Wady narodu polskiego przedstawione w utworach literackich.

Wadą narodową nazywamy wszystkie złe przyzwyczajenia, nawyki społeczeństwa, powtarzające się błędy w historii narodu ,z których nikt nie wyciąga wniosków. Już pierwsi polscy pisarze dostrzegali te wady narodu polskiego i nawoływali w swych utworach do zmian, reform, do zaprzestania kultywowania złych nawyków.
Jan Kochanowski w ,,Odprawie posłów greckich,, ukazał polityczną wizje narodu polskiego ,na którym ciążą grzechy władców. Temat utworu został zaczerpnięty z legend o wojnie trojańskiej, ale autor nadał wydarzeniom koloryt polski, potępiał samowolę ,pijaństwo ,obżarstwo ,próżniactwo ,korupcje i brak patriotyzmu ,a jego zakończenie jest pobudką wojenną mającą zachęcić szlachtę do wyprawy na Moskwę.
J. U. Niemcewicz w ,,Powrocie posła,, przedstawił konflikt kilku światów: świata postępowej szlachty, której reprezentantami są tytułowy poseł Walery i jego ojciec Podkomoży (uosabiający staropolskie cnoty), świata Sarmatów, których reprezentuje starosta Gadulski, modnych i głupich żon reprezentowanych przez starościnę Gadulską, oraz świata pustych salonowych fircyków takich jak Szarmancki. Akcja sztuki została silnie powiązana z aktualnymi wydarzeniami politycznymi. Jej bohaterowie dyskutują o zniesieniu liberum veto i wolnej elekcji, oraz o poprawie doli chłopów. Argumenty obozu postępowego, że trzeba zmienić ustrój Polski, ścierają się z argumentami Gadulskiego, który wszystkie te propozycje neguje mówiąc, że „tak jest najlepiej jak dawniej bywało”. Opłakuje czasy kiedy jeden poseł mógł wstrzymać sejmowe obrady i nikt mu nic z tego powodu nie zrobił, a często od swego zleceniodawcy, bogatego magnata, dostawał kilka wiosek. Poseł Walery i jego ojciec Podkomoży są oburzeni takimi poglądami i starają się przekonać starostę Gadulskiego do proponowanych zmian. Cały utwór jest wypełniony szeregiem dyskusji, rzeczowych, na tematy obyczajowe i polityczne. Podkomorzy będąc orędownikiem reform, w dyskusji wytyka problemy, jakie stwarza szlachta - liberum veto i "złotą wolność szlachecką" uważa za to, co doprowadza do upadku Polski, podobnie jak samowola, prywata i egoizm, który wysysa wszystkie siły życiowe z Rzeczypospolitej. Ma nadzieję ujrzeć u schyłku swego życia silną i wyzwoloną z pod obcych wpływów ojczyznę. Denerwuje go zachowanie Gadulskiego, który wiele mówi, ale zwykle bez sensu. Dziwi się, że Starosta zezwala na wszystkie dziwne zachcianki swojej żony. Na koniec okazuje się, że Podkomorzy nie jest gołosłowny: uwalnia z poddaństwa swoich chłopów, chcąc uczcić małżeństwo Walerego z Teresą. Walery jest skontrastowany z Szarmanckim. On razem ze Starostą Gadulskim są przedstawicielami obozu konserwatywnego. Gadulski jest typowym szlachcicem, nie respektującym zasad moralnych, kierującym się rządzą pieniądza (gotowy jest wydać córkę przymusem za mąż, aby tylko nie musieć płacić posagu. Cechuje go bezmyślne gadulstwo, zrzędliwość, kłótliwość; Niemcewicz prezentuje jego brak zainteresowania wiedzą, za to duże zainteresowanie pijaństwem, lenistwem i rozpustą. Elekcje, liberum veto, konfederacje uznaje za święte prawo szlachty na którym można oczywiście nieźle zarobić. Szarmancki jest człowiekiem, który roztrwonił majątek rodziców na zagranicznych wojażach, toteż chce złapać okazję finansową, jak może być Teresa. Niemcewicz prowadzi tak akcję aby liczyły się tylko argumenty zwolenników reform, natomiast to co mówią ich przeciwnicy jest bezlitośnie ośmieszane.
