu Bóg.
W każdej pieśni podmiot liryczny stara się nam przekazać jak powinniśmy postępować w stosunku do innych ludzi, zwierząt, roślin jak i do ojczyzny. Jan Kochanowski w tych utworach poucza nas czym pownośmy kierować się w swoim życiu i ma nadzieję, że tak się stanie.