Literatura zwierciadłem epok.

Literatura zwierciadłem epok.
Historia ludzkości dzieli się na wiele epok, podczas których ich sposób życia, filozofia, oraz postrzeganie innych i całego świata ulegały ciągłym zmianom. Cały proces tych metamorfoz idealnie odzwierciedla literatura. W każdej z epok możemy znaleźć książkę, która ujawni mam co myśleli, jacy byli i jak żyli nosi przodkowie w danym czasie. Tak więc jest ona immanentnym źródłem wiedzy o człowieku.
Średniowiecze zmienia system ludzkich wartości i zainteresowań poprzedniej epoki . Tematyka dotycząca ludzkiego życia ustąpiła miejsca problematyce ludzkiej religijności tzw. Scholastyce czyli nauce, dla której nadrzędną sprawą były dogmaty religijne. Średniowieczna ideologia prawie w całości podporządkowana została jednemu celowi - miała pomóc ludziom w osiągnięciu wiecznego szczęścia. Kreowała nowe osobowe wzorce, nieustannie przypominała o potrzebie wyrzeczenia się doczesnych przyjemności. Straszyła też wizją śmierci. Memento mori (pamiętaj o śmierci )Wszystko po to, aby skierować ludzi na właściwą drogę życia, która pewnie zaprowadziłaby ich do rajskich bram. Z czego bowiem płynie wiara? Z niewiedzy. Średniowieczny człowiek obawiał się wszystkiego - ognia, piorunu, morowego powietrza. Ten lęk przed podstawowymi zjawiskami przyrody, podsycany ludzką wyobraźnią, rojącą się od diabłów, czarów i potworów powodował, że człowiek widział swój jedyny ratunek w całkowitym oddaniu się Bogu. Stwórca był jedyną siłą, która mogła ochronić człowieka przed niebezpieczeństwami świata.
I dokładnie taki obraz człowieka i jego postawy prezentuje nam dzieło ,, rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią,,. Jest to dialog między dwoma osobami: wykształconym mężczyzną – Mistrzem Polikarpem, a Śmiercią. Człowiek nurtowany potrzebą poznania śmierci, prosi Boga o możliwość jej ujrzenia. Jego prośba zostaje spełniona i oto przed nim wyłania się śmierć. Przedstawiona tu kostucha przeraża swym wyglądem, przypomina trupa w stanie rozkładu. Jak wynika z rozmowy ma ona nieograniczoną moc, która dosięga wszystkich, bez wyjątków: ,,W pocztach ci ja nie korzyszczę, Wszytki w żywocie zaniszczę.” Śmierć wypowiada się z przestrogą do grzeszników, że czekają ich wieczne męki, zaś do swojego rozmówcy mówi: ,,Śluz Bogu we dnie i w nocy. Ujdziesz mąk przy tej pomocy.” Wypowiedz ta ma na celu namówić ludzi do pokory i oddania wobec Boga gdyż tylko on może uchronić nas od cierpienia.
Renesans zdystansował się od średniowiecznego pojmowania świata. W centrum umiejscowiony został człowiek. Humanizm (z łac. Humanitas- człowieczeństwo, ludzkość)to prąd umysłowy, którego hasłem było powiedzenie Terencjusza "Jestem człowiekiem i nic co ludzkie, nie jest mi obce". Oznaczało to całkowite przeciwstawienie się mentalności ludzi poprzedniej epoki, średniowiecza. Ascetę skupionego na modlitwach i umartwianiu się zastąpiła nowa postawa, a mianowicie człowieka żyjącego według zasady carpe diem- chwytaj dzień, korzystaj z życia, ciesz się życiem ziemskim.
Taką właśnie postawę wykreował Jan Kochanowski w cyklu XII pieśni pt. ,,Pieśń Świętojańska o Sobótce ,,. Życie w zgodzie z naturą jawi się tu poecie jako idylla, na wsi odnajduje spokój ducha i tak zachwalane przez renesansowych humanistów, poczucie harmonii z przyrodą. Wedle autora tylko tam można wieść szczęśliwe i beztroskie życie. Obcowanie z przyrodą, obserwowanie naturalnego cyklu przemian pór roku kojąco wpływa na ludzką duszę. Człowiek jest częścią przyrody i ona jest jego naturalnym środowiskiem. Lecz nie samo wiejskie otoczenie gwarantowało żywot szczęśliwy. Zadowolenie dawała praca i obserwowanie jej efektów. Spokój sumienia płynął zaś ze świadomości wypełniania patriotycznych obowiązków.
