Interpretacja porównawcza "Bogurodzicy", "Hymnu" Juliusza Słowackiego oraz "Modlitwy do Bogarodzicy" K.K.Baczyńskiego

Encyklopedia Powszechna Gutenberga podaje taką definicję wyrazu Maria:"(...)Matka Jezusa, w języku kościelnym: Bogarodzica, Najświętsza Panna, Matka Boska. Ewangelie poza opisami Narodzenia Jezusa i Jego męki mało o niej wspominają.(...)Poza tem życie jej pozostaje w cieniu, co przyczyniło się do powstania wielu apokryfów i legend. Z Jej Macierzyństwem Boskim i związanymi z nim przywilejami, cnotami i łaskami nadzwyczajnymi wiąże się powstanie nadzwyczajnej czci, jaką odbierała Marja już w początkach Chrześcijaństwa(...)"
To właśnie dzięki tej czci Matka Boska od dawien dawna była pośredniczką między ludźmi a Bogiem, była ich orędowniczką i pocieszycielką.
Naród polski w szczególny sposób traktuje Matkę Jezusa oraz wiąże z nią szczególne nadzieje. Maria stała się jednym z symboli narodowych. To do niej w 90% katolicki naród zwraca się ze swoimi troskami, prośbami, podziękowaniami oraz żalami.
W najcięższych chwilach w historii naszego państwa to właśnie do Marii wznoszą swe prośby i żale poeci.
Utwory "Hymn" Juliusza Słowackiego, "Modlitwa do Bogarodzicy" K.K.Baczyńskiego oraz "Bogurodzica" nieznanego autora łączą, między innymi, dwa zasadnicze fakty: są bezpośrednim nawiązaniem do kultu maryjnego oraz nawiązywały, bądź były wykorzystywane podczas ważnych, przełomowych wydarzeń w dziejach narodu polskiego.

Pierwszą pieśnią narodowo-religijną nawiązującą do kultu Marii napisaną w języku polskim jest utwór anonimowego autora - "Bogurodzica".
Treścią pierwszej strofy jest modlitwa, w której autor zwraca się do matki Jezusa, uwielbionej przez Boga i wybranej przez Syna, aby zjednała „nam” Chrystusa, uzyskała u niego łaski i zesłała je ludziom na ziemię.
W drugiej strofie podmiot zbiorowy zwraca się bezpośrednio do samego Chrystusa, aby przez wzgląd na tego, który go ochrzcił (tzn. Jana Chrzciciela) wysłuchał modlitw ludzi i dał im to, o co proszą: szczęśliwy i pobożny pobyt na ziemi oraz rajskie życie po śmierci.
Zakończenie obu strof stanowi refren „Kyrie eleison”, który jest pochodzenia greckiego i znaczy „Panie, zmiłuj się”. Ten refren pełni wielorakie funkcje: podkreśla pieśniowy charakter utworu, zaznacza, że mamy do czynienia z modlitwą, oraz podkreśla prośby kierowane do Chrystusa za pośrednictwem Bogurodzicy.
Kompozycja „Bogurodzicy” jest bardzo przemyślana (autor najpierw prosi o wstawiennictwo Marii i dopiero potem zwraca się do jej boskiego Syna, przywołując jeszcze Jana Chrzciciela).
„Bogurodzica” to nie tylko pieśń religijna. Dawniej, aż do XVI w. pełniła rolę hymnu narodowego oraz hymnu koronacyjnego na dworze Jagiellonów oraz pieśni bitewnej śpiewanej,według kroniki Jana Długosza, w bitwie pod Grunwaldem 1410 r.,pod Płowcami oraz pod Warną.

Utwór Juliusza Słowackiego "Hymn" powstał w czasie powstania listopadowego. Jest to utwór o charakterze modlitewnym, wzywającym do walki o wyzwolenie się z okowów orła dwugłowego.
W pierwszych strofach "Hymnu" widzimy bezpośrednie nawiązanie do "Bogurodzicy".
W pierwszej zwrotce podmiot liryczny zwraca się do Matki Bożej:" Bogurodzico, Dziewico!/ Słuchaj nas, Matko Boża". Odwołuje się do uczuć patriotycznych oraz przypomina o dawnej świetności narodu. Podmiot liryczny widzi szansę na odzyskanie niepodległości, czuje, że "Wolności błyszczy zorza". Sama walka o wolność jest przedmiotem pochwały, jako ofiarę należy ją złożyć przed Matką Bożą, by ta złożyła ją przed Bogiem. Taki sam schemat postępowania widzimy w omawianej wcześniej "Bogurodzicy".
" Podnieście głos rycerze"- widzimy tutaj nawiązanie do średniowiecznego etosu rycerza polskiego. W okresie romantyzmu, epoce wielkich niepokojów społecznych, w której zbuntowani wieczną niewolą Polacy postanowili zawalczyć o swoje prawa i odzyskać niepodległość, potrzebni byli waleczni, honorowi, przepełnieni patriotyzmem rycerze, którzy nie będą się obawiali zginąć dla ojczyzny.
Zwrotka ta mówi także o tym, że zryw narodowy Polaków wyzwoli wolę walki wśród Rosjan. Bowiem " I tam są ludzie- i tam mają duszę".
Trzeci fragment utworu mówi o tym jak Rosja carska ukazana pod postacią orła dwugłowego, ugnie się pod wolnym narodem. Orzeł dwugłowy "Spojrzał - i nie miał mocy/ Patrzeć na wolne narody/ Olśniony blaskiem swobody/(...) w ciemność uleciał północy".
Czwarta i piąta zwrotka są apostrofą do Litwinów, aby powstali i walczyli. Podmiot liryczny odwołuje się tu do godności Litewskiego narodu, oraz nawołuje, aby przez wzgląd na przyszłe pokolenia stawili czoła wspólnemu wrogowi.
Podmiot mówiący wierzy w odzyskanie niepodległości i jednocześnie neguje Litwę za uginanie się przed obcym narodem.
Polska została ukazana jako mitologiczny Feniks odradzający się z popiołów. Osoba mówiąca głosi powstanie nowego ludu, jego zmartwychwstanie. Prosi również o błogosławieństwo od Boga dla Jego wiernego narodu. Ten fragment potwierdza modlitewny charakter utworu.