W ,,Potopie,, H. Sienkiewicza dostrzegamy wady XVII-wiecznego społeczeństwa polskiego. Autor oskarża polską szlachtę o pijaństwo ,lenistwo ,lekkomyślność ,niekarność ,obojętność wobec potrzeb ojczyzny ,prywatę ,odstępstwo od władcy ,naiwność ,bierność ,brak zaangażowania w walkę z okupantem. Magnaterię o dbanie tylko o swoje interesy, o zdradę kraju i przejście na stronę pozornie silniejszego wroga. Przykładem jest książę Janusz Radziwiłł ,którego to motywem zdrady była osobista pycha i marzenia magnata o tronie. Potępia zdradę Kuklinowskego i Radziejowskiego ,którzy to po przejściu na stronę Szwedów namawiają Polaków do poddania się oraz wskazywali słabe strony obrony kraju. Polacy poddają się zupełnie Szwedom bez żadnej walki. Przykładem jest kapitulacja pospolitego ruszenia pod Ujściem. Szlachta myśli tylko o swoich majątkach i prawach. Daje się nabrać na obietnice Szwedów o nietykalności swoich dóbr i zachowania praw. Dzięki temu nieprzyjaciel bez najmniejszego oporu zalewa cały kraj. Wszyscy zaczynają to dostrzegać gdy już jest za późno ,a Polsce grozi zniknięcie z mapy Europy.
S. Wyspiański w ,,Weselu,, zdemaskował polskie wady narodowe oraz ułomność popularnych wówczas nurtów ideologicznych. Posługując się postaciami realistycznymi, wyeksponował ich wady i charakterystyczne przekonania, dzięki czemu stworzył portret społeczeństwa polskiego. Dramat Wesele jest wielowątkowy i porusza bardzo wiele problemów ówczesnych czasów. Wyspiański w słabości i nie zorganizowaniu społeczeństwa dostrzega niemożność zwycięstwa i odzyskania niepodległości. Przede wszystkim istnieje wyraźny podział pomiędzy chłopstwem a inteligencją. Sojusz pomiędzy grupami społecznymi jest nietrwały i iluzoryczny. Co prawda na jednym weselu bawią się przedstawiciele inteligencji, wywodzącej się ze szlachty oraz chłopi, ale z czasem znów ujawniają się wyraźne podziały. Przedstawiciele inteligencji postrzegają wieś idealistycznie. Modna wówczas tzw. chłopomania jest tylko przejawem poszukiwania nowych źródeł inspiracji artystycznej.. Dodatkowo inteligencja nie ma pojęcia o zwyczajach chłopskich. Wyspiański zarzuca inteligencji również brak zaangażowania w ideę walki zbrojnej. Mieszczenie są wykształceni i wrażliwi na sztukę, ale brak im ambicji i cech godnych przywódcy, aby mogli stać na czele powstania. Wolą poszukiwać nowych nurtów literackich i odkładać walkę na przyszłość. W ten sposób coraz bardziej pogrążają się w apatii i monotonii.
Krytyki doznaje również warstwa chłopska. Cechuje ich buta i pycha. Przykładem jest w tym wypadku postać Czepca. Reprezentuje on brutalną siłę, prostactwo, ale i zainteresowanie chłopów tematyką polityczną. W dramacie chłopi są przedstawieni na zasadzie kontrastu. Z jednej strony uważają się za potomków króla Piasta, z drugiej są nieobliczalni, skorzy do pijaństwa i bójek. Nie ufają nikomu, a szczególnie szlachcie i Żydom, mimo że obcują razem od wieków. Chłopi są dumni z tradycji walk chłopskich, żywy jest mit Bartosza Głowackiego, jednego z kosynierów, który własną czapką zgasił palący się lont armaty w bitwie pod Racławicami. Z tego powodu uważają, że to na nich spoczywa obowiązek obrony ojczyzny. W rozmowie z Gospodarzem Czepiec zwraca uwagę, że kosy wiszą nad paleniskiem, ale mimo chęci, nie można ich użyć, bo chłopom brak przywództwa. Jedyna do tego zdolna inteligencja jest niekompetentna i nieprzygotowana. Zamyka się zatem błędne koło. Kwintesencją całego problemu powstania narodowego jest finałowa scena dramatu. Jeden z bohaterów-Jasiek, otrzymał od Gospodarza złoty róg, w który miał zadąć o świcie aby rozpocząć powstanie. Jednak jeżdżąc po wsiach i nawołując do czynu zbrojnego, zgubił go schylając się po czapkę z pawich piór. Po powrocie na wesele zastaje on wszystkich uśpionych, zapatrzonych w dal. Ten stan apatii obrazuje sumę wszystkich wad społeczeństwa oraz ich następstwa. Mit walki o „wolność, całość, niepodległość” upadł, a Polacy stali się niezdolnymi do jakiegokolwiek czynu manekinami. Ogarnął ich letarg, który jest symbolem bierności i uśpienia narodu
Jednak zgromadzeni wprawieni w bierny i bezduszny taniec nie mogą się obudzić. Ich skumulowane wady doprowadziły do upadku powstania. Bezmyślność i marazm społeczeństwa może nie być jednak problemem nierozwiązalnym.