Ustroje polityczne państw Starożytnego Bliskiego Wschodu

W poniższej pracy podejmę próbę scharakteryzowania ustrojów politycznych państw Starożytnego Bliskiego Wschodu. W swoim eseju uwzględnię opisy takich państw, jak: Asyrii, Babilonii, Egiptu, państw – miast Sumeru oraz Persji i Fenicji. Postaram się także dowieść, że najbardziej drastyczna forma rządów miała miejsce w Asyrii.

W starożytności na Bliskim Wschodzie ukształtowało się wiele ważnych dla historii państw. Najstarszym ludem, który nie stworzył jednego scentralizowanego państwa, lecz liczne państwa – miasta, byli Sumerowie. Przybyli oni na teren południowej części Mezopotamii ok. IV tysiąclecia p.n.e. Kolejne państwo to Babilonia, zapoczątkowane w XVIII w. p.n.e. ze stolicą w Babilonie. Następnym bardzo ważnym państwem była Asyria której rozwój przypada na II tysiąclecie p.n.e. w górnym brzegu Tygrysu wokół miasta Aszur. Nie można zapomnieć o Egipcie, który stworzył wspaniałą cywilizację, poczynając od 3100 r. p.n.e., gdy to Egipt Górny podbił delty Nilu. Dwoma ostatnimi państwami, o których będę wspominać, to Fenicja i Persja. Pierwsze z nich obejmowało syryjski pas wybrzeża morskiego, z szeregiem państw - miast, jak np. Tyr, Sydon czy Byblos i słynie z kolonizacji. Persja zaś, powstała ok. VII wieku przed Chr., na początku położona była nad Zatoką Perską. Później jej granicę kończyły się na wysokości Indii i tak to wielkie mocarstwo trwało przez ponad 200 lat.

W wyżej wymienionych państwach prędzej, czy później panowały monarchie despotyczne. Jest to taka forma rządów, w której władza panującego nie jest niczym ograniczona. W państwach – miastach Sumeru można mówić o monarchii teokratycznej, ze względu na kapłanów, którzy stali na ich czele. W Egipcie natomiast zanim pojawiła się monarchia despotyczna, panowała monarchia patriarchalna (tj. taka forma władzy, w której król zarządza państwem jak swoją ojcowizną, a urzędy obsadzane są członkami jego rodziny).

Funkcjonowanie państw, mimo podobnego ustroju politycznego, było zróżnicowane. Wszystko zależało od panującego i jego sposobu wykorzystania swej nieograniczonej władzy. W cywilizacji sumeryjskiej władza nie była wykorzystywana przeciw mieszkańcom polis. Społeczeństwo miało dość spokojne życie, co pozwalało na skupienie się na religii oraz wynajdywaniu coraz to bardziej istotnych wynalazków. Babilonia była zaś państwem sprawiedliwych rządów, dzięki prawu talionu ustalonemu przez pierwszego władcę Hammurabiego. Niestety później Babilonia zaczęła podbijać inne tereny, np. Fenicję, gdzie rozpoczęła się tzw. niewola babilońska Żydów. Zauważalny jest także wystawny tryb życia społeczeństwa babilońskiego. Państwo asyryjskie charakteryzowało bardzo surowy sposób rządzenia. W okresie Nowego Państwa podbite zostały obszary Babilonii, Syrii, Izraela i Egiptu. Polityka w Asyrii była oparta na bezwzględnym terrorze i masowych deportacjach. Dobre funkcjonowanie tego państwa tłumaczy się utrzymaniem stałej armii, rozwiniętymi technikami wojennymi oraz zorganizowaną administracją.

Egipt był państwem o bardzo dobrze funkcjonującej monarchii despotycznej. Na czele państwa stał faraon mający do dyspozycji doradców kapłanów. Władca wzbudzał respekt wśród swego ludu dzięki wierze w jego boskie pochodzenie. Nie miał więc problemów z dyscypliną społeczeństwa egipskiego. Chłopom żyło się dość dobrze. Mimo, że musieli pracować na rzecz państwa, m.in. przy budowie piramid, mieli do dyspozycji ziemię uprawną, z której część plonów mogli zachować dla siebie. Byli oni na pewno lepiej traktowani niż gdyby znaleźli się w Asyrii.
Fenicja była zlepkiem państw – miast. Sydończycy byli żeglarzami, zakładali wiele kolonii, lecz przez swoje niefortunne macierzyste położenie byli ofiarami częstych najazdów, z czym władcy nie byli w stanie sobie poradzić.

