Analiza i interpretacja porównawcza postaw pokoleniowych w „Odzie do młodości” i „Końcu wieku XIX”.

?Oda do młodości? Adama Mickiewicza jest manifestem pokolenia romantycznego, natomiast ?Koniec wieku XIX? Kazimierza Przerwy-Tetmajera ukazuje postawę dekadencką okresu modernizmu.
Młodość w utworze Mickiewicza potraktowana jest nie tyle jako kategoria wiekowa, ale jako pewien stan ducha. Młodość jest wartością kreacyjną. Ma niemal boski charakter, umożliwia ona bowiem stworzenie ?świata ducha?. Utwór jest też świadectwem typowo romantycznego indywidualizmu, przekonania o własnej sile, o możliwości zawojowania i uszczęśliwianiu świata. Z drugiej strony jednak znajdujemy w owym wierszu również sformułowania, które podkreślają znaczenie zbiorowości, wspólnotowości, np. ?Razem, młodzi przyjaciele!?, ?jednością silni?, ?Hej! Ramię do ramienia!?. ?Oda do młodości? lokuje się w tzw. sporze klasyków z romantykami. Głos Mickiewicza zapisuje się po stronie tych drugich. Cały utwór skonstruowany jest na zasadzie ciągłych paralelizmów, zestawień określeń cechujących ?starych? i ?młodych?. Ci drudzy są nastawieni do świata entuzjastycznie ? ?serca niebieskie poi wesele?, są pełni wiary, optymistyczni, odważni i zdecydowani, np. ?gwałt niech się gwałtem odciska, a ze słabością łamać uczmy się za młodu?. Cechuje ich także chęć dokonania wielkich czynów oraz kształtowania własnej osobowości od dziecka (porównania do Heraklesa -?Dzieckiem w kolebce, kto łeb urwał Hydrze?, którego żoną została Hebe-Młodość), chcą poszukiwać nowych wartości (?Dalej, bryło, z posad świata! Nowymi cię pchniemy tory, aż opleśniałem zbywszy się kory, zielone przypomnisz lata.?). Istotne są dla nich prawdziwie romantyczne pierwiastki, takie jak marzenia i ich urzeczywistnianie, uczucia, wrażenia, które powinny kierować ich życiem. Nie krępują ich żadne uwarunkowania, normy, zakazy czy nakazy. Dla kontrastu zestawiony jest z tymi opisami świat ?starych?. Charakteryzują go takie postawy jak: konserwatyzm poglądów, bierność, apatia, niechęć do zmian, zacofanie. Świat ?starych?, pozbawiony marzeń i uczuć, jest światem martwym i bezdusznym. Mickiewiczowska ?Oda do młodości? stanowi połączenie elementów oświeceniowych (patos, motywy mitologiczne, oda jako gatunek klasyczny, wiara w postęp, rozum i potęgę człowieka oraz kształtowanie charakteru) z romantycznymi (ekspresyjność obrazowania, podkreślanie roli uczuć, indywidualizm, przekonanie o nadludzkiej sile).
Utwór Kazimierza Przerwy-Tetmajera nie ukazuje konkretnego programu pokoleniowego. Wiersz jest zestawieniem postaw romantycznych z pozytywistycznymi. Podmiotem lirycznym jest jednostka wypowiadająca się w imieniu pokolenia końca XIX wieku ("zostało nam", "wszystko wiemy"). Apostrofa "człowiecze końca wieku" wyraźnie wskazuje na adresata - ludzi żyjących na przełomie wieków. Użycie pierwszej osoby liczby pojedynczej sprawia, że podmiot utożsamia się z odbiorcami. Ma poczucie bycia nędznym, nic nie wartym człowiekiem, którego stać jedynie na milczenie. Poprzednim pokoleniom zarzuca nadmierną pasywność i pogodzenie się z życiem w niewoli. W utworze nie brak licznych nawiązań do filozoficznych założeń Schopenhauera: wszechogarniający pesymizm, poczucie bezsensu i zrezygnowania, egzystencjalny ból, który stale narasta. Dekadentyzm spojrzenia podmiotu lirycznego na świat sprowadza się do braku rozwiązania trudnej sytuacji, braku możliwości wyboru postawy, jaką można by przyjąć wobec trudów życia. Człowiek końca wieku wylicza kolejne rozwiązania (rozpacz ? gardzenie, rezygnacja - walka, idee - modlitwa, ironizowanie - przeklinanie), ale udowadnia, iż żadne z nich nie jest odpowiednie. Staje się to powodem braku wiary w przyszłość, bezsensu, całkowitego załamania i poczucia niemocy. Jedynym rozwiązaniem pozostaje pokorne milczenie bez próby podjęcia jakiegokolwiek działania. Wiersz ma dosyć jednolitą budowę, z wyjątkiem ostatniej strofy. Cztery początkowe zwrotki mają podobną budowę i treść - obrazują przeżycia osoby żyjącej w czasie dekadentyzmu, która czuje się rozdarta wewnętrznie. Podmiot liryczny stawia pytania i odpowiada na nie (czasami pytaniem retorycznym). Strofy te są niczym monolog podmiotu. Odmienna jest ostatnia strofa utworu, która ma formę wyznania - podmiot wyraża w niej swoje zrezygnowanie i zwraca się do zbiorowego adresata (jednak zwraca się do odbiorcy na ?ty?, aby wzmocnić wymowę wiersza). Znękany życiem postanawia powiedzieć o swoich emocjach, gdyż ma nadzieję na odnalezienie osób mu podobnych wśród słuchaczy.
Adam Mickiewicz ukazuje konkretne sposoby działania, kontrastuje stare pokolenie z nowym, natomiast Kazimierz Przerwa ? Tetmajer przedstawia sposoby działania dawnych pokoleń obraz braku pomysłu na życie dla własnego pokolenia (brak programu). W ?Odzie do młodości? widzimy optymizm i utylitaryzm, natomiast w drugim utworze widoczny jest dekadentyzm, pesymizm wraz z filozofią Schopenhauera.