Porównaj sposoby kreacji postaci w podanych fragmentach „Moralności pani Dulskiej” Gabrieli Zapolskiej i „Kartoteki” Tadeusza Różewicza.

Dla okresu Młodej Polski charakterystyczna jest równoległość rozwoju nurtu naturalistycznego i symbolicznego modelu teatru. Naturaliści, opierając się na założeniach realizmu, starali się ukazać na scenie możliwie wierne odbicie różnych środowisk społecznych i najwiarygodniej odtworzyć sposób zachowania poszczególnych klas społeczeństwa. Najbardziej wszechstronnym reprezentantem tej poetyki teatralnej była Gabriela Zapolska w „Moralności pani Dulskiej”.

Autorka opisując bohaterów dąży do obiektywnego i realnego ukazania ich codziennych zmagań z rzeczywistością. Akcja utworu rozgrywa się w mieszkaniu a bohaterami tego fragmentu są rodzice oraz wiecznie niezdyscyplinowany i arogancki syn. Na pierwszy rzut oka widzimy wyraźny kontrast między wyglądem i ubiorem bohaterki a wystrojem jej mieszkania, co sugeruje, że w jej życiu istnieją różnice między tym, co prywatne a tym, co mogą oglądać ludzie. Sama Dulska jest osobą o bardzo wybuchowym charakterze, całkowicie dominującą nad domownikami. Często podnosi głos nawet wówczas, gdy jest to całkowicie zbędne lub nie na miejscu. Charakterystyczne dla tej postaci jest również wygłaszanie umoralniających maksym, ale stosowanie się do nich uważa za konieczne tylko wówczas, gdy widzą to ludzie z zewnątrz. Tragedię w tym utworze stanowi obłudna moralność Dulskiej, dwulicowość jej zachowań, gra pozorów, nietolerancyjny i agresywny światopogląd. Dulska zmusza ludzi, by się jej podporządkowali, niepodporządkowanych niszcząc. Żaden z bohaterów nie posiada jednak dość siły i odwagi, aby móc się jej przeciwstawić, choć wszyscy próbują na swój sposób buntować się przeciwko niej.

Kompletnym przeciwieństwem Dulskiej jest główny bohater „Kartoteki” Tadeusza Różewicza. Jest on postacią niezidentyfikowaną, nieposiadającą konkretnego imienia ani wieku, występującą w różnych rolach i pod różnymi imionami. Mnogość tych wcieleń sprawia, że w istocie nie ma on własnej tożsamości oraz cech określających jego charakter. Jego biografia rozpada się na niepowiązane ze sobą fragmenty, sam nie wie, jaki jest jego cel w życiu. Bohater nie uczestniczy w wydarzeniach, jest postacią bierną, nieumiejącą się odnaleźć w rzeczywistości i niepotrafiącą zaakceptować otaczającego go świata. Rodzice mają do syna wieczne pretensje dotyczące biernej postawy oraz braku określonego celu w życiu. W utworze tym widzimy wyraźne odejście autora od złożeń realizmu, który dążył do odzwierciedlenia bohaterów w najdrobniejszych szczegółach i wiarygodnego ukazania ich zachowań. Charakterystycznym elementem utworu jest natomiast Chór Starców, będący nawiązaniem do wzorów antycznych, który komentuje rozwój akcji jednocześnie w niej uczestnicząc. Mają oni jednak świadomość, że są postaciami jedynie ze sztuki teatralnej a główny Bohater w żadnych stopniu nie przypomina tych wielkich bohaterów z tragedii antycznych.

Porównując oba przedstawione fragmenty widzimy, iż akcja „Kartoteki” oraz „Moralności pani Dulskiej” toczy się w miejskim mieszkaniu. Bohaterami są natomiast dwie rodziny, w których zdyscyplinowani i wymagający rodzice próbują skłonić swoich synów do aktywnego działania i odnalezienia prawdziwego sensu swojego życia. Gabriela Zapolska tworzy bardzo negatywny obraz zarówno ukazanej przez siebie rodziny, jaki i całego społeczeństwa drobnomieszczańskiego, którego są oni przedstawicielami. Są ludźmi traktującymi innych instrumentalnie, przesyconymi obłudą i charakteryzującymi się dwulicowością. Dramat Różewicza jest również stadium o człowieku, który nie potrafi poskładać świata w sobie i siebie w świecie. Dezintegracja osobowości, brak celu w życiu, wszystko sprawia, że Bohater nie zdaje egzaminu z życia, do końca utworu pozostaje anonimowy.