profil

Rozwój zarodkowy i płodowy człowieka

poleca 67% 127 głosów

Okres embrionalny u człowieka rozpoczyna się od momentu zapłodnienia. Obejmuje rozwój zarodkowy i płodowy i kończy się porodem.

Zapłodnienie zachodzi w jajowodzie. Jeden z plemników przebija się przez wieniec promienisty, rozpuszcza osłonę przejrzystą otaczającą komórkę jajową za pośrednictwem enzymów zgromadzonych w akrosomie, a następnie wnika do jej wnętrza, stymulując jądro oocytu II rzędu do wznowienia podziału mejotycznego. W jego wyniku powstaje komórka jajowa i ciałko kierunkowe II rzędu, które zostaje usunięte. Równocześnie stwardnienie osłonki przejrzystej uniemożliwia wnikanie innych plemników. Po połączeniu się jąder komórki jajowej i plemnika powstaje zygota (o diploidalnej liczbie chromosomów). Posiada ona pełny zestaw genów, które determinują płeć i wszystkie inne cechy człowieka.

Bruzdkowanie zaczyna się w jajowodzie. Rozwój zarodka w jajowodzie trwa około 6 dni od zapłodnienia. Podziały zapłodnionej komórki jajowej zapoczątkowują bruzdkowanie. W jego wyniku zarodek przybiera postać moruli i w tym stadium dociera do macicy, gdzie przybiera postać blastocysty (odpowiednik blastuli).

Implantacja zarodka polega na zagnieżdżeniu się zarodka w macicy. Rozwój w macicy rozpoczyna się 6-7 dnia od zapłodnienia. Blastula składa się z dwóch grup komórek. Jedna tworzy węzeł zarodkowy, druga trofoblast. Z węzła zarodkowego rozwija się właściwy zarodek, natomiast z trofoblastu, utworzonego przez ścianki blastocysty, błony płodowe, głównie kosmówka.

Trofoblast wrasta w błonę śluzową macicy. Węzeł zarodkowy przekształca się w dwuwarstwową tarczę zarodkową zbudowaną z ekto- i endodermy. Rozpoczyna się gastrulacja. Następuje też wydzielanie przez blastocystę gonadotropiny kosmówkowej, która wzmaga wydzielanie progesteronu przez ciałko żółte. Progesteron wpływa na macicę, hamując wystąpienie menstruacji.

Około 12. dnia zaczyna tworzyć się łożysko. Powstaje ono w wyniku zespolenia wytworzonej z trofoblastu części kosmówki i tzw. tkanki doczesnowej pochodzącej z błony śluzowej macicy. Łożysko jest silnie unaczynione, ale krew matki nie miesza się z krwią płodu. Umożliwia ono wymianę gazową, dostarczanie substancji odżywczych i ciał odpornościowych oraz usuwanie przez płód mocznika. W czwartym miesiącu ciąży łożysko zaczyna wytwarzać hormony steroidowe – wśród nich progesteron i estrogeny, co uwarunkowane jest spadkiem poziomu gonadotropiny kosmówkowej oraz zanikiem ciałka żółtego.

Gastrulacja zachodzi w 2. i 3. tygodniu od zapłodnienia. Powstaje wówczas owodnia i omocznia. Płyn owodni chroni rozwijający się płód przed wstrząsami, a omocznia uczestniczy w tworzeniu pępowiny. Tworzy się też pęcherzyk żółtkowy, pełniący funkcję pierwotnego narządu krwiotwórczego. Wpukla się on w jamę omoczni. Z powstającej mezodermy stopniowo formują się pierwotne narządy: struna grzbietowa, cewa nerwowa, prajelito, serce, somity.

Około 4. tygodnia ustala się symetria ciała. Zarodek przyjmuje kształt wydłużony, z zawiązkiem głowy, kończyn, łuków skrzelowych, gruczołów układu pokarmowego, nerek, oczu i uszu. W 6. tygodniu funkcjonuje mózg i układ nerwowy. Narządy pierwotne rozwijają się dalej przez przemieszczanie się komórek i ich różnicowanie. Stopniowo formują się z nich narządy ostateczne.

