Najważniejsze pojecia z antyku

Amfora- wysokie, smukłe naczynie gliniane z dwoma umieszczonymi symetrycznie po bokach uchwytami, służyło głównie do przechowywania i transportu wina, oliwy oraz miodu, często były zdobione malowidłami (2 rodzaje amfor: szyjowe i brzuchate).
Kopuła – sklepienie półkoliste lub półeliptyczne oparte na murze. Do budowy kopuł używano ciosów kamiennych lub cegieł w kształcie klina. Sklepienna część kopuły nazywana jest czaszą, a widoczna z wnętrza podniebieniem.

Kanon- reguła określająca proporcje. Polega na przyjęciu jakiegoś modułu, czyli jednostki miary, która miała nadać przedstawionej postaci idealne proporcje. Twórcami takich kanonów byli np. Poliklet i Lizyp. Obaj za moduł przyjmowali wysokość głowy, z tym wyjątkiem, że Poliklet za całkowity wzrost człowieka przyjmował wysokość 7 głów, a Lizyp 8.

Łuk triumfalny- budowla w kształcie monumentalnej, wolnostojącej bramy mającej formę arkady. Stawiany dla upamiętnienia ważnej osoby lub uczczenia ważnego wydarzenia, zwykle zwycięstwa militarnego. Pierwsze łuki triumfalne powstawały w starożytnym Rzymie.

Filar- wygląda jak kolumna z prostokątem w podstawie (inne wielokąty też są możliwe), stanowi podporę konstrukcji. Może mieć budowę podobną do kolumny, tzn. posiadać bazę, trzon i głowicę.

Pilaster- to filar „wrośnięty” częściowo w ścianę. Pełni on zarówno funkcję podpory, jak też dekoracji.

Akwedukt- kanał wodociągowy umieszczony na arkadach, prowadzący wodę z odległych źródeł do miast.

Kariatyda - podpora architektoniczna w formie postaci kobiecej, spełniająca funkcję kolumny. Charakterystyczna zwłaszcza dla porządku jońskiego.

Atlant- postać mężczyzny podtrzymującego głową, barkami lub rękami element architektoniczny, zastępował filar, kolumnę.

Kolumna- to element architektoniczny pełniący rolę konstrukcyjną, dekoracyjną i symboliczną. Jej dolną część tworzy baza, środkową trzon, a wieńczy głowica.

Styl czarnofigurowy- sposób zdobienia waz: artysta malował firnisem (specjalna substancja) postaci i przedmioty. Przy odpowiednim wypalaniu firnis nabierał czarnego koloru, podczas gdy reszta naczynia - czerwonego.

Styl czerwonofigurowy- odwrotny do czarnofigurowego: tło było malowane firnisem, a postacie pozostawiano w kolorze gliny (często z ich twarzy można odczytać emocje).

Kontrapost- poza w rzeźbie polegająca na oparciu ciężaru ciała na jednej nodze i zrównoważeniu tego wygięciem tułowia i ramienia w stronę przeciwną. Druga noga jest ugięta w kolanie i dotyka ziemi jedynie czubkami palców. Jedna ręka spuszczona jest wzdłuż ciała, a druga trzyma jakiś przedmiot.

Porządek dorycki- charakteryzuje się ciężkimi proporcjami, surowością i monumentalizmem. Walory artystyczne ustępowały w nim miejsca funkcjonalizmowi. Kolumna nie miała bazy, a jej kapitel był bardzo prosty. Fryz: ozdobiony na przemian: metopami i tryglifami.

Porządek joński- jest bardziej ozdobny i „lżejszy” od doryckiego. Kolumna posiada bazę, trzon jest smuklejszy, a kapitel ma formę woluty. Fryzy zdobione były reliefami o tematyce mitologicznej.

Porządek koryncki- rozwinął się jako odmiana porządku jońskiego, jeszcze bardziej ozdobny, smuklejsze proporcje, kapitel ma formę koszyka tworzonego przez dwa rzędy liści akantu z wolutami w formie roślin powyżej.

Koloseum- ogromny amfiteatr w Rzymie, ma 4 kondygnacje- pierwsza w porządku toskańskim, druga w jońskim, trzecia w korynckim (te mają układ arkadowy) oraz czwarta będąca jedynie szeregiem małych okien. Wokół areny wzniesione było podium z widownią, były tam też bufety, szatnie, natryski, pomieszczenia dla gladiatorów, klatki dla zwierząt, korytarze.

Styl geometryczny- waza była podzielona na pasy, na których znajdowały się uproszczone postacie ludzkie i zwierzęce (zgeometryzowane)

Styl orientalizujący- postacie wypełniają już prawie całą powierzchnię wazy, rozwinięta jest fauna i flora, pojawiają się często stworzenia ze wschodu.

Kuros- posąg młodzieńca, postawa na baczność, lewa stopa wysunięta do przodu, identyczne uśmiechy, podobne twarze, zawsze nadzy.

Kora- żeński odpowiednik kurosa, ubrana.

Relief- inaczej płaskorzeźba.

Fryz- środkowy, poziomy człon belkowania, znajdujący się między architrawem (niższy) i gzymsem (wyższy). Z reguły zdobiony. Całość podtrzymuje strop.

Woluta- element dekoracyjny w formie ślimacznicy.

Tryglif- mała płaskorzeźba imitująca kolumienkę (element fryzu w p. doryckim).

Metopa- wypełnienie między tryglifami, mające często formę płaskorzeźby.

Rzygacz- ozdobne zakończenie rynny, często w formie zwierzęcych pysków.

Pogłębiony kontrapost- do typowego kontrapostu dodany jest ruch ręki.

Arkada- szereg łuków opartych na słupach lub filarach.

Tympanon - wewnętrzne trójkątne pole frontonu, często wypełnione rzeźbą.

Portal - wejście do budynku lub ważnego wnętrza. Zazwyczaj bogato zdobione (w starożytnej Grecji była to opaska).

Apsyda - pomieszczenie na rzucie półkola, półelipsy lub wieloboku, dostawione do budynku, najczęściej kościoła

Akropol - w starożytnej Grecji osiedle, miasto lub jego część znajdująca się na wysokim wzgórzu, cytadela z pałacami i świątyniami.

Portyk - otwarty ozdobny ganek kolumnowy lub filarowy.

Maniera mokrych szat- ciała rzeźbionych postaci były silnie spowite materiałem, tworzącym drapowane zwoje, który częściowo swobodnie opadał, tworząc starannie oddane fałdy.

Chryzelefantyna- technika rzeźbiarska polegająca na łączeniu w rzeźbie elementów ze złota (szaty) i kości słoniowej (ciało postaci). Szaty były często zdobione jeszcze cennymi kamieniami.