Persja natomiast jest wspaniałym przykładem funkcjonowania monarchii despotycznej. Podbiła ona ogromne tereny od wybrzeży Morza Egejskiego, po Indie i od Kaukazu po pierwszą Kataraktę na Nilu. Władze Persji żyły w zgodzie z podbitymi przez siebie państwami, przez co państwom tym żyło się bardzo dobrze i nie narzekały na brak wolności. Wszystkie relacje oparte były na zasadzie tolerancji. Ten fakt sprawił, że podbite narody przez długi czas nie buntowały się. Imperium Perskie trwało niezmiennie przez 200 lat.

Śmiem twierdzić, że główną różnicą nie był cel panujących władców, lecz sposób dążenia do nich. Dlatego na przykład działania armii Asyrii były bardzo drastyczne w stosunku do ludów podbitych, a Persów nie. W niektórych państwach stosunek do poddanych różnił się znacząco. Moim zdaniem najlepszym traktowaniem ludów, było to łagodne, a przynajmniej sprawiedliwe, jak np. u Sumerów, czy też w Babilonii.

Wiadomo także, że dzieje milionów ludzi zależne były od decyzji konkretnych jednostek – ich polityków, władców. W Babilonii dla przykładu istotną rolę odegrał Hammurabi, który w 1750 r. p.n.e., jako pierwszy w historii dokonał kodyfikacji prawa, zbierając regulacje prawne istniejące w różnych sumeryjskich miastach. Pomogło to w zjednoczeniu państwa oraz w dążeniu do sprawiedliwości. Następny istotny władca tego państwa, to Nabuchodonozor, który odrodził państwo podbite przez Asyrię. W Asyrii właśnie, znaczącą rolę odegrał król Asurbanipal, za którego panowania (669 – 627 r. p.n.e.) odbył się największy rozrost terytorialny państwa. W Egipcie było wiele znaczących postaci. Dzięki kolejnym faraonom państwo ciągle się rozwijało, i to w każdym aspekcie: sztuki, rzemiosła, handlu, nauki oraz rolnictwa. Myśląc o Persji nie sposób zapomnieć o zasłużonym Dariuszu Wielkim (522 – 486 r. p.n.e.), dzięki któremu granice państwa sięgnęły aż po rzekę Indus.

Skutki funkcjonowania monarchii despotycznych były dwojakie. Albo sprawiały, że państwo stawało się potęgą (Asyria, Persja) albo też szybko zostawały podbite, jak to się działo m.in. w Sumerze, czy Babilonii. Nieograniczona władza króla była często zgubna, gdyż jego sposób rządzenia mógł być nie przemyślany i często (choć przypadkiem) szkodliwy dla państwa.

Na zakończenie chciałam potwierdzić, iż moim zdaniem najbardziej drastycznym i bezwzględnym w sposobie rządzenia było państwo asyryjskie. Można twierdzić, że taki sposób rządów wzbudzał przynajmniej respekt i pokorę wśród ludów państw podbitych. Ja jednak uważam, że dla korzyści z władzy nie powinno się zapominać o tolerancji czy też szacunku dla poddanych, podbitych. Za wzór dobrych rządów na Bliskim Wschodzie uważam Persję. W mojej opinii połączyła ona dwie trudne cechy - wielkość władzy i szacunek do podwładnych. Sądzę, że w dzisiejszych czasach, osoba sprawująca władzę powinna czerpać przykład ze starożytnej Persji. Musimy pamiętać, by nie wykorzystywać zbytnio naszej przewagi nad innymi, tym bardziej gdy ma ona wielką moc, tak jak to było w państwach Starożytnego Bliskiego Wschodu, gdzie panowała monarchia despotyczna.