Od dytyrambu do dramatu antycznego. Charakterystyczne cechy tragedii antycznej na przykładzie "Antygony"

Antyczna tragedia Początek tragedii związany jest z kultem Dionizosa, boga winnej latorośli. Co roku odbywały się uroczystości w trakcie, których wykonywano chóralną pieśń zwaną dytyrambem. Początkowo ją improwizowano, ale pomiędzy Vii a VI w. p.n.e., odziani w skóry koźle pasterze śpiewali już utwory specjalnie na ten cel układane przez poetów. Wówczas to zapewne powstało określenie "tragedia" ("tragos" - kozioł i "ode" - pieśń) i z chóru wydzielił się przewodnik. Tespis z Ikarii w VI w. p.n.e. przeciwstawił chórowi "opowiadacza" - pierwszego aktora, zaś Ajschylos, pierwszy wielki tragediopisarz grecki, - drugiego. Obecność na scenie trzeciego aktora zawdzięczamy Sofoklesowi, twórcy wieku V p.n.e. Konkurs dramatyczny stał się ważnym elementem marcowych "Wielkich Dionizjów", które trwały trzy dni. Każdego jeden poeta prezentował tetralogię (cykl czterech sztuk) złożoną z trzech tragedii i dramatu satyrycznego. Spektakle odbywały się na okrągłym placu - orchestrze (taneczni), w głębi, której stał budynek, z którego wychodzili aktorzy. Nazywano go skene (barak) i on dał początek wyrazowi "scena". Aktorzy występowali w maskach i butach na koturnach.

"Antygona" przykładem tragedii klasycznej

1. Źródłem fabuły - mitologia;

2. Istotą utworu:
konflikt tragiczny (pomiędzy ustanowionym przez człowieka prawem państwowym, reprezentowanym przez Kreona a prawem boskim, na które powołuje się Antygona), fatum jako siła, która sprawia, że bohaterowie muszą się znaleźć w sytuacji tragicznej.

3. Wina tragiczna:
Antygony - narusza królewski nakaz, ale pragnie uszanować prawa boskie,
Kreona - wydaje bezwzględny rozkaz, ale jest przekonany, że ma obowiązek ukarać zdrajcę ojczyzny i że jest to wola bogów,

4. Ironia tragiczna - działania Kreona przynoszą skutki sprzeczne z jego zamiarami, im bardziej stara się wykonywać obowiązki władcy, tym szybciej zmierza ku nieuchronnej katastrofie;

5. Bohaterowie: pochodzą z najszlachetniejszych rodów, zajmują wysoka pozycję społeczną (Kreon, Antygona, Ismena, Hajmon, Eurdyka to rodzina królewska), są szlachetni Kreon myśli przede wszystkim o interesie państwa, jest sprawiedliwy, Antygonę cechuje wielka odwaga i determinacja w obronie wyznawanych wartości, nieobce są im wady i słabości czyniące postacie dramatu bliskimi człowiekowi, Kreon w swym zaślepieniu nie bierze pod uwagę zdania najbliższych, Antygona jest okrutna wobec siostry, skazana na śmierć żałuje, że musi umrzeć

6. Chór - stale obecny na scenie, pełni funkcje
- informując o wcześniejszych wydarzeniach (parados),
- wyjaśnia sens tego, co dzieje się na scenie (stasimon, exodos),
- ocenia postępowanie bohaterów (stasimon II),
- bierze udział w akcji (epejzodion V)

7. Ograniczona liczba aktorów na scenie (oprócz Chóru najwyżej trzech);

8. Jedność nastroju (powaga i wzniosłość);

9. Jedność stylu (brak indywidualizacji językowej - styl retoryczny);

10. Budowa akcji: ciąg wydarzeń połączonych ścisłymi związkami przyczynowo-skutkowymi układających się w kolejne fazy:
- wprowadzenie (prologos),
- zawiązanie (epejzodion l),
- rozwinięcie (epejzodion II, III, IV),
- perypetia (epejzodion V wydaje się, że wszystko skończy się dobrze),
- katastrofa i rozwiązanie (exodos);
11. Trzy jedności:
- akcji (jeden wątek, brak scen epizodycznych),
- miejsca (przed pałacem królewskim),
- czasu (brak luk czasowych; akcja dramatu trwa tyle czasu, ile spektakl).