Baczyński pod wpływem pisarzy romantycznych m.in. Słowackiego patrzył na wojnę przez pryzmat moralności, etyki i historii. Jak romantyczny bohater czuł na sobie obowiązek walki z okupantem.
Okres II Wojny Światowej to okres niezwykle trudny zarówno dla poety, jak i zwykłego człowieka. Jest to czas odwróconego dekalogu, w którym istniała obawa przed utrata człowieczeństwa. Owocuje to prośbą do Matki o jego zachowanie, którą widzimy w „Modlitwie do Bogurodzicy”.
W pierwszych zwrotkach utworu "Modlitwa do Bogarodzicy" Baczyński zwraca się do Matki Boskiej z prośbą, aby nauczyła ich żyć w czasie wojny, ale i zarazem godnie umrzeć, a w chwili śmierci nie złorzeczyć.
Podmiot liryczny nawiązuje tu do przeszłości naszego narodu, który nie raz był stawiany w "zbroi szereg”.
Walczący proszą Matkę o symbole rycerskie - pas i ostrogi - proszą, aby nosząc je nie przestali być ludźmi, i niczym rycerze nie zostali zamknięci w tych zbrojach stając się nieczułymi narzędziami walki. Proszą o zachowanie niewinności, którą odbierze im wojna.
Maria musiała pogodzić się ze śmiercią swojego pierworodnego syna. Musiała bez sprzeciwu i z godnością przyjąć fakt Jego poświęcenia się dla ludzkości. Podmiot liryczny w "Modlitwie..." prosi Marię:”...naucz matki nasze/jak cierpieć trzeba"., aby i one potrafiły przyjąć ze spokojem ofiarność ich synów dla ojczyzny.
Największe znaczenie ma ostatnia zwrotka, w której prosi on Matkę: " nagnij pochmurną broń naszą/ gdy zaczniemy walczyć miłością".
Młodzi sprowokowani zostali do zabijania innych, a nawet do modlitwy o śmierć wroga, co tak naprawdę było wbrew ich sumieniu. Jednak walczyli, pragnęli zesłania ducha walki i możliwości czymkolwiek walczyć.
Utwór składa się z pięciu czterostrofowych zwrotek. Pierwsze dwie strofy każdej zwrotki są opisem i zwrotem do Matki Bożej, następne dwie stanowią prośby do Niej.


Juliusz Słowacki i Krzysztof Kamil Baczyński tworzyli w epokach odległych od siebie o przeszło 100 lat, jednak wymowa ich utworów jest podobna. Baczyński świadomie nawiązał w jednym ze swych utworów do "Hymnu" Słowackiego, aby podkreślić, że stoimy teraz, jako Polska, w podobnej sytuacji i od zachowania naszych żołnierzy zależy, czy nasze działania się powiodą. Poeci proszą więc Marię za pośrednictwem swych utworów o ich "wolności śpiewy", oraz o "pas i ostrogi" dla nich. Oba te utwory nawiązują do średniowiecznego utworu "Bogurodzica". Poprzez to nawiązanie chcą podkreślić jak ważna jest prośba wzniesiona do Marii.
"Bogurodzica" była pierwszą pieśnią w języku polskim, która podnosiła ludzi do walki. Sprawiała, że rycerze widzieli sens swoich poczynań. To właśnie "Bogurodzica" powiodła lud polski do zwycięskiego boju pod Grunwaldem. Baczyński oraz Słowacki również pragnęli odnieść zwycięstwo. Ich patriotyczna dusza domagała się, powstanie listopadowe i II Wojna Światowa potoczyły się zgodnie z ich oczekiwaniami.
Wszystkie trzy utwory mają charakter modlitewny. Nawiązują do rycerstwa i Matki Boskiej. Wszystkie proszą o wstawiennictwo Matki do Boga i pomoc w ciężkich dla narodu chwilach, proszą o pomyślność w bojach oraz godną śmierć. Proszą o to, aby "milcząc umieli umierać".