Światopogląd ludzi Średniowiecza, Renesanu i Baroku.

Podobieństwa i różnice w światopoglądzie epok sredniowiecza, renesansu i baroku są wynikiem występowania po sobie na przemian prądów romantycznych i klasycznych zgodnie z sinusoidą Krzyżanowskiego. Pomimo tych cyklicznych zmian, każda epoka wnosi coś nowego, jest postępowa, a nie kontynuuje tylko dokonań przodków.
W Średniowieczu i Baroku dominuje metafizyczny aspekt poznania świata. W Średniowieczu religii podporządkowana jest filozofia, która utraciła dawną niezależność i wielostronność w podejmowaniu pytań o naturę świata i sens ludzkiego istnienia. Jej głównym zadaniem stało się wyjaśnienie i syste-matyzowanie prawd wiary, które traktuje się jako pewniki nie podlegające dyskusji. Dominujący w tej epoce światopogląd zwano teocentryzmem, gdyż podporządkowywał wszystkie sprawy Bogu, który zna-lazł się w centrum zainteresowań człowieka. i celem wszystkich jego dążeń.
Światopogląd Baroku nawiązuje do światopoglądu średniowiecznego. Tak jak w Średniowieczu popularne było motto: "pamiętaj, że umrzesz", w Baroku mottem jest "pamiętaj, że wszystko przemija. W sentencji Kartezjusza, mianowicie "cogito ergo sum" ("myślę, więc jestem"), rozum prowadzi do pozna-nia świata. Występuje tu analogia do scholastyki św. Tomasza z Akwinu. Z kolei Pascal twierdził, iż po-przez rozum nie da się dotrzeć do Boga, a jedyną drogą poznania jest wiara. Według niego "jeśli Boga nie ma, nic nie tracimy, a jeśli jest, wiele zyskujemy". Ludzie Baroku fascynowali się czasem. Życie ludzkie porównywane było do koła, a symbolem epoki był zegar. Świat natomiast przedstawiany jest jako labi-rynt, nietrwały, przemijający, w którym panuje chaos.
W Baroku następuje całkowite zachwianie równowagi między formą a treścią dzieła artystycz-nego. Styl barokowy był jak barocco, czyli nieforemna perła, udziwniony i nie podlegający klasycznym wzorom. Głównym zadaniem poety stało się wywarcie jak największego wrażenia na odbiorcy, zaszoko-wanie go wyborem tematu, zaskakującym pomysłem, czyli konceptem, nagromadzeniem jak największej liczby paradoksów i antytez, a przede wszystkim ulubionych kontrastów.Barok swą religijnością nawiązywał do Średniowiecza. Łączy te epoki wzrost tendencji metafi-zycznych, trudności z kreacją jednoznacznej wizji świata., eksponowanie uczuć oraz fantastyczne metody opisu świata. Zarówno w Baroku jak i w Średniowieczu rozkosze życia doczesnego były uważane za marne. Epoki te były tajemnicze, nacechowane pesymistycznie.
Zupełnie inny światopogląd dominuje w epokach Renesansu.W przeciwieństwie do średniowiecznego platonizmu, jest to neoplatonizm, według którego ciało i dusza tworzą jedność i uzupełniają się. Są w pełnej harmonii. Dominuje prąd klasyczny w przeciwieństwie do średniowiecznego prądu romantycznego.głównym prądem umysłowym Renesansu jest humanizm.Tak więc Renesans rozwija się na zasadzie kontrastu w stosunku do kultury średniowiecznej. Średniowieczny teocentryzm został zastąpiony antropocentryzmem, czyli człowieka postawiono w cen-trum zainteresowań i celów. Na gruncie antropocentryzmu rodził się renesansowy humanizm, którego korzenie tkwią w kulturze starożytnej, gdyż słowa Terencjusza "homo sum, et nihil humanum a me alie-num esse puto" ("człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce") stały się hasłem przewodnim renesansowych humanistów.