Z barokiem nieodzownie kojarzy nam się przemijanie. W epoce tej człowiek jest niczym wobec zawirowań losu- ot kruszyna w kosmosie obdarzona niepewną egzystęcją. Gdzie tu moc i potęga ? Śmierć, szatan, ułuda. Niezrozumiały bieg czasu. Ludzie gorączkowo szukali czegoś trwałego, jakiejś niepodważalnej wartości, która uspokoiła by choć na trochę lęk przed niebezpieczeństwami życia. Wszelkie powyższe niepokoje, lęki, wnioski widoczne były w siedemnastowiecznej myśli, literaturze i sztuce.
Zwierciadłem tej epoki jest ,,Hamlet,, Szekspira. Zawiera okrucieństwa i błazenady, miłość i zbrodnie, gorycz i namiętność, udawany obłęd i prawdziwą rozpacz. Szekspir potrafi w kilku wersach obdarzyć człowieka największą pochwałą i przekreślić zarazem wartość wszelkich jego osiągnięć i poczynań. „Człowiek [...] najwyższe z żyjących istnień, korona stworzenia! A jednak dla mnie to tylko kwintesencja marnego prochu.” Miłość do świata i człowieka walczy w nim ze zwątpieniem w sens istnienia. Takie wątpliwości przeżywa tytułowy bohater dramatu. Jego wahania i rozterki nie są jednak spowodowane wezwaniem do czynu, któremu nie może sprostać. Chodzi raczej o zwątpienie w sens działania. Skąd Hamlet ma czerpać wiarę w świat i człowieka? Oto jak objawia mu się rzeczywistość: zamordowany ojciec, matka poślubiona zabójcy, splugawiony tron i łoże królewskie. Na jakiej podstawie ma sądzić, że jego czyn cokolwiek zmieni? Jeśli cały świat jest z gruntu zły i nieracjonalny to czy bardziej sensowna jest beznadziejna walka czy obojętne trwanie? „Kto postępuje godniej: ten, kto biernie stoi pod gradem zajadłych strzał losu, czy ten, kto stawia opór morzu nieszczęść i w walce kładzie im kres?” Hamlet przeczuwa, że walka ta w rzeczywistości nie ma kresu i nie możliwości ostatecznego zwycięstwa nad złem. W ostatniej, dramatycznej scenie śmierci Hamleta, kiedy „niemi widzowie tragedii” stoją „bladzi i drżący. Wszystko się dokonało, wszystko zostało powiedziane. „Reszta jest milczeniem”.
Ostatnią epoka jaka chce omówić jest Romantyzm. Młodych romantyków to uczucia, serce i dusza prowadziły przez życie. Wzorem do naśladowania dla nich stał się człowiek gwałtowny, uczuciowy indywidualista, wyobcowany, zbuntowany przeciw światu i rozczarowany jego ideałami, często również samotny. Młodość, miłość, walka, fantazja i poświecenie to właśnie romantyzm.
"Cierpienia młodego Wertera" - największy i chyba najdoskonalszy utwór Goethego to dla jednych studium prawdziwej miłości, dla drugich - studium obłędu. Jedno jest pewne - "Cierpienia..." ukazują oblicza literatury romantyzmu. Książka ta pisana jest w formie powieści epistolarnej czyli skonstruowanej w formie listów, wymienianych między sobą przez bohaterów. Werter - tytułowy bohater - ucieka ze swojego rodzinnego miasta na wieś, chcąc odpocząć od zgiełku na łonie natury. Poznaje tam zamężną dziewczynę - Lottę, w której zakochuje się bez pamięci. Większą część utworu zajmują epickie opisy jego cierpień miłosnych. Nieszczęśliwa miłość i brak perspektyw na rozwój uczucia doprowadzają Wertera do obłędu i samobójczej śmierci. Jakkolwiek wiele rzeczy można zarzucić Goethemu, to jednak należy mu przyznać, że portret głównego bohatera jest mistrzowski. Nadmierna, wybujała uczuciowość, oderwanie od rzeczywistości, idealizacja wybranki serca i kult samej miłości, bunt wobec konwenansów świata, oraz poczucie samotności - to zespół cech, które odnaleźć można w bohaterze romantycznym. Werter jest jednostką nieprzeciętną, ale jednocześnie wydaje się nam obłąkany. Z jednej strony kocha Lottę, a z drugiej jest egocentrykiem i indywidualistą. Samobójstwo wydaje się jedynym możliwym rozwiązaniem dla człowieka, który przeżywa "ból istnienia".
Wszystkie przykłady jakie tu przytoczyłem są dowodem na to, iż literatura jest zwierciadłem danej epoki. Każda książka posiada w sobie dusze autora, który w pisaniu kierował się emocjami i stylem życia modnym w swoich czasach. I tak postawa, uczucia, myśli, zachowanie, i nadzieje jakie przekazują nam różni bohaterowie są odzwierciedleniem epok.