Walka dyplomatyczna i militarna Polski z Zakonem Krzyżackim w latach 1308-1466

Lata 1308-1466 to okres, kiedy Polska nie miała dostępu do morza. W 1308r. wojska Krzyżackie najechały na Pomorze Gdańskie pokonując Brandenburgczyków i zajęły te tereny. Walka o nie trwa aż do 1466r., kiedy zostaje podpisany II Pokój w Toruniu kończący Wojnę Trzynastoletnią, dzięki któremu Polska odzyskuje min. utracone w 1308r. Pomorze Gdańskie. Był to najdłuższy zatarg z Państwem Krzyżackim, gdyż trwał on aż 168 lat. W tym czasie Polska miała 8 władców z 3 dynastii. Wówczas pierwszym polskim władcą, który rozpoczął walkę z Zakonem był Władysław Łokietek, a zakończył ją Kazimierz Jagiellończyk. Walka była warta zachodu. Pomorze Gdańskie było dla Polaków jedynym dostępem do morza. Wisłą transportowano zboże do Gdańska, a potem sprzedawano dalej do Europy. Gdy Krzyżacy blokowali dostęp do morza, rabowali zboże ze statków lub nakładali wysokie cła, wysokodochodowy handel morski z reszta Europy był uniemożliwiony.

Krzyżaków do Polski sprowadził w 1226r. Konrad Mazowiecki, w celu obrony kraju przed najazdami, a docelowo pokonaniu pogańskich Prus. Jako baza, przekazana im została ziemia chełmińska. W 1283r. Krzyżakom ostatecznie udało się podbić i chrystanizować Prusy, jednak nie mieli zamiaru oddawać Polakom zdobytych ziem, a tym bardziej opuścić wcześniej już podarowaną im ziemie chełmińską.
W 1308r. Krzyżacy zostają poproszeni o pomoc w walce z Brandenburgią. Najeżdżają na Pomorze i pokonują Brandenbugie, lecz tak jak poprzednio zajmują zdobyte ziemie, a ponadto dokonują rzezi mieszkańców.
Pierwszą podjętą przez Polaków w tym czasie próbą odzyskania ziem był proces w Inowrocławiu. W tym celu poproszono o pomoc papieża któremu, jako państwo zakonne, podlegali Krzyżacy. Mimo przegrania Procesu Papieskiego Krzyżacy nie zdecydowali się dobrowolnie oddać ziem, co skłoniło Władysława Łokietka do wypowiedzenia wojny Zakonowi Krzyżackiemu. Wojna trwała 7 lat i zakończyła się - mimo wygranej Polaków w bitwie pod Płowcami w 1331r. - przegraną Polski.
W momencie śmierci Łokietka(1333r.) Krzyżacy posiadali: z. chełmińską, z. dobrzyńska, Pomorze Gdańskie i Kujawy. Później, za panowania króla Kazimierza Wielkiego odbyły się dwa procesy przeciwko Krzyżakom. Pierwszy w 1335r. w Wyszehradzie i drugi w 1339r. w Warszawie. Na pierwszym ustalono, że do Polski miały wrocić z. dobrzyńska i Kujawy. Kazimierz Wielki nie uznał wyroku, nie wziął żadnej dzielnicy i odwołał się do papieża. W wyniku procesu w Warszawie postanowiono, że wszystkie 4 zabrane przez Krzyżaków dzielnice mają wrócić do Polski, a Krzyżacy mają zapłacić odszkodowanie. Tym razem wyroku nie uznali Krzyżacy. W 1343r. podpisany zostaje pokój w Kaliszu na mocy którego Polacy odzyskują z. dobrzyńską i Kujawy, czyli Polacy uznają wyrok procesu w Wyszehradzie, którgo wcześniej nie akceptowali. Kazimierz Wielki zdecydował się zaakceptować pokój w Kaliszu, gdyż wyszedł ze słusznego założenia, że lepiej zyskać cokolwiek niż nic.
Ważnym momentem w walce z Krzyżakami była Unia w Krewie w 1385r., połączyła ona obu wrogów Zakonu, dzięki czemu Polska zyskała sprzymierzeńca w walce - Litwę.
Litwini jedyny dostęp do morza posiadali poprzez Żmudź. Krzyżacy zajeli te tereny w 1404r., aby połączyć swoje państwo z Zakonem Kawalerów Mieczowych, z którym od 1237r. tworzyli unie. Wybucha Wielka Wojna z Krzyżakami, która trwała od 1409 do 1411. W czasie tej wojny doszło do wielkiej bitwy pod Grunwaldem(15.VII.1410r.), którą wygrały połączone wojka polsko-litewskie pod wodzą Władysława Jagiełły, dowodzącego ze wzgórza. Była to pierwsza bitwa w historii Polski w której zastosowano taktykę. Wojnę kończy I Pokój w Toruniu w 1411r., którego skutkiem było odzyskanie przez Polskę z. dobrzyńskiej, a przez Litwę dożywotnio Żmudzi, czyli do śmierci Jagiełły i Witolda.
W latach 1422-1423 wybuchła kolejna wojna z Krzyżakami, którą zakończył pokój Melnejski. Dzięki niemu Litwa odzyskała Żmudź na zawsze, czego skutkiem było jej wycofanie się z wojny z Krzyżakami.
W 1440r. powstaje antykrzyżacki Związek Pruski. 14 lat później delegacja związku udaje się po pomoc do Kazimierza Jagiellończyka w sprawie krzyżackiej, aby poparł powstanie antykrzyżackie, które wybuchło 4 lutego 1454r.. Jagielończyk poparł powstanie, czego skutkiem była inkorporacja Prus do Polski 6 marca 1454r..
Tym samym, w 1454r. rozpoczyna się wojna Polski z Zakonem Krzyżackim, zwana Wojną Trzynastoletnią. Polskie wojsko zaciężne pod dowództwem Piotra Dunina wygrało wojnę. W 1466r. został podpisany II Pokój Toruński, który był skutkiem odzyskania przez Polske Pomorza Gdańskiego, z. chełmińskiej oraz Warmii z której utworzono Prusy Królewskie. Z pozostałych ziem Krzyżackich utworzono Prusy Zakonne ze stolicą w Królewcu, które stały sie lennem Polski.

Próby odzyskania Pomorza Gdańskiego były toczone w dwóch turach. W pierwszej, dyplomatycznej, odzyskano w ciągu 3 sądów - które przerwała wojna - jedynie z. dobrzyńską oraz Kujawy. W drugiej, dzięki długiemu procesowi wojen udało się w końcu odzyskać zabrane 168 lat wcześniej Pomorze Gdańskie oraz ostatecznie pokonać Zakon Krzyżacki. Skutkiem wielu lat walk było na pewno mocne osłabienie ekonomiczne Polski spowodowane znacznie mniejszymi dochodami z handlu zbożem, a dużymi wydatkami na cele wojenne. Wiele miast północnej części kraju ucierpiało w wyniku walk i potyczek, które na początku XV w. toczyły się z Krzyżakami nieustannie. Plusem walk było niewątpliwie zwiększenie znaczenia Polski na arenie międzynarodowej, w szczególności po pokonaniu Krzyżaków w bitwie pod Grunwaldem. Oczywiście najważniejszym sukcesem walk dyplomatycznych, jak i militarnych było końcowe odzyskanie Pomorze Gdańskiego i przywrócenie dochodowego handlu zbożem z Europą, czyli najważniejszego celu o jaki toczyła się ta walka.