Dorobek kulturalny starożytnych Rzymian

Wielkie znaczenie dla kultury rzymskiej miało zetkniecie się z bardziej rozwiniętymi kulturami Etrusków i Greków. Rzymska państwowość i religia rozwijały się na wzorcach etruskich. Przy zakładaniu miast, rozmieszczaniu ulic i głównych budynków wzorowano się na miastach etruskich.

Literatura i sztuka rzymska początkowo była naśladownictwem sztuki greckiej. Za czasów panowania Oktawiana Augusta nastąpił rozkwit literatury rzymskiej. Wielkim twórcą tego okresu był Wergiliusz. Jego dziełem była "Eneida" opisująca losy Trojan, którzy pod wodzą Eneasza uciekli przed Grekami i założyli w Italii nowe państwo. Znane są również "Georgiki" opisujące uroki życia wiejskiego. Równie wielkimi postaciami literatury rzymskiej byli Owidiusz i Horacy. W tym okresie rozwinęła się również historiografia. Prawdopodobnie pierwszym historykiem był grek Polibiusz, a jego dzieło kontynuowali: Tacyt, Tytus Liwiusz i Plutarch. Także polityk Juliusz Cezar utrwalił na piśmie swoje dokonania. Najbardziej znane dzieło to praca "O wojnie galicyjskiej". Utwory tych twórców są cennym źródłem informacji o życiu i poczynaniach starożytnych Rzymian.

Architektura rzymska rozwijająca się na wzorcach etruskich i greckich z czasem rozwinęła własny, oryginalny styl. Zastosowanie nowych materiałów budowlanych, takich jak cegła i zaprawa murarska, umożliwiało wznoszenie budowli o wiele większych niż greckie. Elementy architektoniczne, takie jak półokrągłe sklepienia i kopuły, nie znane były w Grecji, ani w Etrurii. Przykładem takiej budowli, gdzie zastosowano nowe rozwiązania w budownictwie, był Panteon – świątynia ku czci wszystkich bogów.

Rzymianie w swoich miastach, na rynkach zwanych forum, wznosili oprócz świątyń budynki służące życiu publicznemu. W Rzymie, na głównym rynku zwanym Forum Romanum, koncentrowało się życie polityczne i towarzyskie. Tam znajdowała się świątynia bogini Westy, będąca symbolem Rzymu. Na Forum mieściły się: siedziba Senatu – Curia, trybuna dla mówców i bazyliki, czyli gmachy posiedzeń sądowych i zebrań publicznych. Tam też znajdowały się świątynie innych bogów, łuki triumfalne – Tytusa i Konstantyna oraz kolumna Trajana. Kolumna i łuki triumfalne były dziełami architektury i rzeźby, ilustrowały dokonania osób, którym były poświęcone i wydarzenia z przeszłości.

Podobne fora znajdowały się we wszystkich większych miastach rzymskich. Wielkość i okazałość budowli miały świadczyć o potędze Imperium Rzymskiego.

W państwie rzymskim ważną rolę pełniły budynki publiczne. Można do nich zaliczyć termy – czyli łaźnie, które oprócz kąpieli oferowały możliwość słuchania muzyki lub recytacji znanych utworów literackich. Były również cyrki i amfiteatry, w których odbywały się walki gladiatorów, wyścigi konne oraz uroczystości organizowane z okazji świąt. Najbardziej znanym amfiteatrem jest rzymskie Koloseum.
Do szczególnych osiągnięć należy zaliczyć drogi i akwedukty. Drogi odgrywały w państwie rolę strategiczną. Umożliwiały szybkie przemieszczanie armii, sprawne zarządzanie prowincjami, ułatwiały też kontakty handlowe. Nad siecią dróg obejmującą całe imperium czuwało państwo. Akwedukty zapewniały zaopatrzenie miast w świeżą wodę. Sprowadzano ją często z dużych odległości specjalnie zbudowanymi, bezciśnieniowymi wodociągami.

Sztuki plastyczne pozostawały w cieniu sztuki greckiej, ale w dziedzinie rzeźby portretowej Rzymianie odnieśli większy sukces. Ich rzeźby były bardzo realistyczne, ukazywały cechy fizyczne portretowanej osoby, nawet te negatywne.

Szczególnym osiągnięciem starożytnych Rzymian jest prawo i kalendarz. Rzymianie sformułowali zasady systemu prawnego. Niektóre z nich są aktualne, na przykład zasada mówiąca o tym, że "prawo nie działa wstecz", czy też o tym, że "oskarżony ma niepodważalne prawo do obrony". Prawo Rzymskie stało się podstawą późniejszego prawodawstwa europejskiego.

Kalendarz, którego używamy współcześnie został przejęty od Rzymian, a nazwy miesięcy w wielu językach europejskich mają rzymski rodowód. W 45 r. p.n.e. kalendarz został zreformowany przez Juliusza Cezara i nosił nazwę Kalendarza Juliańskiego. Po niewielkich zmianach, wprowadzonych w 1582 roku przez papieża Grzegorza XIII, jako Kalendarz Gregoriański funkcjonuje do dzisiaj.

Rzymianie odnieśli ogromny wkład w rozwój kultury późniejszej Europy. Ich osiągnięcia były podstawą, na której rozwijały się style a architekturze i sztuce. Dały one początek wielu dziedzinom nauki.