Organogeneza polega na wykształceniu się narządów ostatecznych, które biorą swój początek z trzech listków zarodkowych: ektodermy, endodermy i mezodermy. W drugim miesiącu narządy znajdują się już we właściwym dla nich położeniu. Dalszy rozwój polega na intensywnym wzroście płodu i ostatecznym kształtowaniu się jego budowy.

W 38. tygodniu rozwoju płód jest całkowicie rozwinięty.Na krótko przed porodem ustawia się głową w dół.

Nieprawidłowości w rozwoju płodu mogą być przyczyną poronienia lub wad rozwojowych. Wady w rozwoju płodu są to: uwarunkowane genetycznie zmiany budowy i nieprawidłowości metabolizmu (np. zespół Downa, rozszczep podniebienia, fenyloketonuria) oraz wady nabyte w okresie przedporodowym (np. na skutek przebytych przez matkę chorób, takich jak: różyczka, toksoplazmoza, AIDS, skutkiem konfliktu serologicznego, a także stosowanych przez matkę leków, picia alkoholu, palenia tytoniu, zażywania narkotyków).

Poród rozpoczynają skurcze macicy, które są pobudzane przez hormon oksytocynę oraz substancje hormonalne zwane prostoglandynami. Dzięki rytmicznym skurczom mięśni macicy i mięśni brzucha płód przesuwa się w dół macicy. Następuje rozerwanie owodni, a płyn owodniowy w postaci tzw. wód płodowych zostaje usunięty na zewnątrz. Dalsze skurcze przesuwają płód przez szyjkę macicy i pochwę na zewnątrz. Po urodzeniu się dziecka przecinana jest pępowina. Łożysko zostaje wydalone.

Laktacja polega na wytwarzaniu i wydzielaniu mleka przez gruczoły mleczne kobiety. W okresie ciąży estrogeny i progesteron pobudzają gruczoły mleczne do rozwoju. W okresie okołoporodowym i później, po urodzeniu się dziecka, na laktację wpływają hormony prolaktyna i oksytocyna, a także pobudzenie sutek ssaniem mleka przez dziecko.

Rozwój postembrionalny (postnatalny) człowieka obejmuje okres noworodkowy, niemowlęcy, dzieciństwa, okres młodzieńczy, kiedy to następuje dojrzewanie, następnie okres dojrzałości, okres wieku średniego kończący się menopauzą u kobiet i andropauzą u mężczyzn oraz okres starości.

Zapamiętaj

Łożysko to narząd łączący zarodek ze ścianą macicy matki. Powstaje na skutek zespolenia kosmówki z błoną śluzową macicy. Umożliwia wymianę różnych substancji między organizmem matki i płodu. Łożysko jest też gruczołem dokrewnym, gdyż wydziela m.in. gonadotropinę kosmówkową i progesteron.
Bliźnięta jednojajowe rodzą się wówczas, gdy po zapłodnieniu nastąpi rozdzielenie blastomerów, z których będą rozwijać się dwa identyczne zarodki. Powstanie bliźniąt jednojajowych jest wynikiem poliembrionii. Bliźnięta dwujajowe rozwijają się, gdy zapłodnione zostaną dwie komórki jajowe, które równocześnie dojrzały.
Poliembrionia to sposób rozmnażania bezpłciowego u zwierząt i roślin, polegający na powstaniu z jednej komórki jajowej dwóch lub więcej osobników potomnych.
Pokarm zdrowej kobiety w pełni zaspokaja zapotrzebowanie pokarmowe noworodka i niemowlęcia. Zapewnia ochronę immunologiczną, gdyż zawiera przeciwciała i lizozym. Naturalne karmienie ma też niezwykłe znaczenie dla rozwoju emocjonalnego dziecka.

Podoba się? Tak Nie

Materiał opracowany przez eksperta

Czas czytania: 4 minuty

Spis treści