Układ krążenia i układ limfatyczny

Układ krążenia składa się z dwóch części: układu krwionośnego (krwią) i układu limfatycznego (limfą).

Rola krwi w organizmie
- Transportuje tlen, dwutlenek węgla, substancje odżywcze i produkty przemiany materii.
- Obrona organizmu przed drobnoustrojami.
- Regulacja temperatury ciała (termoregulacja).
- Stabilizacja środowiska wewnętrznego.

Krzepnięcie krwi zapobiega utracie krwi.

Składniki krwi człowieka
1. Osocze (płynna część, stanowi 55%):
- Woda (92%)
- Białka osocza (7-7,5%)
- Fibrynogen (odpowiada za krzepnięcie)
- Związki organiczne i nieorganiczne

2. Krwinki (45%):
- Płytki krwi (trombocyty) - ok. 250 tys./mln, zapoczątkowują proces krzepnięcia krwi.
- Krwinki czerwone (erytrocyty) - 4,5-5 mln/1 mln.
- Krwinki białe (leukocyty) - 6-8 tys./1 mln.
- Granulocyty
- Agranulocyty
- Limfocyty (wytwarzają przeciwciała)

Schemat krzepnięcia krwi

ETAP I:
- Protrombina (wątroba z udziałem witaminy K)
- Sole wapnia (osocza)
- Trombokinoza (płytki krwi) = Protrombina (egzyn w osoczu)

ETAP II:
- Trombina
- Fibrynogen → Fibryna (włóknik)
- Skrzep

Odporność

a) Wrodzona (uwarunkowana genetycznie)
- Naturalne bariery obronne: skóra, ślina, śluz w drogach oddechowych, kwas solny w żołądku.

b) Nabyta
- Przeciwciała z krwi matki do krwi płodu.
- Przeciwciała otrzymywane z mlekiem matki.
- Przeciwciała powstałe po przechorowaniu.
- Szczepionka.
- Surowica (gotowe przeciwciała).

Naczynia krwionośne
- Tętnice (grube, elastyczne ściany, 3 warstwy mięśni gładkich): Krew płynie pod dużym ciśnieniem, kierunek przepływu jest od serca do narządów.
- Największą tętnicą jest aorta (wychodzi z lewej komory serca).
- Żyły (3 cienkie warstwy, zastawki): Krew spływa do serca z góry i dołu, ma niskie ciśnienie (ujemne) w żyłach kończyn dolnych, musi pokonać przyciąganie ziemskie. Nieprawidłowe przepływy krwi mogą prowadzić do żylaków.

Naczynia włosowate
- Bardzo cienkie ściany zbudowane z jednej warstwy śródbłonka.
- Tworzą sieci pomiędzy najdrobniejszymi tętniczkami i żyłkami.

Krążenie krwi

Mały obieg krwi (płucny):
- Oddanie dwutlenku węgla i pobranie tlenu w płucach.
- Prawa komora → Pień płucny → Tętnice płucne → Wymiana gazowa w pęcherzykach płucnych → Żyły płucne → Lewy przedsionek.

Duży obieg krwi:
- Lewa komora → Aorta → Tętnice → Tętniczki → Wymiana gazowa w tkankach → Żyłki → Żyły → Żyły główne → Prawy przedsionek.

Krążenie wrotne:
- Naczynia włosowate z jelit → Żyła wrotna → Sieć naczyń włosowatych w wątrobie → Żyła wątrobowa → Żyła główna dolna.

Położenie serca
- Serce leży w klatce piersiowej za mostkiem, koniuszek skierowany jest w prawo i w dół, podstawa na lewo i do góry. Jest wielkości pięści dorosłego mężczyzny.

Budowa zewnętrzna serca
- Osierdzie (worek osierdziowy otacza serce).
- Nasierdzie (zrasta się z sercem).
- Mięsień sercowy (prawa strona leży na lewej).
- Cztery jamy: Przedsionek prawy, Przedsionek lewy, Komora prawa, Komora lewa. Ściana komory lewej jest trzy razy grubsza od prawej.

Fazy pracy serca
FAZA I:
- Skurcz przedsionków (ok. 0,11 s, komory w rozkurczu).
- Skurcz komór (ok. 0,32 s).
- Pauza (odpoczynek serca) (ok. 0,42 s).
RAZEM = 0,83 s.
W czasie spoczynku serce kurczy się przeciętnie 70 razy na minutę.

Automatyzm serca
Skurcze serca nie zależą od woli i świadomości człowieka. W mięśniu sercowym znajduje się wyspecjalizowana tkanka przewodząca, w której powstają rytmiczne bodźce rozprowadzane i przewodzone po całym sercu.
- Węzeł zatokowo-zatokowy.
- Węzeł przedsionkowo-komorowy.

Diagnostyka pracy serca
a) EKG (elektrokardiogram):
- P - skurcz przedsionków.
- QRS - początek skurczu komór.
- T - koniec skurczu komór.
b) Puls.
c) Ciśnienie krwi.
d) Tony serca (2):
- Dłuższy, wyższy.
- Niższy, dłuższy.

Choroby układu krążenia
- Miażdżyca naczyń krwionośnych: choroba wieńcowa, udar, zawał serca, nadciśnienie, miażdżyca naczyń obronnych.

Czynniki sprzyjające chorobom układu krążenia
- Stres.
- Brak ruchu.
- Nadmierne spożycie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego.
- Nadmierne spożycie tłuszczów zawartych w pokarmie (np. cholesterol w jajach i tłustym mięsie).
- Otyłość.
- Palenie tytoniu (również przebywanie w zadymionych pomieszczeniach).
- Spożywanie alkoholu.
- Cukrzyca (zaburzenia gospodarki węglowodanowej).
- Nadciśnienie tętnicze.
- Uwarunkowania genetyczne.

Urazy układu krążenia - krwotoki
- Zewnętrzne:
- Tętnicze.
- Żylnę.
- Z naczyń włosowatych.
- Wewnętrzne:
- Podskórne (siniec).
- Śródmiąższowe, wylew (udar), tętniak.

Różnica między układem krwionośnym (K) a limfatycznym (L)
a) Typ układu:
- K: zamknięty.
- L: otwarty.
b) Narządy układu:
- K: serce, żyły, tętnice, naczynia włosowate.
- L: przewód limfatyczny prawy, węzły chłonne pachowe, przewód piersiowy, węzły chłonne pachwinowe.