Jan Kochanowski "Muza".

Ludzkość, która z biegiem lat i wieków coraz pełniej wkracza w świat przepełniony postępem cywilizacyjnym, pogonią za pieniądzem i żądzą władzy, nieświadomie, lecz znacznie oddala się od drogi wyznaczonej sobie przez matkę Naturę. Człowiek szukający szczęścia w posiadaniu wszelkich majętności, czy dóbr materialnych zapomina o wartościach wielce ważniejszych niż sama sława i bogactwo. Czy potrafi on jednak dostrzec tę istotną nieprawidłowość w zachowaniu własnym oraz ówczesnej mu ludzkości?

Wiersz Jana Kochanowskiego zatytułowany „Muza” świadczy o swoistej wrażliwości podmiotu lirycznego na niewłaściwe postępowanie człowieka w otaczającym go świecie. Jest on świadom tego, iż w ówczesnej walce o bogactwa, czy o władzę, słowa jego nie trafią do wielu ludzkich serc:

„ Kto nie woli tym czasem zysku mieć na pieczy,
Łapając grosza zewsząd, a podobno k’rzeczy.
Bo z rymów co za korzyść krom próżnego dźwięku?”

Ironia zawarta w pytaniu świadczy o tym, że autor istotnie nie toleruje ludzkiej słabości do złota. Ujawnia on jednak przy tym zrozumienie dla owego postępowania, gdyż zadaje sobie sprawę, że chęć posiadania wartościowych rzeczy materialnych zapisana jest w naturze każdego człowieka. Podmiot liryczny wyraża jednak głęboką nadzieję, że noce jego nieprzespane i wszystkie trudy oraz myśli, które na papier zostały przelane, zostaną wkrótce wynagrodzone.

„Jednak mam tę nadzieję, że przedsię za laty
Nie będą moje czułe noce bez zapłaty;
A co mi za żywota ujmie czas dzisiejszy,
To po śmierci z lichwą nagrodzi wiek późniejszy.”

Za odniesione zwycięstwo, czyli sukces swej twórczości Kochanowski nie uważa jednak wszelakich korzyści w postaci bogactw, czy wygód. Autor za cześć poczytuje sobie to, że się „dróg inszych niż pospólstwo chwyta”. Jednak prawdziwym jego celem i miarą zwycięstwa jest wpłynięcie na zmianę ludzkiego zachowania, oraz zobrazowanie zanikającej moralności człowieka. Istotną różnicą dzielącą poetę i społeczeństwo jest odmienna hierarchia wartości. Kochanowski opowiada się za uszanowaniem tego co szlachetne: piękna, dobra, oraz prawdy. Obrazuje ówczesną sytuację ludzkiej psychiki, oznajmia, iż to właśnie ci majętni i bogaci mają fałszywe i błędne przekonanie o swojej wartościowości. Jako jeden z nielicznych literat ośmiela się zauważyć, że w czasach jego życia nie ocenia się drugiego człowieka na podstawie mądrości, czy wykształcenia, lecz tego, jak pokaźne jest jego bogactwo.

Dla każdego poety najważniejszym źródłem, z którego czerpać można prawdy moralne i wzory do naśladowania jest natura. Idealna harmonia spajająca wszystkie jej elementy daje przykład niezmąconej prawidłowości biegu i spokoju życia. Jedną z istotnych wartości, której autor „Muzy” przywiązuje ogromną wagę jest bezinteresowność. Twórczość swą poeta porównuje do gry świerszczy na łąkach, które pomimo niedostatku pokaźnego grona słuchaczy, odnajdują sens i motywacje do nieustającego koncertowania:

„A poeta, słuchaczów próżny, gra za płotem,
Przeciwiając się świerszczom, które nad łąkami
Ciepłe lato witają głośnymi pieśniami”

Kochanowski wypowiadając się w swym wierszu, pełni rolę nauczyciela czy wychowawcy. W odróżnieniu od sędziego nie karze za przewinienia, lecz wskazuje ludzkości odpowiednią i właściwą drogę. Poeta głęboko wierzy w sens swojej misji. Jest przekonany, że nawet po śmierci, pamięć po nim, jego zasługi i czyny pozostaną jeszcze na wieki. Żywi on przekonanie, iż pewnego dnia ludzkość „obudzi” się ze swej zarozumiałości pazerności i egoizmu, by na nowo przywrócić dawny porządek i odzyskać zagubione wartości.