Kariera przez małżeństwo

Liczne teksty literackie opisują kariery kobiet poprzez małżeństwa. Już baśnie dla dzieci, między innymi Kopciuszek, opowiadają o ubogiej dziewczynie, która została wybranką księcia... Cudowna i niespodziewana odmiana losu– oto, co nas pociąga w tego typu historiach. Podobny schemat spotykamy w baśniowym dramacie Juliusza Słowackiego Balladyna. Jednakże tu, inaczej niż w Kopciuszku, wygrywa silniejsza i mniej szlachetna, nie słaba i dobra siostra. Przynajmniej początkowo. Balladyna liczy na odmianę własnego losu poprzez poślubienie pięknego i bogatego Kirkora. Na podobne szczęście liczy jej łagodna siostra Alina. Jednakże trochę inaczej siostry pojmują ową karierę: dobra Alina myśli także o zabraniu do pałacu matki staruszki i siostry i o poprawie ich losu. Egoistyczna Balladyna natomiast toruje sobie drogę do szczęścia, nie zważając na krzywdę innych: zabija bez skrupułów współzawodniczącą z nią siostrę, a potem zataja fakt jej śmierci, oddaje rękę Kirkorowi,wyrzeka się matki, walczy z Kirkorem o tron (w tej walce jej mąż ginie). Życie złej królowej kończy się tragicznie – trudno jednak nie dostrzec kariery dziewczyny, która z wiejskiej chaty trafiła na królewski tron.
Nie tak spektakularną, ale jednak wielką karierę robią córki bohatera powieści Balzaka Ojciec Goriot. Te piękne kobiety bogato wychodzą za mąż i stają się utytułowanymi wielkimi paniami. Wstydzą się ojca. Spotykają się z nim jedynie dlatego, że może im pomagać finansowo i zaspokajać ich zachcianki. Goriot umiera chory, biedny i samotny, a jego córki nie zjawiają się nawet na pogrzebie. Cóż z tego, że zrobiły kariery, skoro zatraciły człowieczeństwo?
Pną się po drabinie społecznej także chłopki poślubiające panów, np. bohaterka Wesela Stanisława Wyspiańskiego. Czy jednak na pewno te kariery dają im szczęście? Panna Młoda i Pan Młody już podczas weselnej zabawy nie rozumieją się, decyzja artysty, który poślubia chłopkę, jest raczej pozą, wyrazem popularnej w młodopolskich kręgach chłopomanii. Małżeństwo z najbogatszym gospodarzem we wsi ma wznieść Jagusię – bohaterkę Chłopów Reymonta– o szczebel wyżej w hierarchii społecznej. Tak się jednak nie stanie, piękna młoda dziewczyna, nieszczęśliwa w małżeństwie i skłonna do miłostek, zostaje wykluczona z gromady, gdy zaczyna uwodzić kolejnych żonatych mężczyzn, a nawet kleryka... Jej kariera jest zatem również wątpliwa...
Za swoisty awans społeczny można też uznać ślub Marianny z Juryszek – bohaterki Bożej podszewki Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz – z sędzią Kazimierzem. Dziewczyna cieszy się na małżeństwo z wykształconym, zamożnym, szanowanym człowiekiem z elity i na przeprowadzkę od miasta. Okazuje się, że wychodzi za podstarzałego niezgułę, z którym nie znajdzie wspólnego języka, w dodatku będzie zdradzana... W powieści Boża podszewka mowa i o tym, że niekiedy zawarcie jakiegokolwiek małżeństwa traktowano jako synonim kariery dziewczyny. Tak „wypychana” z domu i wydawana za starego dobrego gospodarza była siostra Maryśki, która niedługo po ślubie wróciła do rodziców z płaczem, zszokowana małżeńskim pożyciem i koniecznością uprawiania seksu; z woli rodziców musiała jednak pozostać z mężem. Niezbyt fortunne okazują się też związki kolejnych sióstr, początkowo uważane za zwiastuny cudownej przyszłości.
Nie tylko dla kobiet małżeństwo okazuje się drogą do kariery. Rozstaje się z narzeczoną Anką bohater Ziemi obiecanej Władysława Reymonta – Karol Borowiecki i zabiega o względy córki bogatego fabrykanta Mady Müller. Małżeństwo jest dla niego przepustką do kariery – dzięki niemu może mieć wreszcie upragnioną fabrykę i upragnione miliony, szczęścia jednak nie osiągnie... Małżeństwo pomaga też w karierze Stanisławowi Wokulskiemu, który żeniąc się z wdową po Minclu, dziedziczy dorobek życia kilku pokoleń kupieckiej rodziny. Budzi to zazdrość i komentarze ludzi, jednak bohater Lalki Prusa znacznie pomnaża majątek, co znów staje się powodem spekulacji o jego rzekomej nieuczciwości. Karierowiczostwo jest mu zarzucane również wtedy,gdy próbuje zbliżyć się do kręgów arystokracji, do których należy pokochana  przez niego kobieta – panna Łęcka.
Ma pomóc, ale nie pomaga w karierze i pomnażaniu dorobku rodziny Buddenbrooków małżeństwo Toni, a potem jej córki (bohaterek powieści Tomasza Manna). Obie nie będą miały szczęścia i wyjdą za ludzi, którzy zostaną uznani za oszustów... Zrobi natomiast karierę Tomasz Buddenbrook, żeniąc się z posażną,dobrze urodzoną panną. Pomyślny obrót zdarzeń okaże się jednak tylko chwilowy – firma chylić się będzie ku upadkowi, a śmierć Tomasza i jego syna ostatecznie przekreśli pozycję rodu. Tonia – kobieta, której przepowiadano wspaniałą karierę, dokona życia, starając się zachować dobry stary styl i kontynuować rodowe tradycje. Żyć będzie jednak na znacznie niższym poziomie niż za czasów świetności Buddenbrooków.