Piekło
Piekło obozów koncentracyjnych
Piekło obozów koncentracyjnych pokazuje przede wszystkim proza lagrowa Tadeusza Borowskiego – opowiadania, których bohaterem-narratorem jest Tadek, często niewłaściwie utożsamiany z postacią pisarza. Ów konformista, uprzywilejowany w obozie, bo ma dość niski numer (czyli trafił do obozu stosunkowo wcześnie), obserwuje lagrową rzeczywistość i próbuje się do niej przystosować, odnaleźć w niej... Borowski uparcie podkreśla, że Niemcy stworzyli nową cywilizację, w której zanika podział na kata i...
Piekło
To moja droga z piekła do piekła W dół na złamanie karku gnam! Nikt mnie nie trzyma, nikt nie prześwietla Nie zrywa mostów, nie stawia bram! Po grani! Po grani! Nad przepaścią bez łańcuchów, bez wahania! Tu na trzeźwo diabli wezmą Zdradzi mnie rozsądek – drań W wilczy dół wspomnienia zmienią Ostrą grań! (...) To moja droga z piekła do piekła W przepaść na łeb, na szyję skok! Boskiej Komedii nowy przekład I w pierwszy krąg mój pierwszy krok! (Jacek Kaczmarski, Epitafium dla Włodzimierza...
Totalitarna wizja piekła artystów
W tworzeniu w swej poezji alternatywnych piekieł i rajów wyspecjalizował się Zbigniew Herbert. W Sprawozdaniu z raju i wierszu U wrót doliny reinterpretował wizje biblijne, upodabniając Boży porządek do porządku systemu totalitarnego. W utworze Co myśli Pan Cogito o piekle ukazał piekło jako „raj artystów” (trochę podobny do tego stworzonego w Mistrzu i Małgorzaci e Bułhakowa przez komunistów moskiewskich dla prawomyślnych literatów). W piekle tym trwa nieustannie pełnia sezonu,...
Między światem wartości a piekłem obozu
Przed szczególnym wyzwaniem stają więźniowie lagrów i łagrów. W ekstremalnych warunkach męki, upokorzenia i ciągłego zagrożenia śmiercią trudno zachować godność. A jednak największym maksymalistom udaje się nawet w warunkach ekstremalnych pozostać wiernymi sobie. Tadeusz Borowski ukazuje w swych opowiadaniach konformistę Tadka, któremu nie udało się zachować w tych warunkach normalnej skali wartości. Ale potrafią to tylko ludzie naprawdę nieugięci i bezkompromisowi. Liczne teksty kultury...
Piekło rewolucji
Nie brakuje też w literaturze obrazów piekła na ziemi. Jednym z nich jest piekło rewolucji ukazane w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego. Obóz rewolucjonistów przypomina właśnie piekło... Obraz rewolucji stylizowany jest na rewolucję francuską, znaną poecie z różnych przekazów... Rewolucjoniści dokonują krwawych obrzędów, uczestniczą w orgiach i groźnych parareligijnych, szatańskich obrzędach – na ogół są wrogami religii lub stwarzają religię nową... Już sam tytuł Nie-Boska komedia...
Rewolucja jako dzieło bezbożne w Nie-Boskiej komedii
Rewolucja ukazana przez arystokratę Zygmunta Krasińskiego w Nie-Boskiej komedii przybiera kształt piekła na ziemi. Towarzyszą jej orgie, krew i bezbożność.Nie jest to żadna konkretna historyczna rewolucja, ale pisząc swoje dzieło czerpał autor z przekazów o rewolucji francuskiej, nawiązują też do niej niektóre symbole w utworze, np. czapka frygijska. Pankracy – przywódca rewolucjonistów – nienawidzi religii i bezwzględnie skazuje na śmierć przedstawicieli starego porządku. Inny...
Piekło codzienności
O tym, iż nasza codzienność może przypominać piekło, wspomina też w jednym ze swoich wierszy Andrzej Bursa: Na dnie piekła Ludzie gotują kiszą kapustę I płodzą dzieci Mówią: piekielnie się zmęczyłem Lub: piekielny dzień miałem wczoraj Mówią: muszę wyrwać się z tego piekła I obmyślają ucieczkę na inny odcinek (Andrzej Bursa, Dno piekła ) Piekło jest oswojone przez język potoczny – mówimy o piekielnym zmęczeniu i piekielnym dniu – zauważa z ironią poeta. Gra na naszych skojarzeniach....
Podróż w zaświaty
J edną z najtrudniejszych symbolicznych podróży, jakie odbywają bohaterowie,są podróże w zaświaty. Wybrał się do Hadesu tracki śpiewak Orfeusz w poszukiwaniu ukochanej żony Eurydyki i tak wzruszył swą grą władców podziemi i psa Cerbera, że... zwrócono mu ukochaną. Jednakże stan ten nie trwał długo, bowiem Orfeusz nie dotrzymał obietnicy, obejrzał się, wbrew zakazom bogów, za Eurydyką i utracił ją na zawsze. Kolejną podróż w zaświaty, ukształtowane już według chrześcijańskich wyobrażeń,...
Piekło lagrów i łagrów
Również świat lagrów i łagrów ukazany jest w prozie Szałamowa, Lipskiego, Sołżenicyna, Herlinga-Grudzińskiego czy Borowskiego jako piekło na ziemi. W tym świecie pali się ludzkie zwłoki, karze najwymyślniejszymi torturami. Kaci hitlerowscy czy stalinowscy przypominają okrucieństwem i fantazją w wymyślaniu tortur diabły ze średniowiecznych malowideł. W świecie lagrów i łagrów zanikły wszelkie wartości, panuje kryzys człowieczeństwa. Codziennie w okrutny sposób morduje się lub zamęcza ludzi...
Piekło ze średniowiecznych wizji i obrazów
W średniowiecznych, ale też i późniejszych wizjach malarskich straszono piekłem i sądem ostatecznym. Przerażające wizje znamy zwłaszcza z obrazów Hieronima Boscha czy dzieł Hansa Memlinga ( Sąd ostateczny ). Takie straszne piekło, zwiedzane przez poetę, przedstawił też Dante w swym genialnym późnośredniowiecznym (lub wczesnorenesansowym) dziele Boska komedia . W tradycji literackiej i malarskiej utrwaliły się tzw. kolejne kręgi piekła, opisane przez Dantego (w zależności od ciężaru win...
Piekło miast molochów i fabryk
Wizję piekła przypominają też obrazy kopalń czy fabryk ukazanych w Ludziach bezdomnych Stefana Żeromskiego (Zagłębie Dąbrowskie) czy w Ziemi obiecanej Władysława Stanisława Reymonta (Łódź). Pannie Izabeli – arystokratce z Lalki Bolesława Prusa, pracownicy fabryk, hutnicy, silni ludzie z ludu przypominali właśnie istoty piekielne, zdolne do nadludzkiego wysiłku i krzywdzenia tak kruchych istot jak ona...
Kara wymierzona przez Boga po śmierci
Motyw kary wymierzonej grzesznikom po śmierci przez Boga pojawił się już w Biblii i funkcjonuje właściwie aż do dzisiaj. W Boskiej komedii Dantego pokazane są piekło i czyściec, w których dusze pokutują za swe ziemskie winy i błędy. Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią także sugeruje, że nikt po zgonie nie uniknie kary za grzech. Niektóre wzbudzające lęk obrazy, np. Boscha czy gdański ołtarz Memlinga Sąd Ostateczny , ukazują tak okrutny sąd Boży, że oglądanie tych scen...