Mieszko I

Pierwszym historycznym władcą Polski był Mieszko I. Z relacji Galla Anonima możemy poznać owiane legendą dzieje dynastii piastowskiej przed panowaniem Mieszka I i tak, dowiadujemy się, iż jeden z przodków Mieszka, Siemowit w drodze zamachu stanu na panującego w Gnieźnie księcia przejął władzę, zapoczątkowując rządy nowej dynastii. Panujący po nim Lestek jeszcze przed 950 rokiem zajął Mazowsze, zaś Pomorze Wschodnie podporządkował już Siemomysł.

Całe niemal panowanie Mieszka I wypełniają zmagania o rozszerzenie terytorialne państwa. Kolebką plemienia Polan była Wielkopolska lub jej część z siedzibą w Gnieźnie, więc do najwcześniejszych zdobyczy należą pozostałe obszary Wielkopolski oraz Kujawy. Jednocześnie od połowy X w. władcy niemieccy zaczynają coraz bardziej interesować się wschodnią granicą. W 955 roku na Lechowym Polu zadano klęskę Węgrom, cesarz Otto pokonał plemiona Obodrzytów i Wieletów. Zasłynął wówczas margrabia Gero, który w 937 roku odebrał tytuł legata Saksonii. Wkrótce też przedstawił Mieszkowi I projekt sojuszu, książę polski bowiem dwukrotnie, między innymi w roku 963 poniósł klęskę w walkach z margrabią Wichmanem. Zapoczątkowana przez Mieszka I ekspansja w kierunku terenów zaodrzańskich zaniepokoiła Wolinian i Wieletów. Jednocześnie żywe zainteresowanie Kościoła niemieckiego w rozciągnięciu swego zwierzchnictwa na ziemie Słowian, w tym tereny Mieszka I, spowodowało zwrot w polityce księcia w stronę czeską. Umożliwiło mu to rozwiązanie kwestii chrystianizacji kraju. Potwierdzeniem zacieśnienia stosunków z Czechami było małżeństwo z Dobrawą. (Jak podaje Galla Anonim, przed 965 rokiem Mieszko posiadał siedem żon, które przed ślubem z księżniczką czeską musiał odprawić. Młodzi spotkali się w Hradcu. Ślub miał miejsce w Czechach, później Mieszko wraz z żoną przybył do Poznania, który prawdopodobnie wyznaczył na swą siedzibę).

W roku 966 Mieszko ochrzcił się, rozpoczynając proces chrystianizacji całego swego państwa, co miało olbrzymie znaczenie. Polska weszła w krąg państw chrześcijańskiej Europy, wzrósł również autorytet Mieszka na arenie międzynarodowej, przyjęcie chrztu zapoczątkowało napływ na ziemie polskie dużej liczby duchownych, co za tym idzie rozwój piśmiennictwa i kultury średniowiecznej. Duchowni oprócz pracy duszpasterskiej zajęli się działalnością administracyjną, stanowiąc nieocenioną pomoc w zarządzaniu młodym państwem. Kościołowi więc integrował państwo, dzięki czemu diecezje pokrywały się z granicami plemiennymi. W roku 968 utworzono biskupstwo misyjne w Poznaniu, na czele którego stanął biskup Jordan, w 984 roku, po śmierci Jordana przypadło ono Ungerowi. Przyjęcie chrztu stanowiło jednocześnie ochronę przed chrystianizacją niemiecką, zabezpieczając kraj przed zależnością od sąsiadów z zachodu. Ważnym skutkiem tego wydarzenia było przede wszystkim utrwalenie sojuszu z Czechami oraz utworzenie scentralizowanego państwa.

Wkrótce Mieszko zawarł przymierze z cesarzem, czego zewnętrznym wyrazem był trybut płacony przez polskiego księcia z terytorium "aż po rzekę Wartę". W 967 roku, Mieszko wraz z oddziałami czeskimi pokonał Wolinian oraz wojska Wichmana, a w 972 roku odniósł spore zwycięstwo nad margrabią Hodonem pod Cedynią, w konsekwencji Mieszko I opanował Pomorze Zachodnie. Spór z margrabią miał rozwiązać sąd cesarski, który odbył się w Ingelheim, ten jednak uznał Mieszka za winnego złamania pokoju i zobowiązał Mieszka do przysłania na dwór cesarski w Kwedlinburgu swego syna, Bolesława, w charakterze zakładnika.

Po śmierci cesarza Ottona I w 973 roku, Mieszko wraz z księciem czeskim Bolesławem II poparł kandydaturę księcia Bawarii Henryka Kłótnika na tron królewski w Niemczech. W odpowiedzi na to Otton II, konkurent Henryka zorganizował w 979 roku wyprawę odwetową na państwo polskie, którą zakończyło zawarcie pokoju oraz małżeństwo Mieszka z Oda, córką margrabiego Teodoryka w 977 roku. Po śmierci Ottona II w 983 roku Mieszko związany sojuszem z Czechami i księciem obodryckim Mściwojem, poparł znowu kandydaturę Henryka Kłótnika. Zwyciężył jednak Otton III, wówczas władca polski poprał go i jako sojusznik niemiecki wspierał organizowane przezeń wyprawy na Wieletów w latach 985 - 986. Doprowadziły one do tego, iż Mieszko ponownie musiał płacić trybut cesarzowi, a swego syna Bolesława ożenił z córką margrabiego miśnieńskiego Rykdaga. Stosunki polsko - czeskie po śmierci Dobrawy uległy pogorszeniu, a wobec konfliktu Pragi z Cesarzem przestały mieć jakiekolwiek znaczenie. Poparcie Niemiec umożliwiło księciu polskiemu zajęcie Małopolski i Śląska, czyli ziem, które wcześniej znajdowały się pod panowaniem czeskim.

Północną granicę państwa zabezpieczył książę sojuszem z królem szwedzkim Erykiem, jego żoną została córka Mieszka I Świętosława. Zawarł też Mieszko sojusz z Ekkehardem, margrabią miśnieńskim, z którym Czechy toczyły spór o posiadanie Miśni. Wojna rozpoczęła się w 988 roku, gdy Bolesław, książę czeski z pomocą Wieletów najechał z Łużyc ziemie nadgraniczne. Cesarzowa Teofano zgodziła się udzielić księciu polskiemu pomocy zbrojnej, ale wojska niemieckie arcybiskupa magdeburskiego Gizylera i grafa Miśni Ekkeharda zostały pokonane przez Czechów, Mieszkowi jednak udało się porazić przeciwnika a następnie wyprzeć z Małopolski i Śląska, co miało miejsce w 990 roku. Nie zapobiegł jednak Mieszko utracie Grodów Czerwieńskich i Przemyśla, które od 981 roku znalazły się pod panowaniem księcia ruskiego Włodzimierza.

Państwo w takich granicach, jedynie bez Małopolski, która została wydzielona Bolesławowi Chrobremu, oddał Mieszko w 990 roku w akcie zwanym Dagome iudex pod protekcję papiestwa. Dokument ten miał zapewnić sukcesję synom Ody i jej regencję z pominięciem pierworodnego Bolesława, który otrzymał Małopolskę. Dokument ten był świadectwem obecności państwa Mieszka na mapie ówczesnej Europy

Dość duża suma dokonań pierwszego polskiego władcy pozwala stawiać go na równi z innymi założycielami państw na kontynencie europejskim. Pod koniec jego panowania państwo polskie zajmowało obszar 250 tys. km?, które zamieszkiwało około miliona poddanych.