Różne oblicza heroizmu - wyjaśnij symbolikę dwóch mogił

W powieści „Nad Niemnem” ścierają się dwa przeciwstawne poglądy na sposób służby ojczyźnie i wypełnianie patriotycznych obowiązków: jednym z nich jest koncepcja romantyczna, patronująca powstaniu styczniowemu, które jest też jednym z kluczowych wątków powieści, oraz pozytywistyczna, wprowadzana na ziemiach polskich po upadku tegoż powstania. Symbolicznym ujęciem tych dwóch sposobów myślenia są dwie mogiły leżące w okolicy Korczyna: grób Jana i Cecylii, protoplastów zubożałego rodu szlacheckiego Bohatyrowiczów, oraz kurhan żołnierzy poległych w czasie walk z Rosją. Mogiły te są znakami przeszłości dla bohaterów powieści, a stosunek do nich jest sposobem obrazowania ich charakterów i systemów wartości przez narratora.
Jan i Cecylia byli parą, która w szesnastym wieku, gdy tereny nad Niemnem porastały dzikie lasy, ciężką i długoletnią pracą zamienili niezamieszkałe knieje w obszary rolnicze, gotowe do uprawy roli i przysposobione do osiedlania się ludzi. Jan pochodził z chłopskiego stanu, zaś Cecylia była wysoko urodzoną szlachcianką, która jednak z miłości zdecydowała się pójść za Janem w ostępy, by tam wraz z nim żyć i pracować. Przez ponad osiemdziesiąt lat pracowali w pocie czoła, by wykarczować las i zamienić go w grunty orne, nie zyskując w swej pracy nic poza żywnością pozwalającą na przeżycie. Z biegiem lat pomagało im coraz liczniejsze potomstwo, niemniej aż do kresu swoich możliwości pozostali oni czynni w ustawicznej pracy. W końcu, kiedy byli już u kresu życia, licząc sobie około stu lat, w okolicę w której żyli wraz z dziećmi przyjechał król Zygmunt August, który w dowód uznania dla ich przysługującej się krajowi pracy obdarzył ich ród godnością szlachecką i herbem, nadając im miano Bohatyrowiczów, „od bohatyrstwa…wywiedzione”.
Mogiła Jana i Cecylii symbolizuje więc pozytywistyczną koncepcję patriotyzmu jako pracy na rzecz ojczyzny w celu jej ubogacenia. Bohaterstwo tych dwojga ludzi i ich dzieci polegało na odwadze poświęcenia się przemienianiu swego kraju na lepsze i na nie ustawaniu w powziętych zadaniach. Król Zygmunt docenił te nowe wartości, jakie zaproponowali Jan i Cecylia, i w dowód tego nobilitował ich rodzinę. Praca okazała się kryterium oceny wartości człowieka; ta para, która jej się poświęciła, została nagrodzona nadaniem ich dzieciom szlachectwa (mimo, że Jan nigdy herbu nie otrzymał). W dodatku mezalians który zaszedł między nimi był symbolicznym przedstawieniem solidarności zarówno wyższych, jak i niższych warstw społecznych, ich wspólnej pracy dla dobra narodu. Chodzenie na grób Jana i Cecylii oznaczało więc zachowywanie w pamięci tych ideałów i kierowanie się nimi w życiu.
Drugą symboliczną mogiłą leżącą w pobliżu Korczyna był kurhan czterdziestu poległych podczas powstania styczniowego mieszkańców okolicznych wsi i dworków. Dzieje narodowego zrywu ukształtowały historię każdego z bohaterów powieści; niemal wszyscy oni są w jakiś sposób związani z wydarzeniami tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego trzeciego roku, niektórzy stracili najbliższych członków rodziny (m.in. pani Andrzejowa, Anzelm i Jan Bohatyrowicze); tak więc, choć nigdy nie wspomina się dosłownie o tym zbrojnym wystąpieniu, powstanie samo w sobie staje się ukrytym bohaterem powieści. Kierowało się ono ideałami romantycznymi, wizją zmartwychwstającej Polski, wywalczonej krwią swoich dzieci, więc i do tych myśli nawiązuje symbolika grobu: jest on znakiem ofiarnej śmierci za ojczyznę i poświęcenia jej całego swojego życia. W mogile tej zostali pochowani razem: brat Benedykta Andrzej oraz brat Anzelma Bohatyrowicza, ojciec Janka; tym samym grób ten stał się też symbolem powszechnego solidaryzmu w walce o wolność narodu, równości wszystkich warstw społecznych wobec kwestii niepodległości. Również i tu „chodzenie na mogiłę” było kryterium oceny moralnej człowieka jako wyznacznik jego patriotyzmu – pamięci o poległych za ojczyznę członków rodziny.
Obie mogiły stanowiły dla mieszkańców okolic Korczyna rodzaj sacrum, miejsc uświęconych, otoczonych aurą czci. Chodzenie nań było znakiem związku z tradycją, stanowiło o zachowaniu w pamięci ideałów, które te groby wspólnie symbolizowały: demokratyzm, ukochanie ojczyzny i poświęcenie siebie dla niej. Jednocześnie wyznaczały one dwa oblicza obywatelskiego heroizmu w zachowywaniu narodowej tożsamości: drogę nieustannej walki o wolność oraz drogę wytrwałej pracy dla dobra ogółu.