Rola matki zwykle wiązana jest w literaturze z poświęceniem i identyfikacją z własnym dzieckiem. Ten motyw znajdujemy np. w poezji Anny Świrszczyńskiej (matka z narażeniem życia przedzierająca się piwnicami po mleko dla umierającego dziecka – Żyje godzinę dłużej), w Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall matka oddaje córce swój numerek na życie. Jednakże już od czasów antyku pojawia się w literaturze postać grzesznej matki, np. dzieciobójczyni czy kobiety żyjącej z własnym synem w kazirodczym związku oraz matki wyrzekającej się swego potomstwa.Dzieciobójczynią jest mitologiczna Medea, piękna i mściwa czarodziejka, ukochana Jazona, która w akcie zemsty,gdy Jazon ją zdradza, zabija ich wspólnych synów. Zabija swe dziecko także Ewa Pobratyńska z powieści Stefana Żeromskiego Dzieje grzechu. Dzieciobójczyniami bywają też w literaturze wojny i okupacji te żydowskie matki, które nie zniosły sytuacji ekstremalnej i ze strachu przed odkryciem ich kryjówek przez hitlerowców udusiły własne płaczące dzieci. Trudno też potępić matki ze Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall, skaczące z płonących domów wraz z dziećmi, by uniknąć spalenia żywcem czy okrutnej śmierci z rąk Niemców.
Winna kazirodztwa jest bohaterka mitu greckiego i tragedii Król Edyp Sofoklesa– Jokasta, żona nieszczęsnego Edypa, nieświadomie przekraczająca tabu, ofiara antycznego Fatum. Gdy poznaje treść przepowiedni (jej syn ma zabić własnego ojca i ożenić się ze swą matką), wraz z mężem wyrzuca chłopca i nakazuje sługom jego zabicie. Syn jednak zostaje ocalony i wychowuje się w domu króla Polybosa, którego, poznawszy treść przepowiedni, opuszcza (myśli bowiem, że Polybos i Merope to jego prawdziwi rodzice). Wkrótce Edyp, nieświadom wypełniającej się przepowiedni, zabije w utarczce swego prawdziwego ojca, a potem ożeni się z wdową po nim. Jokasta, gdy po latach pozna prawdę, z rozpaczy odbierze sobie życie.
Anna Karenina z powieści Lwa Tołstoja, również matka samobójczyni, to kobieta, która choć
bardzo kocha swego syna Sieriożę, musi wybierać między życiem rodzinnym(niekochany mąż Aleksiej Karenin) a porywem namiętności(romans z Wrońskim). W praktyce jest to wybór między dzieckiem a mężczyzną, opuszczenie męża oznacza bowiem w jej środowisku ostracyzm towarzyski i zakaz kontaktów z dzieckiem. Anna wybiera mężczyznę, nie dziecko, przypłaca jednak tę decyzję tęsknotą, cierpieniem i ostatecznie samobójstwem.
Z krańcowo innymi uczuciami porzuca synów Cathy Ames z powieści Johna Steinbecka Na wschód od Edenu. Wyrzeka się ich bez żalu, woli bowiem rolę kurtyzany niż matki. Przedkłada rozpustne życie w domu publicznym w mieście nad tradycyjną rolę matki w tradycyjnej rodzinie. Pociąga ją wielki, ciekawy świat i zło, a nietradycyjnie kojarzony z macierzyństwem spokój, łagodność, poświęcenie i dobro.Jednak ostatecznie i droga życiowa Cathy zakończy się samobójstwem.