Oświecenie w Europie

Pod koniec XVII wieku i w kolejnym stuleciu doszło do wielu rewolucyjnych odkryć naukowych. Ponadto rozwijały się technika, filozofia, oraz literatura. Ze względu na szczególne znaczenie wiedzy i rozumu wiek XVIII określa się więc mianem epoki oświecenia. Największy przełom nastąpił wówczas w dziedzinie nauk ścisłych. Angielski fizyk Izaak Newton sformułował prawo powszechnego ciążenia, będące dowodem na istnienie przyciągania na Ziemi. Swoją tezę naukowiec poparł licznymi obserwacjami oraz obliczeniami matematycznymi. Francuski chemik Antoine Lavoisier zbadał skład powietrza i wody. W 1785 r. przeprowadził eksperyment skroplenia pary wodnej, podczas której wykazał, że woda składa się z wodoru i tlenu. Do wybitnych przedstawicieli nauki oświeceniowej należał także szwedzki lekarz i botanik Karol Linneusz, twórca pierwszej klasyfikacji gatunków roślin i zwierząt. Innym uczonym pochodzącym ze Szwecji był fizyk i astronom Anders Celsjusz. Zaproponował on przyjęcie nowej skali pomiaru temperatury. Ponadto interesowano się wówczas zjawiskiem elektryczności – badania nad nią prowadził amerykański polityk i filozof Benjamin Franklin, który w 1752 roku skonstruował pierwszy piorunochron. Inne odkrycia z dziedziny fizyki oraz chemii również znalazły praktyczne zastosowanie w życiu codziennym i przyczyniły się do rozwoju techniki.

W Anglii nowe wynalazki zaczęto wykorzystywać podczas produkcji i farbowania tkanin oraz do wyrobu leków. Pod koniec XVIII wieku w Europie rozwinęła się także medycyna. Wynaleziono między innymi szczepionkę przeciwko ospie, co pozwoliło położyć kres szerzącym się na kontynencie epidemiom. W epoce oświecenia prowadzono też prace nad skonstruowaniem maszyn oraz pojazdów umożliwiających człowiekowi podróżowanie w powietrzu i pod wodą. Powstały wówczas pierwsze spadochrony oraz skafandry nurków.

Ożywienie, które zapanowało w dziedzinie filozofii w XVIII wieku sprawiło, że okres ten nazywano również wiekiem filozofów. Ówcześni myśliciele byli przekonani, iż o rozwoju człowieka decyduje racjonalna edukacja, a społeczeństwo rozwija się dzięki postępowi naukowemu. Dlatego dążono do stworzenia nowoczesnego systemu szkolnictwa, a także zakładano liczne akademie i towarzystwa naukowe. Dawny język uczonych – łacinę – zastąpił język francuski. Do głównych kierunków w XVIII – wiecznej filozofii należał empiryzm i racjonalizm. Pierwszy nurt, reprezentowany m.in. przez Anglika Johna Locke ‘a, zakładał, że wiedza człowieka płynie z doświadczenia. Natomiast dla przedstawicieli racjonalizmu najważniejszy był rozum. Francuscy racjonaliści Francois-Marie Arouet, zwany Wolterem, i Denis Diderot – uważali, że osiągnięcia nauki i techniki w odpowiedni sposób potrafi wykorzystać jedynie człowiek rozumny, nazwany przez nich człowiekiem oświeconym. Oba nurty wpłynęły na upowszechnienie się krytycznego myślenia odnoszącego się do zagadnień rozstrzyganych dotąd przez zasady wiary.

Oprócz zainteresowania nowymi ideami filozoficznymi w oświeceniu zastanawiano się także nad ulepszeniem systemu sprawowania władzy i ustrojów państw. Jeden z czołowych myślicieli epoki Jean-Jacques Rousseau w swoim dziele „Umowa społeczna” głosił hasła równości. Twierdził, że rządy w państwie powinien sprawować ogół społeczeństwa, a za najlepszym ustrój uważał republikę. Ponadto uważał, że człowiek jest z natury dobry, natomiast jego zepsucie wynika z rozwoju cywilizacji. W dziele „Emil, czyli o wychowaniu” sprzeciwiał się panującemu wówczas systemowi szkolnemu i upowszechniał ideę wychowania dzieci w zgodzie z naturą podkreślając istotną rolę uczuć oraz spontaniczności.