1. ‘jedenasty miesiąc roku’; 2. stpol. też ‘październik’; od XV w.; słow. postać *listopadъ ‘opadanie liści jesienią; okres opadania liści’ utworzona ze złożenia *listъ + *padъ – rzeczownika odczasownikowego od psłow. *pasti (patrz PAŚĆ)
rzeczownik zbiorowy ‘liście, ogół liści’; od XVIII w.; dawniej w XVI w. miał postać liściewie
1. ‘rodzaj choroby skóry’; 2. stpol. też ‘roślina szalej jadowity Cicutavirosa’; od XV w.; ogsłow. < psłow. *lišajь (< *lich-ějь) ‘wyprysk, wykwit na skórze’ < psłow. *lichъ; pierwotnie oznaczał ‘coś złego’.
‘współczucie, miłosierdzie’; od XVI w.; pochodzi od wcześniejszej (od XV w.) postaci lutość; ogsłow. (por. czes. litost, ros. ljutosť) < psłow. *ľutostь pierwotnie ‘srogość, surowość, wściekłość’ – jest to rzeczownik abstrakcyjny utworzony od przymiotnika *ľutъ; w językach zachsłow. wyraz ten występował w powiedzeniu ľuto mi estь ‘odczuwam boleść, cierpienie, przykrość; żal mi kogoś, współczuję’ (stpol. luto mi, lito mi ‘żal mi, współczuję’), skąd pojawiło się wtórne znaczenie...
‘współczuć, mieć litość, być skłonnym do przebaczenia’; od XVI w.; jest to czasownik odprzymiotnikowy od psłow. *ľutъ; w stpol. w XV--XVI w. występowała postać lutować się, oznaczająca też ‘żałować’
nowsze (od XVIII w.) ‘rodzaj mrożonego deseru’; słowo utworzone na wzór fr. glace ‘lód; lody’
1. ‘przedmiot, przy pomocy którego dokonuje się losowania, kostka, tabliczka, kartka z numerem, którego wyciągnięcie rozstrzyga o wygranej lub przegranej’; 2. stpol. też ‘losowanie’, 3. ‘dola, koleje życia; przeznaczenie, zrządzenie, fatum; traf, przypadek’ (podobny rozwój znaczenia w łac. sorsi niem. Los).
spójnik ‘albo, czy też’; występował od końca XV w., początkowo w formie lubo ‘czyli, albo, albo też’; w XVI w. nastąpiło stopniowe wypieranie przez postać skróconą z zanikiem -o; ogsłow. < psłow. *ľubo – jest to przysłówek odpsłow. przymiotnika *ľubъ; rozwój znaczenia z połączeń: ‘miło... lub miło’> ‘albo... albo’ > ‘bądź... bądź też’
1. ‘znajdować upodobanie, mieć skłonność do kogoś lub czegoś, czuć sympatię’; 2. stpol. też ~ się ‘być miłym, podobać się’ oraz 3. ‘uchodzić za pożądane, właściwe’; od XV w.; ogsłow. (np. czes. libit ‘raczyć, chcieć’, ros. ljubiť ‘kochać, miłować, lubić’) < psłow. *ľubiti ‘uważać coś za miłe, kogoś za miłego, czuć sympatię do czegoś lub kogoś’ – czasownik odprzymiotnikowy od psłow. * ľubъ
1. ‘zmysłowy, namiętny’; 2. ‘rozpustny’; od XVI w.; ogsłow.< psłow. *ľubьznъ ‘miły, przyjemny, łaskawy’ – przymiotnik odrzeczownikowy od słabo poświadczonego psłow. *ľubьznь ‘miłość’ (obecne np.w słoweń. ljubêzen ‘miłość’) < psłow. czasownik *ľubiti; w pol. nastąpiło przejście fonetyczne: z > ż na wzór przymiotników takich jak drapieżny; znaczenie ‘namiętny, zmysłowy’ jest wtórne; w stpol. w XV w. słowo występowało w postaciach lubiezny, lubieżni i libiezny ‘miły, przyjemny,...
1. ‘miły, przyjemny, kochany’; 2. stpol. też ‘rozmiłowany, znajdujący upodobanie w kimś’.
1. ‘zbiorowość lub jednostki charakteryzujące się cechami i obyczajami charakterystycznymi dla ludzi (m.in. posługiwanie się mową)’; 2. stpol. też ‘poddani, chłopi, słudzy’; od XIV w.; ogsłow. (por. czes. lidé, ros. ljudi) < psłow. *ľudьje ‘ludzie’ – wyraz pokrewny z lit. liaudis ‘lud wiejski, pospólstwo; lud, naród’ i stniem. liuti ‘ludzie’ (dziś niem. Leute) –wszystkie pochodzą od pie. *leudh-i- ‘ludzie’ utworzonego od pierwiastka *leudh
1. ‘spaść gwałtownie (o deszczu)’; 2. ‘wypłynąć gwałtownym strumieniem’; ogsłow. < psłow. *linąti ‘zacząć lać, chlustać’ < psłow. czasownik *liti; w pol. zmiana fonetyczna: li- > lu-; w XVI w. słowo występowało pierwotnie w postaci linąć ‘opaść gwałtownie gęstymi kroplami lub wylać się wartkim strumieniem’; w stpol. w XV w. poświadczona jest jedynie postać przedrostkowa wylinąć ‘wylać’
1. ‘stare, zniszczone ubranie, szmata’; 2. dialektalnie też ‘wszelka odzież’; od XVI w.; początkowo tylko w liczbie mnogiej łachmany
1. ‘człowiek nędzny, szubrawiec, drań’; 2. dialektalnie ‘obdartus’; 3. w gwarach również łachuder ‘obdartus, oberwaniec’; odpowiedniki tylko w językach wschsłow. (por. np. ros. dialektalne lachudra ‘człowiek wyczerpany fizycznie i psychicznie; człowiek niechlujny’) < płnsłow. *lachudьra ‘człowiek w podartym ubraniu, obdartus’ – jest to złożenie psłow. *lachъ + psłow. *dьra, który pochodzi od psłow. czasownika *derti (patrz DRZEĆ).
1. ‘przystojny, przyjemny, zgrabny, kształtny’; 2. ‘bezdeszczowy, pogodny (o pogodzie)’; 3. ‘znaczny, spory, pokaźny’; od XVI w.; płnsłow. < psłow. dialektalne *ladьnъ ‘ułożony w sposób harmonijny, uporządkowany’ > ‘porządny, dobrze, estetycznie zrobiony; sprawiający estetyczne wrażenie’ – jest to przymiotnik odrzeczownikowy od psłow. *ladъ