Rozwój embrionalny zwierząt pierwo- i wtóroustych.

PIERWOUSTE
W rozwoju embrionalnym zwierzęta przechodzą dwa podstawowe schematy procesów rozwojowych. Zwierzęta pierwouste obejmują wszystkie poznane typy bezkręgowców. Charakterystyczną cechą ortogenezy (rozwoju osobniczego) jest wykształcanie się określonych tkanek i organów z tzw. listków zarodkowych. Spośród poznanych grup bezkręgowców tylko parzydełkowce należą do tzw. zwierząt dwuwarstwowych, wszystkie pozostałe zaś to trójwarstwowce, których organy i tkanki wykształcają się z trzech listków zarodkowych. Pierwszym po zapłodnieniu etapem rozwoju w ortogenezie jest bruzdkowanie polegające na podziałach zygoty. Pierwsze dwa podziały u pierwo- i wtóroustych przebiegają jednakowo, jednak przed trzecim podziałem u pierwoustych oś wrzeciona kariokinetycznego układa się skośnie w stosunku do osi czterech powstałych wcześniej blastomerów. Po trzecim podziale powstają cztery blastomery małe i cztery duże, przy czym blastomery małe leżą w bruzdach pomiędzy blastomerami dużymi. Bruzdkowanie występujące u pierwoustych to tzw. bruzdkowanie spiralne. Przy takim bruzdkowaniu już na etapie 64 blastomerów każdemu z nich można przypisać ściśle określoną przyszłą funkcję. Pierwszym tworem bruzdkowania jest morula, która jest zbudowana z wielu komórek, lecz nie jest jamista. Blastomery moruli wykonują ruchy morfogenetyczne tworząc jednowarstwowy pęcherzyk zwany blastulą.
Kolejny etap ortogenezy – gastrulacja – polega na inwaginacji (wpukleniu) komórek blastuli na jednym z biegunów. Wpuklenie to pogłębia się aż do wytworzenia pęcherzyka dwuwarstwowego zwanego gastrulą. Otwór prowadzący do gastruli nazywamy pragębą, zaś jej wnętrze to prajelito. Zewnętrzna warstwa komórek gastruli to ektoderma a wewnętrzna to endoderma. U pierwoustych powstała w dolnym biegunie gastruli pragęba przesuwa się nieco poniżej równikowego wieńca i staje się otworem gębowym, zaś otwór odbytowy powstaje wtórnie w dolnym biegunie tworzącej się larwy. Powstanie otworu gębowego i odbytowego to druga różnica w ortogenezie pierwo i wtóroustych. Trzecią różnicą jest mechanizm wykształcania trzeciego listka zarodkowego czyli mezodermy.
U pierwoustych jedna z 64 komórek blastuli staje się tzw. prakomórką mezodermy. Na etapie gastruli po obu stronach prajelita daje ona dwie prakomórki mezodermy, które dzieląc się dają po obu stronach tegoż prajelita dwa pasma mezodermy. W ostatnim etapie pasma te dzielą się na segmenty, a każdy z segmentów daje woreczek. Ściany tego woreczka stanowią mezodermę, a jego wnętrze wtórną jamę ciała.

WTÓROUSTE
W rozwoju embrionalnym zwierzęta przechodzą dwa podstawowe schematy procesów rozwojowych. Główną grupę zwierząt wtóroustych stanowią strunowce. Charakterystyczną cechą ortogenezy (rozwoju osobniczego) jest wykształcanie się określonych tkanek i organów z tzw. listków zarodkowych. Wszystkie wtórouste to trójwarstwowce, których organy i tkanki wykształcają się z trzech listków zarodkowych. Pierwszym po zapłodnieniu etapem rozwoju w ortogenezie jest bruzdkowanie polegające na podziałach zygoty. Pierwsze dwa podziały u pierwo i wtóroustych przebiegają jednakowo, jednak przed trzecim podziałem u wtóroustych oś wrzeciona kariokinetycznego jest równoległa w stosunku do osi czterech powstałych wcześniej blastomerów. W wyniku tego blastomery małe leżą dokładnie nad blastomerami dużymi. Ułożenie blastomerów to pierwsza różnica w ortogenezie pierwo i wtóroustych. Pierwszym tworem bruzdkowania jest morula, która jest zbudowana z wielu komórek, lecz nie jest jamista. Blastomery moruli wykonują ruchy morfogenetyczne tworząc jednowarstwowy pęcherzyk zwany blastulą.
Kolejny etap ortogenezy – gastrulacja – polega na inwaginacji (wpukleniu) komórek blastuli na jednym z biegunów. Wpuklenie to pogłębia się aż do wytworzenia pęcherzyka dwuwarstwowego zwanego gastrulą. Otwór prowadzący do gastruli nazywamy pragębą, zaś jej wnętrze to prajelito. Zewnętrzna warstwa komórek gastruli to ektoderma a wewnętrzna to endoderma. U wtóroustych pragęba staje się otworem odbytowym, zaś otwór gębowy wykształca się wtórnie w pobliżu górnego pęczka rzęsek powstającej larwy. Powstanie otworu gębowego i odbytowego to druga różnica w ortogenezie pierwo i wtóroustych. Trzecią różnicą jest mechanizm wykształcania trzeciego listka zarodkowego czyli mezodermy.
U wtóroustych w górnej części prajelita tworzą się uchyłki, które z czasem się od niego oddzielają, ściany tych oddzielonych uchyłków stanowią mezodermę, a ich wnętrze wtórną jamę ciała.