"I porzuciwszy drogę światowych omamień,
I wysłuchawszy serce, gdy rzekło: Jam czyste!
To rzuciłem się z wielką rozpaczą na kamień,
Pod którym trzy dni martwy leżałeś, o Chryste!
Skarżyłem się grobowi, a ta skarga była
Ani przeciwko ludziom, ani przeciw Bogu...
....................................................................."
Liryk Juliusza Słowackiego I porzuciwszy drogę światowych omamień liczy zaledwie sześć wersów i sprawia wrażenie nieukończonego. Utwór ten powstał w styczniu 1837 roku, kiedy to Słowacki wraz z Zenonem Brzozowskim odbyli podróż po Ziemi Świętej. 13 stycznia 1837 roku dotarli do Jerozolimy. Słowacki „brał udział w nocnym czuwaniu przy Grobie Jezusa” . Podróż ta wywarła głęboki wpływ na Słowackiego, który stał się odtąd człowiekiem głębokiej wiary. W autorze dokonuje się przemiana wewnętrzna. Porzuca „drogę światowych omamień” – życie przyjemnościami, zabawami, dążeniem do bogactwa. Omamienie zmysłów wywołane takim życiem przypomina chorobę. Mamić znaczy tyle co łudzić, zwodzić, bałamucić, zachęcać do czegoś nie do końca dobrego, oszukiwać w sposób zakamuflowany. Ziemskie rozkosze potrafią przysłonić prawdziwe, nieprzemijalne wartości życia. Tak toczy się odwieczna walka dobra ze złem – gdzie właśnie zło potrafi maskować się pod postacią rzeczy pięknych, wspaniałych. „Mistycznej kontemplacji zawsze towarzyszy myśl o śmierci” . Refleksja nad śmiercią może prowadzić do wniosku, że życie jest etapem, w którym pracujemy na swoją pośmiertną egzystencję – nie ważne czy to życie w niebie, czyśćcu, piekle czy w kolejnym wcieleniu – dobroć, życie zgodne z własnym sumieniem, nastawienie się na drugiego człowieka, altruizm – zostaną wynagrodzone po śmierci. Zetknięcie się z Grobem Chrystusa powoduje swoiste katharsis podmiotu lirycznego. Rozczulony, pełen emocji „rzuca się z wielką rozpaczą na kamień” pod którym leżał Jezus. Pragnie pomocy - wysłuchania, zrozumienia i wybaczenia. Jego duchowa rozmowa z Chrystusem przynosi mu ulgę a zarazem całkowicie zmienia jego życie. Zmienia swój światopogląd, rozpoczyna wszystko na nowo z czystym sercem i jasną duszą. W chrześcijaństwie oczyszczenie duszy następuje poprzez spowiedź, gdzie naszych grzechów wysłuchuje Chrystus – w osobie kapłana. Podmiot liryczny będąc u Grobu Chrystusa może oczyścić serce bez pośrednika. W duszy rozmawia z Chrystusem, żali się, „skarży się grobowi” – „ani przeciwko ludziom, ani przeciw Bogu...” – więc przeciw komu? Prawdopodobnie przeciwko samemu sobie. Źródłem jego rozrzewnienia staje się myśl o swoich grzechach, złym postępowaniu – którego nie da się już cofnąć. Żałuje i pragnie się zmienić, poprawić. „Ścichają tony buntu i dumy. Naczelnym pragnieniem osobistym staje się żądza czystości i jasności wewnętrznej” . Podmiot liryczny pełen skruchy, pragnie pojednania z Chrystusem. Jego oczyszczenie doprowadza go do prawdy – otwiera mu oczy, wyrywa ze szponów „światowych omamień”, ulecza jego duszę.
W liryku tym brak jest „szczegółowego opisu grobu. Można zatem wyciągnąć wniosek, iż poecie chodziło o położenie głównego nacisku na sferę duchową. Natomiast taki detaliczny opis miejsca mógłby odciągnąć uwagę czytelnika od istoty sprawy, od owej wewnętrznej przemiany, jakiej doświadczył podmiot liryczny, a to właśnie ona miała stanowić przedmiot refleksji. A może to nie tylko Chrystusowa mogiła... Może pod symbolem grobu kryje się historia, globalna przeszłość całej ludzkości? Może grób to także kolebka narodzin” . Stanisław Makowski pisał, że: „Twórca rodzi się wówczas, kiedy uświadomi sobie własne, odrębne od formułowanych dotychczas cele”
„Postęp dziejów jest rezultatem ciągłych bolesnych zmagań z formą, bez której duch nie może istnieć, ta forma określa go i jednocześnie ogranicza. Bo forma, choć umożliwia życie, sama jest jakby martwa. Sposobem istnienia ducha jest więc nieustanna walka, pełna cierpienia, w której wyniku burzą się stare, powstają nowe kształty”
BIBLIOGRAFIA:
1.Kleiner J., Juliusz Słowacki. Dzieje twórczości, wstęp i oprac. J. Starnawski, Kraków 1999, T. 2 Od Balladyny do Lilli Wenedy,
2.Kowalczykowa A., Wstęp [w:] Juliusz Słowacki. Krąg pism mistycznych, Wrocław 1982
3.Kowalczykowa A., : Słowacki, Warszawa 1994
4.Nęcka A., I porzuciwszy drogę światowych omamień jako przykład liryki mistycznej Juliusza Słowackiego, http://www.humanista.pl/kulturoznawstwo/wiecej.phtml?id=4&PHPS
ESSID=4d8327de36a426dc5f983e0868919051
5.Makowski S., Juliusz Słowacki, Warszawa 1980