Procesy egzogeniczne
Procesy glacjalne
Jeden z ważniejszych czynników morfogenetycznych, modelujących powierzchnię Ziemi stanowią lodowce , które – głównie z pomocą niesionego przez siebie materiału skalnego, zwanego moreną – erodują podłoże i zbocza doliny, przeobrażają starsze (np. rzeczne) formy terenu, transportują niesiony materiał, nieraz na bardzo duże odległości i akumulują go po swoich bokach, pod swoim dnem i u swojego czoła. Istotną rolę morfogenetyczną pełnią też wody lodowcowe, szczególnie w miejscach, gdzie...
Procesy krasowe
W obszarach zbudowanych ze skał rozpuszczalnych (głównie wapieni,także dolomitów, gipsu, kredy i soli) występuje oryginalny zespół procesów i form terenu, określany mianem krasu lub zjawisk krasowych . Podstawowym czynnikiem morfogenetycznym jest tu woda opadowa i płynąca, jednak działa ona w specyficznych warunkach; następuje tu: • rozpuszczanie i wymywanie skał przez wody zawierające dwutlenek węgla; • drążenie w skałach – wzdłuż spękań i szczelin – podziemnych próżni krasowych:...
Spłukiwanie
Spłukiwanie , czyli ablacja deszczowa to proces powszechnie występujący na stokach nawet o bardzo niewielkim nachyleniu. Polega on na zmywaniu cząstek zwietrzeliny przez wody deszczowe spływające po stoku. Intensywność spłukiwania zależy nie tylko od wielkości opadu, ale i od stopnia nachylenia stoku, podatności zwietrzeliny oraz pokrycia terenu. Najsilniej spłukiwaniu podlegają stoki pozbawione pokrywy roślinnej, np. świeżo zaorane. Spłukiwanie zachodzące na stokach rolniczych prowadzi o...
Ukształtowanie dna oceanów
Ukształtowanie pionowe dna oceanów jest prawie równie złożone,jak obszarów lądowych. Głównymi makroformami dna oceanicznego są: • szelfy , czyli półki kontynentalne , stanowiące zalane wodami mórz brzeżne części cokołów kontynentalnych; szelfy leżą na głębokości do 200 m i zajmują mniej niż 8% dna oceanicznego • stoki cokołów kontynentalnych , położone na głębokości od 200 do 3000 m; łącznie ok. 14% dna oceanicznego; • równiny podmorskie , inaczej dna basenów oceanicznych , położone na...
Procesy eoliczne
W obszarach lądowych, pozbawionych gęstej pokrywy roślinnej, podstawowym czynnikiem morfogenetycznym jest wiatr. Do procesów eolicznych zalicza się: • deflację (wywiewanie materiału), • transportację (przenoszenie materiału), • korazję (żłobienie niesionym materiałem powierzchni skalnych), • akumulację eoliczną (gromadzenie materiału). Formy eoliczne Wśród formy erozyjnych wyróżniamy: niecki deflacyjne, kotliny deflacyjne, niecki korozyjne, bruzdy i rynny korazyjne, jardangi...
Procesy brzegowe
Główne procesy modelujące wybrzeża morskie związane są z działalnością fal oraz prądów przybrzeżnych. Działalność ta ma charakter bądź niszczący (abrazja), bądź budujący (akumulacja). W przypadku przewagi działalności niszczącej powstają wybrzeża abrazyjne, w przypadku przewagi działalności budującej – wybrzeża akumulacyjne. Wybrzeża abrazyjne cechują się występowaniem stromej ściany zwanej klifem lub falezą . Fale uderzające o brzeg podcinają go, powodując jego stopniowe cofanie; u...
Formy krasowe
Kras powierzchniowy: • żłobki krasowe, • żebra krasowe, • leje krasowe (wertepy), • uwały (kilka połączonych lejów krasowych), • zapadliska krasowe, • wąwozy krasowe, • jary krasowe, • polja (płaskodenne, „ślepe” doliny), • płaskowyże krasowe (płaniny), • mogoty (ostańce krasowe), • kopy krasowe. Kras podziemny tworzą jaskinie krasowe , wśród których wyróżniamy m.in. jaskinie wodne i lodowe. Charakterystyczne dla jaskiń są nacieki krasowe, w tym stalaktyty (z góry), stalagmity (z dołu),...