Oświecenie - epoka rozumu (notatki z lekcji).

Oświecenie

1. Ramy czasowe epoki
Europa: połowa XVII w. ? koniec XVIII w.
Polska: II połowa XVIII w.

2. Oświecenie to prąd kulturowy, którego główną cechą było dążenie do doświadczalnego i rozumowego ujmowania i rozwiązywanie wszystkich zagadnień praktycznych, naukowych i filozoficznych. Dominowało przekonanie o wartości doświadczenia i rozumu.

3. Filozofia

? Franciszek Bacon: empiryzm ? poznawanie świata przez doświadczenie. Etapy poznania empirycznego: doświadczenie; interpretacja doświadczenia (analiza); synteza (wnioski ogólne wynikające z analizy i ze związków zachodzących pomiędzy badanymi zjawiskami).
? Kartezjusz: głównym narzędziem poznania jest rozum (teoria racjonalistyczna)
? John Locke: człowiek to czysta tablica ?tabula rasa?, umysł nie ma żadnych idei wrodzonych, tzn. takich, z którymi człowiek przychodzi na świat. Jest czystą kartką zapisywaną dopiero podczas życia w wyniku życiowych doświadczeń (filozofia racjonalizmu i empiryzmu).

4. Literatura
Najwyższym autorytetem stał się Wolter (Franciszek Maria Arounet). Propagował oświeceniowy model społeczeństwa zorganizowanego zgodnie z rozumem. Wszyscy ludzie mają równe prawa i swobodę wypowiadania poglądów.

5. Oświecenie w Polsce
a) Prekursorzy ? prądy oświeceniowe propagowali ludzie, którzy pragnęli dokonać reform zapobiegających upadkowi kraju. Pragnęli podnieść poziom oświaty w państwie.
? Stanisław Konarski ? Collegium Nobilium (szkoła dla szlachty)
? Założona z inicjatywy króla szkoła rycerska, której wychowankiem był m.in. Tadeusz Kościuszko.
? Komisja Edukacji Narodowej

b) Rozwój czasopiśmiennictwa
? ?Monitor? ? red. Franciszek Bohomolec: propagował ideały oświeceniowe; krytykował przesądy, ciemnotę, nieuctwo, cudzoziemszczyznę, marnotrawstwo; uczył postaw obywatelskich, poprawę obyczaju, tolerancji religijnej. Drukował przekłady dzieł literackich.
? ?Zabawy przyjemne i pożyteczne? ? red. Adam Naruszewicz: pismo dla znawców literatury.

6. Tło historyczne epoki
? 1773 ? I rozbiór Polski
? Walka z demokracją szlachecką o liberum veto, o prawa dla mieszczan i chłopów
? Sejm Czteroletni, Konstytucja 3-ego Maja.

7. Cechy literatury oświeceniowej (klasycyzm oświeceniowy)
? Wzorowano się na literaturze greckiej i rzymskiej
? Unikanie pospolitych tematów i dosadnych czy gwarowych zwrotów
? Wyszukane formy wypowiedzi
? Jasność myśli i precyzja ich wyrażenia

Główne zadania poezji sformułował Mikołaj Boileau:
? Powinna naśladować naturę ? nie ma miejsca na fantastykę i baśniowość
? Obraz świata przejrzysty i uporządkowany
? Ścisłe rygory gatunkowe, np. uczucia podniosłe ? oda, hymn, smutek-elegia
? Język wykwintny, ale prosty i zrozumiały, bez nadmiernych ozdobników

W Polsce ze względu na sytuację historyczną literatura miała także realizować funkcje dydaktyczne.