Faza jaja płodowego (od zapłodnienie do 4 tygodnia)
1. Bruzdkowanie
Bruzdkująca zygota przemieszcza się w dół jajowodu w kierunku macicy. Bruzdkowanie trwa ok. 5 - 6 dni – są to szybkie podziały komórkowe, pomnażają ich liczbę jednocześnie zmiejszają ich rozmiary – zarodek nie rośnie.
W tym czasie zarodek przechodzi przez:
- Stadium moruli (ok. 32 komórki) grudki komórek bez jamy w środku,
- Stadium blastuli (blastocysta – jajo płodowe) – pęcherzyk złożony z warstwy zewnętrznej – trofoblast (funkcja ochronna i odżywcza) i wewnętrzna – embrioblast (tzw. węzeł zarodkowy – powstaje ciało zarodka).
Jajo ludzkie jest
- alecytalne (ilość materiału zapasowego jest znikoma)
- oligolecytalne (bruzdkowanie jest całkowite i prawie równomierne, a w jego wyniku powstają komórki podobnej wielkości,
- izolecytalne (materiał zapasowy prawie równomiernie rozmieszczony)
2. Implantacja
Po 6 – 9 dniach – jajo płodowe złożone ze 100 komórek (ma jeszcze błonę przejrzystą) przedostaje się do macicy, tam komórki zewnętrzne – trofoblasty, wydzielają enzymy nadtrawiające błonę śluzową macicy – następuje implantacja (czyli dojrzałe jajo płodowe zagnieżdża się w zagłębieniu, a śluzówka macicy ja obrasta - błona ta nazwana jest doczesną).
Trofoblast wiąże się z błoną macicy (stopniowo przekształca się w kosmówkę, a błona macicy (doczesna) uczestniczy w tworzeniu łożyska (łożyska doczesnego, czyli kosmówka + doczesna)).
3. Gastrulacja
W 12 dniu rozpoczyna się gastrulacja tworzą się 3 listki zarodkowe i błony płodowe (kosmówka, owodnia i omocznia).
3 listki zarodkowe
Ektoderma z niej będą powstawać;
- naskórek i jego pochodne,
- gruczoły – potowe i łojowe,
- układ nerwowy,
- rdzeń nadnerczy,
- szkliwo zębów,
- elementy oczu,
- nabłonek jamy ustanej,
Mezoderma będzie tworzyć:
- wszystkie rodzaje tk. łącznej (chrzęstna, kostna, krew, limfa),
- mięśnie,
- układ krążenia i układ limfatyczny,
- kora nadnerczy,
- nerki,
- narządy,
Endoderma będzie tworzyć:
- układ pokarmowy,
- ukłąd oddechowy,
- trzustkę,
- wątrobę,
- pęcherzyk moczowy,
- tarczycę, przytarczycę.
Okres rozwoju zarodkowego (od 4 do 8 tygodni)
Od 4 tygodnia ustala się symetria ciała, wytworzenie narządów pierwotnych – zawiązki głowy, kończyn, łuków skrzelowych, oczu, uszu, gruczołów układu pokarmowego.
- między 18 a 28 dniem - stadium moruli – zawiązanie i rozwijanie układu nerwowego oraz gł. mięśni,
- ok. 22 dnia – zawiązki nerek,
- w 24 dniu rozpoczyna pracę serce, pompuje krew w układzie krwionośnym zarodka (zarodek ma 0,02 g masy i 5 mm długości),
- w 40 dniu – funkcjonuje mózg i układ nerwowy,
- ok. 8 tygodnia – kończy się rozwój zarodka (waży ok. 1 g i ma 23 mm długości).
Faza rozwoju płodowego (po 8 tygodniu)
Intensywny wzrost płodu i wykształcenie narządów ostatecznych.
Kontakt płodu z matką jest utrzymany za pomocą łożyska.
Łożysko pełni wiele funkcji, zapewnia optymalne warunki rozwoju. Jest to wyjątkowy narząd łączący tk. płodu i organizmu matczynego.
Część matczyna – powstaje z komórki tkanki łącznej (błona śluzowa macicy – endometrium) – która przekształca się w wieloboczne komórki doczesne.
Część płodowa łożyska – powstaje z kosmówki (wytwarzająca kosmki). Do kosmków wnikają mezodermalne naczynia płodowe (u człowieka kosmki są długie i głęboko wnikają w gruczoł doczesny – takie łożysko nazywamy doczesnym, a ze względu na skupienie w okrągła powierzchnię – przypomina tarczkę – łożysko tarczkowe.
Funkcje:
- wymiana gazowa, krew między matką, a płodem nie miesza się, hemoglobina płodu ma większe powinowactwo z tlenem, z CO2 jest odwrotnie,
- przekazywanie substancji odżywczych,
- wydalanie produktów przemiany materii do krwi matki.
Łożysko produkuje też hormony i chroni płód przed krążącymi we krwi matki mikroorganizmami. Tędy przenikają do płodu niektóre przeciwciała wytworzone przez organizm matki, immunoglobuliny – białko przenoszące odporność.
- ok. 16 tygodnia – matka odczuwa delikatne ruchy płodu z czasem intensywniejsze,
- w 4 miesiącu ciąży, twarz płodu nabiera cech ludzkich (waży 310 g i mierzy 160 mm),
- w końcu 9 miesiąca (normalnego przebiegu ciąży) pojawiają się skurcze macicy (bóle porodowe) – rozpoczynają poród. Rytmiczne skurcze macicyi mięśni brzucha przesuwają płód w dół macicy i rozrywają owodnię, zanika tętno w pępowinie.
Etapy porodu:
1. Odejście wód płodowych,
2. Poród właściwy,
3. Poród łożyska.
Gromadzony we krwi CO2 pobudza prace ośrodka oddechowego -> pobudzenie mięśni oddechowych do pracy -> następuje wdech i wydech (o czym świadczy pierwszy krzyk noworodka).
Rozpoczyna się trudny dla noworodka okres adaptacji do nowych warunków życia – zmienia się obieg krwi, podejmuje prace nieczynny dotąd układ oddechowy, a odruch ssania umożliwia odżywianie noworodka.
Układ krążenia płodu.
Żyła pępowinowa w ciele płodu przechodzi przez wątrobę, pozostawia tam składniki odżywcze. Następnie przenika jako przewód żylny (żyła dolna) wchodzi do prawego przedsionka, z którego następnie przechodzi przez otwór płodowy znajdujący się między przedsionkami (w przegrodzie) przechodzi do lewego przedsionka, następnie trafia do lewej komory; z lewej komory do aorty.
Żyła z głowy (górnej części ciała płodu krew zbierana jest żyłą główną górną, która wpada do prawego przedsionka, a następnie do prawej komory idzie do aorty przez tzw, przewód Botello.
Brak małego obiegu -> tętnice płucne są zapadnięte.
Badania prenatalne – badania płody – poprzez:
- USG
- Aniniopunkcja – pod kontrolą USG wprowadza się igłę do worka płodowego -> pobranie płynu owodniowego -> badanie kom. naskórka, który jest w płynie owodniowym, są to badania genetyczne nad chromosomami,
- Biobsja pępowinowa (kosmówkowa) – badania specjalistyczne (badania kom. krwi)
- KTG – zawsze robione, badanie skurczu macicy -> tętno dziecka.
