Ekologia w uprawie roślin i hodowli zwierząt

W dobie technologii cyfrowej i globalizacji, pojęcie żywności zaczynamy traktować w oderwaniu od naturalnych źródeł jej pochodzenia. Jeżeli nie wiemy, co jemy, to tak jak byśmy byli manipulowani. Niewiedza przeciętnego konsumenta ułatwia nieuczciwym producentom wprowadzanie coraz bardziej sztucznej i przetworzonej żywności. Konsument jest coraz bardziej zdezorientowany różnorodnością gamy produktów spożywczych. Niestety wielu z nas pochopnie wnioskuje w następujący sposób, "Skoro cała ta kolorowa żywność jest dostępna, to znaczy, że została oficjalnie dopuszczona do sprzedaży. Nie może, więc negatywnie wpływać na zdrowie człowieka i stan przyrody".
Nie! - takie rozumowanie jest fałszywe!
Pojęcie "rolnictwo ekologiczne", w zależności od przyjmowanego zakresu, dotyczy bądź to rolnictwa o ściśle określonej technologii produkcji, bądź też wykracza poza tak wąskie ujęcie i obejmuje dodatkowo inne zagadnienia: społeczne, ekonomiczne, energetyczne, jakościowo-żywnościowe czy wreszcie szeroko rozumiane relacje między rolnictwem a środowiskiem. Brytyjski prof. N. Lampkin, opowiada się za definicją przyjętą przez Departament Rolnictwa w USA. Twierdzi się w niej, iż rolnictwo ekologiczne jest systemem produkcyjnym, który eliminuje stosowanie syntetycznych komponentów nawozów, pestycydów, regulatorów wzrostu oraz dodatków paszowych. W celu maksymalnego zwiększenia możliwości produkcyjnych w systemie rolnictwa ekologicznego zaleca się tradycyjne techniki upraw roli takie jak: stosowanie płodozmianów, resztek pożniwnych, obornika, roślin motylkowych, zielonych nawozów, materii organicznej pochodzącej głownie z gospodarstwa w celu utrzymania żyzności gleb i dostarczenia roślinom niezbędnych substancji pokarmowych, a także biologicznej ochrony roślin. Dla tej metody gospodarowania w krajach germańskich, norweskich (Niemcy, Austria, Szwajcaria, Dania, Finlandia, Szwecja, Norwegia oraz Hiszpania) oraz w Polsce, przyjęto określenie "rolnictwo ekologiczne" (niem.: okologishe landbau), ponieważ najlepiej ono trafia do świadomości społeczeństw tych państw. W języku francuskim i w krajach romańskich analogiczną rolę spełnia pojęcie "rolnictwo biologiczne" (Francja, Włochy, Holandia, Portugalia, Grecja).


PESTYCYDY, DIOTOKSYNY, ORAZ INNE

Diotoksyny to ultratrucizny - najbardziej toksyczne substancje chemiczne zanieczyszczające środowisko. Dioksyny są 10 tys. razy groźniejsze od cyjanku potasu, a jedna milionowa część grama dioksyn zabija świnkę morską. Dioksyny nie są produkowane celowo, powstają ubocznie głównie w procesie spalania. Odkryto je w próbkach gleby sprzed 8000 lat. Obecnie powstają one m.in. w wyniku następujących procesów:
1. Spalanie odpadów komunalnych, w których znajdują się różne kolorowe tworzywa sztuczne czy malowane przedmioty (emisja ze spalarni śmieci). Dlatego wszędzie tam - czy to w palenisku domowym czy przy paleniu śmieci w ogrodzie - gdzie na skutek podwyższonej temperatury nawet już topią się tworzywa sztuczne, powstają dioksyny. Wdychają je nie tylko ludzie, ale i zwierzęta, osiadają na owocach, glebie i wodzie:
a) Hutnictwo i przerób metali,
b) Spalanie benzyn i komunikacja.



