Hagiografia

Najbardziej bodaj znanym w Polsce przykładem żywo pisarstwa jest "Legenda o św. Aleksym". Pierwotnie tekst ten powstał w Syrii około V w. Opowieść o synu bogatego patrycjusza, który w dniu ślubu porzuca małżonkę, rodziców i majątek, szybko rozpowszechnia sie w świecie chrześcijańskim. W wieku VIII lub IX bohater tej legendy zyskał miano Aleksego (gr. alexis, czyli obrona, opieka), zaś w wieku X opowieść ta dotarła do Europy Zachodniej. Nie jest ona również obca polskiej literaturze średniowiecznej, co stanowi wyraźny dowód na uniwersalizm kultury średniowiecznej. Motyw, który raz zyskał popularność, docierał wówczas do najdalszych zakątków chrześcijańskiego uniwersum.

Hagiografia, tak jak każdy gatunek literacki, rządziła się własnymi prawami. Utwór rozpoczyna inwokacja do Chrystusa z prośbą o pomoc w przedstawieniu życia Świętego. Część zasadnicza to opowieść o życiu Aleksego. Tu znajdujemy informacje o pochodzeniu świętego, odkrywali motywy, które kierowały nim przy wyborze drogi życiowe. Aleksy ucieka od doczesnego życia, rozdaje swoje stroje i pieniądze księżom, klerykom i żebrakom, by stać się najuboższym z nich. Dzięki takiemu postępowaniu cieszy sie boską opieką, czego dowodem jest epizod z Matką Boska schodzącą z ikony. Ostatecznie Aleksy w skrajnej nędzy umiera pod schodami domu swoich rodziców, którzy w żebraku nie rozpoznali syna. Śmierci św. Aleksego towarzyszyły nadzwyczajne znaki: jego ciało wydawało cudowny zapach, który uzdrawiał chorych, nikt tez nie potrafił wyjąć z rąk umarłego trzymanego przez Niego listu itd.

Legenda o św. Aleksym choć w polskiej wersji niedokończona, stanowi wręcz modelowy przykład legendy o świętym. Inwokacja, opis ascetycznego życia i w końcu cudowna śmierć staną sie podstawowymi elementami opowiadań hagiograficznych.