Kultura Polska od Odrodzenia do Oświecenia

Odrodzenie, inaczej renesans, to okres w historii kultury polskiej i europejskiej, kiedy w nauce i sztuce zaczęto twórczo nawiązywać do starożytności, w opozycji do światopoglądu średniowiecznego. Odrodzenie zaczęło się w XIV-XV w. We Włoszech, a od początku XVI w. Objęło inne kraje: Francję, Niemcy, Wielką Brytanię i większość Europy Zachodniej, a także wobec licznych kontaktów Polaków z uczelniami włoskimi przedostał się także do Polski. W okresie odrodzenia wynalazł Jan Gutenberg druk i upowszechnił książki drukowane. Powszechnie przyjmuje się, że już Długosz w jakimś stopniu uległ nowym prądom, aczkolwiek był on jeszcze człowiekiem średniowiecznym. W drugiej połowie XV w., pod koniec panowania Kazimierza Jagiellończyka, potem Jana Olbrachta i Aleksandra, renesans daje się w Polsce już silnie odczuć. Jednak rozkwit humanizmu w Polsce przypada niewątpliwie na pierwszą połowę wieku XVI. Humanizm był to sposób widzenia i rozumienia świata, w którym człowiek stanowi jego centrum. Natomiast tendencje występujące w średniowieczu, w nowym okresie osłabły.
Gdy mówimy o odrodzeniu, to przede wszystkim należy zaznaczyć, że w tym okresie następowała tendencja odradzania się poglądów i zasad estetycznych dawnej kultury starożytnej.
Nie zabrakło także ważnych przedstawicieli tej epoki. Jednym z nich był Mikołaj Kopernik, który ustalił, że centrum Układu Słonecznego stanowi nie Ziemia, lecz Słońce.
Także znany poeta Jan Kochanowski i Mikołaj Rej, a również publicysta Andrzej Frycz Modrzewski.

U schyłku XVI w. w sztuce pojawił się nowy styl zwany barokowym, ważnymi elementami tego stylu są monumentalizm i dynamizm. Podobnie jak renesans, narodził się we Włoszech. W krajach katolickich przypadł on na okres kontrreformacji. Barok to epoka pełna niepokoju, wojen, pożarów i śmierci.

Kultura baroku ze znacznej części kontynuowała nurt przemian zapoczątkowany przez humanizm i renesans (rozwój literatury tworzonej w językach narodowych, zainteresowanie kultura antyczną – już w mniejszym stopniu). Językiem elit stał się język francuski.

Okres baroku możemy uważać za czas upadku szkolnictwa i uniwersytetów.

Również do literatury barok wniósł niezwykłe ożywienie. Każdy, kto potrafił pisać próbował swoich sił. Tematykę swych dzieł twórcy baroku czerpali z Biblii, mitologii, historii i życia codziennego. Najbardziej znanymi dramaturgami są: Racine, Molier i Lope de Vegi. Najwybitniejszymi polskimi poetami barokowymi byli: Wacław Potocki, Wespazjan Kochanowski i Jan Andrzej Morsztyn.

W dobie Baroku w Polsce powstała kultura szlachecka zwana Sarmatyzmem. Charakteryzował się samouwielbieniem dla polskości, niechęcią do cudzoziemców oraz inaczej wierzących. Z czasem sarmatyzm został uznany za zbiór wad narodowych, za hamulec niezbędnych reform państwowych.

Sarmatyzm to nie tylko ideologia, ale także styl sztuki. Najwyraźniej sarmatyzm odcisnął swe piętno w malarstwie portretowym. Charakterystycznym dla tego okresu stał się portret sarmacki.

Oświecenie było pierwszą epoką w nowożytnych dziejach formacją kulturową całkowicie świadomą swego istnienia. Był to Okres rewolucyjnych odkryć naukowych, nazywany wiekiem nauki. Nastąpił rozwój medycyny i poprawa higieny, dzięki czemu nastąpił szybki wzrost liczby ludności. Wynaleziono szczepionkę przeciw ospie i położono kres epidemiom.

Bardzo ważnych odkryć dokonano w dziedzinie nauk ścisłych. Izaak Newton sformułował prawo powszechnego ciążenia, a Antoine Lavoisier zbadał skład powietrza i wody. Jamek Watt skonstruował parowy silnik tłokowy. Odbyła się także pierwsza podróż balonem zbudowanym przez braci Montgolfier. Najważniejszym przedsięwzięciem wydawniczym, naukowym i kulturalnym oświecenia była „Encyklopedia, albo słownik nauk, sztuk i rzemiosł”. Słynnymi Polakami tej epoki byli: H. Kołłątaj, S. Staszic, Jan i Jędrzej Śniadeccy, I. Krasicki. Mecenasem nauki i kultury był król Stanisław August Poniatowski.