Obecność dioksyn w glebie limituje ich wykorzystanie rolnicze, dlatego gospodarstwa ekologiczne położone są na terenach poza zasięgiem ich emisji.
Międzynarodowa Federacja Rolnictwa Ekologicznego IFOAM wyznacza następujące cele dla rolnictwa ekologicznego:
1. Wytwarzanie żywności o wysokich walorach odżywczych i w dostatecznej ilości;
2. Działanie wspierające wszelkie procesy życiowe zachodzące w systemach przyrodniczych, zamiast prób zdominowania przyrody.
3. Podtrzymywanie i wzmacnianie cykli biologicznych w gospodarstwie;
4. Maksymalne wykorzystanie odnawialnych zasobów przyrody w oparciu o regionalną organizację produkcji rolniczej.
5. Dążenie do zamknięcia obiegu materii organicznej w obrębie gospodarstwa.
6. Stosowanie materiałów nadających się do wielokrotnego wykorzystania.
7. Zapewnienie zwierzętom gospodarskim warunków zgodnych z ich potrzebami bytowymi (m.in. zakaz bateryjnego chowu kur i tuczu gęsi na stłuszczone wątroby).
8. Unikanie jakichkolwiek form skażenia i zanieczyszczenia środowiska w następstwie działalności rolniczej.
9. Zapewnienie producentom godnego życia w ONZ-owskim rozumieniu praw człowieka, odpowiednich dochodów oraz satysfakcji wynikającej między innymi z udziału w ochronie przyrody.
10. Zwrócenie uwagi na pozaprodukcyjne aspekty rolnictwa.
11. Utrzymywanie genetycznej różnorodności wszystkich żywych składowych gospodarstwa rolnego i jego otoczenia.


RÓŻNICE MIĘDZY „MARCHEWKĄ” A „MARCHEWKĄ”

W małych główkach ekologicznej kapusty w 100 g surowca jest ok. 96 mg. witaminy C, a w kapuście z upraw intensywnie nawożonych - tylko 49 mg. Z wyższą zawartością suchej masy wiąże się również lepsza zdolność przechowalnicza. Warzywa z upraw intensywnie nawożonych azotanami zwierają więcej wody w komórkach.
Np. straty w trakcie przechowywania ziemniaków konwencjonalnych wynosiły 27%, a ekologicznych - 14%. Dowiedziono również większej wartości zdrowotnej ekoproduktów.
W badaniach na królikach stwierdzono następujący współczynnik przeżycia: u żywionych witaminizowaną paszą granulowaną - przeżyło 50% młodych w miocie, u żywionych świeżą paszą z upraw konwencjonalnych 49%, u żywionych świeżą paszą z upraw ekologicznych 73%. W licznych badaniach stwierdzono ponadto, że podawane oddzielnie witaminy nie są w stanie poprawić jakości pasz.
Najważniejsze dla wielu konsumentów kryteria - smak i zapach - także dowodzą wyższości ekoproduktów. Sztucznie nawożone, hodowane bezglebowo na wacie szklanej (tzw. hydro-uprawy) z dozowanymi nawozami syntetycznymi i środkami uodparniającymi, mogą smakować jak zabarwiona celuloza. Jednakże wielu konsumentów przyzwyczaiło się już do mdłych, sztucznie dojrzewanych owoców, do neutralnych w smaku warzyw szklarniowych i wodnistego, kurczącego się mięsa z chowu masowego. Zmiany w odczuwaniu smaku stanowią niekiedy przeszkodę w przestawianiu się na żywność produkowaną metodami ekologicznymi. Jednak coraz więcej nabywców na nowo odkrywa jej prawdziwy smak i dlatego sięga po produkty ekologiczne.





