Układ hormonalny

Na układ hormonalny kręgowców składa się zespół gruczołów nie mających przewodów wyprowadzających. Hormon przedostaje się do krwi i jest przez nią roznoszony po całym organizmie.
Na obecność określonego hormonu reagują tylko te komórki, które mają specjalne receptory ? białka, za pomocą, których hormon może połączyć się z komórką. Receptory hormonów mogą być zlokalizowane we wnętrzu komórek ? hormony sterydowe, lub wbudowane w plazmolemmę ? hormony będące pochodnymi aminokwasów. Ten sam hormon może łączyć się z różnymi grupami komórek, mających takie same białka receptorowe, ale powodując w nich rożne reakcje.
Przysadka mózgowa. Jej przedni płat wytwarza hormony tropowe, które pobudzają czynność wydzielniczą innych gruczołów. Gruczoł nadrzędny spełniający funkcję regulatora wydzielania w całym organizmie. Hormon wydzielany przez gruczoł docelowy dla hormonu tropowego nie tylko działa regulująco na określone tkanki, ale hamuje wydzielanie hormonu tropowego przez przysadkę.
Podwzgórze ? cześć międzymózgowia. Wydziela substancje regulujące wydzielanie hormonów tropowych przysadki. Kontroluje ono nie tylko wydzielanie hormonów tropowych, a przez to procesy życiowe organizmu, ale również sprawuje kontrolę nad cyklami życiowymi, w tym nad aktywnością płciową. Trzecią ważną funkcją podwzgórza jest wywoływanie określonych zmian adaptacyjnych w całym organizmie, na zmieniające się warunki środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Za pośrednictwem układu nerwowego podwzgórze otrzymuje informacje o stanie fizjologicznym organizmu o czynnikach działających na organizm z zewnątrz. Podwzgórze jest ogniwem łączącym układ nerwowy z hormonalnym.
Hormony pełnią wiele rożnych funkcji, choć ogólnie można im przypisać rolę regulatorów i koordynatorów procesów zachodzących, we wnętrzu ciała.
Decydują o przepuszczalności błon, regulują właściwości chemiczne środowiska wewnętrznego, wpływają na szybkość i ilość transportowanych substancji, zwiększając lub zmniejszając ich stężenie. Substancje te bezpośrednio oddziałują na szybkość procesów metabolicznych, wpływają na syntezę enzymów i czynności fizjologiczne, np. ciśnienie krwi, ilość wytwarzanego moczu, cykle życiowe.

Hormony w organizmie człowieka.

Przysadka mózgowa jest małym gruczołem, składa się z płatków: przedniego, środkowego i tylniego. Płat środkowy z wiekiem ulega redukcji, płat przedni wydziela hormony tropowe oraz hormon wzrostu i prolaktyne. Tylny nerwowy, magazynuje hormony podwzgórza: wazopresyne (ADH) i oksytocyne, wydzielane do organizmu w miarę zapotrzebowania. Środkowy płat wytwarza hormon melanotropowy (MSH, melanotropina), który wpływa na koncentrację barwnika w komórkach melanoforowych powłok ciała.
Szyszynka to gruczoł położony za móżdżkiem, miedzy półkulami mózgowymi.
Tarczyca zbudowana jest z dwóch płatów położonych po obu stronach tchawicy, nieco niżej krtani. Gruczoł ten ma budowę pęcherzykowatą i charakteryzuje się wychwytywaniem jodu z krwi. Nadczynność tarczycy: stymuluje oddychanie, zwiększa się produkcja ciepła, nadmierne pocenie się i chudniecie, wzrasta napięcie nerwowe i drażliwość, podwyższenie ciśnienia oraz słabość mięsni i drżenie. Niedoczynność tarczycy: obniżenie przemiany materii, obniżenie temperatury ciała, otyłość i gromadzenie się śluzowatego płynu w tkance podskórnej.
Przytarczyce to cztery małe gruczoły znajdujące się w pobliżu tarczycy. Komórki tych gruczołów tworzą zbita masę. Parahormon reguluje zawartość wapnia i fosforu w płynach ciała. Nadczynność: nadwrażliwość mięsni, skurcze i drgawki wskutek obniżenia wapnia we krwi. Nadczynność: podwyższenie poziomu wapnia we krwi, Kości staja się łamliwe. Wrażliwość mięsni jest obniżona, a w tkankach i organach, np. w nerkach odkładają się złoża soli mineralnych.
Trzustka, obok komórek gruczołowych związanych z układem pokarmowym, zawiera komórki alfa i beta. Komórki alfa syntetyzuje insulinę a komórki beta glukagon.
Nadnercza leżą na górnych biegunach nerek. Gruczoły te składają się z dwóch części różniących się pochodzeniem embrionalnym, budową komórek i funkcjami. Korowa cześć nadnerczy syntetyzuje glikokortyloidy (kortyzol), które pobudzają przemiany aminokwasów w glukozę. Aldosteron reguluje gospodarkę sodowo ? potasową i androgeny wpływające na funkcjonowanie męskich gruczołów rozrodczych. Rdzeń nadnerczy syntetyzuje adrenalinę i noradrenaline.
Grasica leży poniżej mostka, a jej funkcja związana jest z procesami odpornościowymi. Po osiągnięciu przez organizm dojrzałości płciowej, grasica zmniejsza się i częściowo zarasta tłuszczem. Czynne komórki syntetyzują tymozynę, która pobudza produkcję limfocytów.
Funkcje hormonalne, spełniają tez komórki jąder wydzielające męskie hormony płciowe androgeny, np. testosteron, pobudzając rozwój drugorzędnych i trzeciorzędnych męskich cech płciowych (zarost na twarzy, owłosienie ciała, rozwój gruczołu krokowego ? prostaty i pęcherzyków nasiennych). Głównym źródłem żeńskich hormonów płciowych są jajniki. Komórki pęcherzyków Graafa syntetyzują estrogen a komórki ciałka żółtego progesteron. Estrogen jest odpowiedzialny za rozwój drugorzędnych cech płciowych żeńskich (rozrost miednicy, rozwój piersi i zewnętrznych narządów płciowych) i ustalenie cyklu miesiączkowego. Progesteron jest związany z implantacją jaja płodowego i kieruje rozwojem gruczołów mlecznych w okresie ciąży.
Hormony tkankowe. Wydzielane są nie tylko przez gruczoły dokrewne, ale także przez rożne tkanki. Regulują lokalnie zachodzące procesy związane z dzianiem organów. Serotonina zwęża naczynia krwionośne, zwłaszcza śluzówki jelit. Bradykinina rozszerza światło naczyń krwionośnych i obniżając ciśnienie krwi powoduje czynności przekrwienie narządów. Histamina występuje w dużych ilościach w skórze i tkance płucnej. Reguluje ukrwienie miejscowe narządów i bierze udział w powstawaniu reakcji alergicznych. Hormony tkankowe obniżają ciśnienie tętnicze, wzmagają ruchliwość mięśniówki macicy w czasie porodu i ruchliwość mięsni jelit.