Średniowieczne ars moriendi "Pieśń o Rolandzie"

U schyłku średniowiecza tematyka śmierci znalazła się w centrum zainteresowania artystów. Temat śmierci łączy się bezpośrednio z ideą ascezy i hasłami: "vanitas" oraz "memento mori". Tematyka śmierci była wspólna dla nurtu religijno-kościelnego oraz mieszczańsko-plebejskiego nie tylko w literaturze. W utworach średniowiecznych motyw ten uwiecznił sie w ?Pieśni o Rolandzie?, który jest przykładem typowego w średniowieczu motywu ?ars moriendi?
W Pieśni o Rolandzie znaleźć możemy znaleźć podstawowe, charakterystyczne dla literatury średniowiecznej wzorce. Roland zwłaszcza, ale i jego przyjaciel Oliwier i inni walczący z nimi w jednym szeregu Francuzi są wzorem rycerza średniowiecznego, ponieważ bohater jest chrześcijaninem, wojownikiem i wiernym poddanym. Konający Roland nie myśli o Karolu Wielkim, tylko ofiarowuje lenno ? swoje życie Bogu. Kiedy bohater potyka się z nieprzyjacielem, robi to z imieniem Boga na ustach. Roland walczy z niechrześcijanami, w myśl ówczesnej doktryny katolickiej jest więc obrońcą jedynej słusznej wiary. Roland-wojownik cechuje się walecznością i odwagą. Przy tym nie poddaje się i kieruje rycerską dumą (zamiast rozumem), choć nie każdy rycerz robi tak samo, o czym czytamy w pieśni 87.
Scena śmierci Rolanda, będąca jednocześnie główną sceną utworu, pokazuje w momencie tak ważnym dla całego dzieła wiele cech, jakie przedstawił bohater za życia. Roland, widząc zbliżający się koniec, świadomie na miejsce swej śmierci wybiera wzgórze i ma przy sobie tak ważne dla niego: miecz ? Durendal, w głowicy zawierający relikwie oraz róg ? symbol dowódcy. Wzgórze symbolizuje bliskość Boga, drzewo ? pomost między niebem i ziemią, a głazy ? cztery cnoty kardynalne: roztropność, sprawiedliwość, umiarkowanie i męstwo. Odwraca głowę w kierunku pogan ? aby wszyscy widzieli, że umiera jako zwycięzca. Bije się w piersi za popełnione grzechy, prosi Boga o przebaczenie i uwolnienie jego duszy od niebezpieczeństw za popełnione grzechy, a do nieba wyciąga swoją prawą rękawicę. Oczy zwraca w kierunku Hiszpanii, aby pokazać, że nie boi się wroga. Aniołowie z nieba zstępują do rycerza.
Tuż przed śmiercią przywołuje Roland tak ważne dla niego wartości: miłość do ojczyzny, wiarę, wierność wobec króla i kraju. Anioł Gabriel przyjmuje rękawicę Rolanda i wraz z innymi archaniołami: Cherubinem i Michałem niesie duszę rycerza do raju ..Scena ta ukazuje, że nawet na łożu śmierci idealny rycerz wykazuje te cechy, zalety, które towarzyszyły mu za życia. W scenie śmierci widzimy oznaki przestrzegania przez rycerza etosu rycerskiego, czyli wyznaczał wzorzec osobowy idealnego rycerza, męstwo, jego wiarę jako chrześcijanina, heroizm, pożegnanie ze swoim rynsztunkiem, cudownym mieczem Durendalem. Przed śmiercią Roland zabija Saracena, który chce mu odebrać miecz, a potem chroni miecz pod własnym ciałem. Wartość Durendala polega na tym, że jest to oręż święty, dar od cesarza oraz symbol stanu rycerskiego. Cały rynsztunek bojowy leży przy nim.
Wybrane miejsca śmierci Rolanda na wzgórku ma styczność ze sferą sacrum ? bohater umiera pod sosną, która jest symbolem drzewa krzyża Chrystusa, łączy świat ziemski z niebiańskim. Bohater chce, aby jego śmierć była czymś szczególnym, dlatego przed konaniem. Umiera wywyższony, jak Chrystus na Golgocie. Czyni ze swojej śmierci ofiarę podobną do ofiary Chrystusa.Śmierć Rolanda można określić cudownością, ponieważ towarzyszą jej niezwykłę wydarzenia.
Podsumowująć można stwierdzić że w średniowieczu pisarze często siegali do motywów śmierci. Sztuka umierania ?ars moriendi? była ispiracją dla wielu artystów nie tylko literackich ale także dla malarzy. Bardzo chętnie nawiązywano do tego motywu, oddawał on klimat epoki, który czyni tym samym dzieła te unikatowym świadectwem odmienności ówczesnej epoki.