NIEKTÓRE PRZYPADKI STOSOWANIA DIOTOKSYN I ICH SKUTKI

W latach 80-tych w Iraku, spożycie produktów z ziarna zbóż (płatki, kasze) zaprawionego toksycznym metylkiem srebra spowodowało zatrucie o rozmiarach epidemii. Przyjęto wówczas do szpitali 6530 osób, z których 459 zmarło. Ziarna zbóż zaprawia się fungicydami - lecz w takiej postaci mogą one być tylko zasiane, a niezjedzone. Lecz jeśli rolnik nie wykorzysta "zaprawionego" zboża, to stanowi ono pokarm, jeśli nie dla ludzi (ze względu na prawo), to dla zwierząt (np. drobiu) - tu nie ma ograniczeń. Liczy się żeby utuczyć jak najmniejszym kosztem i dopasować się do niskich cen zbytu.
W USA w 1986 r. po spożyciu melonów zachorowało 1350 osób, a 6 zmarło. Przyczyną tego najpoważniejszego dotychczas przypadku w USA były pozostałości pestycydu Aldicarb. Środek ten, pomimo braku rejestracji, zastosowano przeciwko owadom i nicieniom na dużych plantacjach.
Na podstawie danych statystycznych z kas chorych, w Niemczech zdarza się, co roku ok. 20.000 zatruć pestycydami. Wykryto, że pewien krem do pielęgnacji skóry dla dzieci zawiera pozostałości pestycydów do zwalczania pasożytów u owiec. Jednakże wiele jest produktów używanych, na co dzień, a nieprzebadanych na pozostałości chemii rolnej. Np wyroby z bawełny zawierają pozostałości pestycydów stosowanych przy uprawie bawełny - najbardziej schemizownej uprawy (50% wszystkich pestycydów stosowanych jest właśnie na przemysłowych uprawach bawełny).
Do zanieczyszczenia mleka i produktów mlecznych dochodzi w czasie chowu krów (karmienie, leki, dodatkowe hormony), udoju, a także w procesie przetwarzania mleka. Poważne źródło zanieczyszczeń chemicznych stanowią importowane pasze, pochodzące z krajów gdzie nadal w uprawie roślin pastewnych stosuje się jedne z najniebezpieczniejszych pestycydów, które zawierają chlorowane węglowodory (tzw. PCB). Najgroźniejszy z nich to DDT, wycofany kilkanaście lat temu w krajach rozwiniętych, jednak dzięki swej kumulatywności w tkance tłuszczowej jego pozostałości nadal stwierdza się w mleku karmiących kobiet. Obok DDT wiele jest pestycydów zawierających chlorowane węglowodory jako substancje czynne. Pozostałe źródła chemicznego skażenia mleka i nabiału to: środki do zwalczania pasożytów w oborach, środki dezynfekcyjne stosowane w mleczarniach, nieodpowiednie farby, którymi powlekano silosy (zbiorniki na paszę dla krów), stare podkłady kolejowe używane do budowy koryt, itp.
Ziemniaki: Łącznie zbadano 794 próby, w których stwierdzono 264 różnych substancji czynnych pochodzących z pestycydów. Stwierdzono również ślady pestycydów niedopuszczonych do stosowania w uprawie ziemniaków. W porównaniu z innymi surowcami spożywczymi częstość kontaminacji (skażenia) ziemniaków oceniono jako zadowalającą. Wykryte w ziemniakach pestycydy (m.in. Profam i Chloroprofam), mają działanie mutagenne (rakotwórcze) i wywołują uszkodzenie układu nerwowego.
Sałata: Łącznie zbadano 596 prób sałaty, w których stwierdzono zawartość 257 różnych substancji pochodzących z chemii rolnej. Wykryto również pozostałości 5 pestycydów nieprzeznaczonych do stosowania przy uprawie sałaty. W 43 próbach stwierdzono przekroczenie największego dopuszczalnego stężenia pozostałości pestycydów w sałacie. W związku z tym, sałata stanowi poważne źródło pestycydów w diecie
Wykryte w sałacie pestycydy (m.in. Winklozolina, bromki nieorganiczne, fumiganty bromowe, paration i inne) wywołują następujące działania: mutagenne, uszkodzenia wątroby i nerek, teratogenne (zaburzenia w rozwoju płodu), uszkodzenie układu nerwowego, zaburzenia porodu, zaćma.
Truskawki: Łącznie przebadano 958 prób truskawek, w których stwierdzono pozostałości 247 substancji czynnych. W 65 próbach udowodniono przekroczenie najwyższego dopuszczalnego stężenia pozostałości pestycydów. Aż połowa prób była zanieczyszczona kilkom pestycydami. W związku z tym zaleca się zwracanie szczególnej uwagi na pochodzenie truskawek podawanych dzieciom i zrezygnowanie z truskawek poza sezonem z uwagi na wzmożoną chemizację ich uprawy i przechowywania.
Wykryte w truskawkach pestycydy (m.in. Procymonid, Chlorotalonil, Dikofol, Lindan i inne) wywołują następujące działania: bóle i zawroty głowy, dezorientacja, alergizujące, osłabienie aktywności, skurcze, działanie kancerogenne (nowotworowe) i teratogenne.
Jabłka: Łącznie przebadano 743 próbki jabłek, w których stwierdzono pozostałości 259 różnych pestycydów. W 39 próbach udowodniono przekroczenie najwyższego dopuszczalnego stężenia ich pozostałości. Stwierdzono również pestycydy niedopuszczone do stosowania w uprawie jabłek. Zanieczyszczenie chemiczne jabłek jest ogólnie wyjątkowo wysokie oraz znacznie wyższe wiosną i latem niż jesienią i zimą.
Wykryte w jabłkach pestycydy wywołują zmiany w nerkach i krwi, oddziaływują na układ nerwowy i działają mutagennie.