Daty - Historia powszechna - dzieje nowożytne

Reformacja i kontrreformacja w Europie:
1517 – Luter – Wittenberga – 95 tez
1520 – Exsurge Domine
Anabaptyzm – Thomas Mnzer, Jan z Leydy, Jan Matys
Antytrynitaryzm – Michał Servet
Rzesza niemiecka (Karol V Habsburg):
1529 – protest w Spirze
1524 – 1525 – wojna chłopska (Pfeiffer, Mnzer)
1547 – 1548 – I wojna religijna - szmalkaldzka (1531 Związek Szmalkaldzki)  Augsburg
1552 – 1555 – II wojna religijna  Augsburg „cuius regio, eius religio”
Francja (Karol IX Walezjusz, Katarzyna Medycejska):
1562 – 1589 – wojny domowe
23/24 VIII 1572 – rzeź hugenotów „noc św. Bartłomieja”
1589 - † Henryk III Walezy  Henryk IV Burbon – 1598 edykt tolerancyjny w Nantes
Anglia (Henryk VIII Tudor):
Spór z Klemensem VII
1534 – Akt o supremacji
Edward IV  Maria I Tudor  Elzbieta I Tudor
Skandynawia (Gustaw I Waza):
1527 – luteranizm, sekularyzacja, ograniczył Riksdag
Niderlandy:
1567 – 1572 – walki (Alvarez da Toledo)
1571 – powstanie antyhiszpańskie (Wilhelm ks. Oranii)
1579 – Arras – ugoda z Filipem II Habsburgiem
1579 – Utrecht  Zjednoczone Prowincje Niderlandów (namiestnik ks. Adolf Nassau)
1598 – Varvins
1648 – niepodległość Zjednoczonych Prowincji Niderlandów

1542 – kardynał Caraffa odnowil inkwizycję
1559 – Indeks Ksiąg Zakazanych
Jezuici – Ignacy Loyola
1545 – 1563 – Trydent (sobór)
1592 – Wulgata

Wielkie Księstwo Moskiewskie w XVI w:
1533 – 1548 – Iwan IV Groźny  system samodzierżawienia, faworyzował dworian, rozbudował system urzędów centralnych prikazów, utworzył armię piechoty – strzelców. Zajął tereny nadwołżańskie, Astrachań i Kazań, Dorpat i Narwę, opriczniny – oddziały wojskowe.

Wojna trzydziestoletnia:
Powstanie czeskie (1618 – 1623):
Maj 1618 – defenestracja praska; Ferdynand II  Fryderyk V „zimowy król”
1619 – Wiedeń
8 XI 1620 – Biała Góra; (książę bawarski Maksymilian, elektor saski Jan Jerzy)
Okres duński (1624 – 1629):
1625 – Dania (Chrystian IV). HAB. – Wallenstein, Tilly
1629 – Lubeka, Altmark
Okres szwedzki (1630 – 1634):
1630 – Peenemnde (Gustaw II Adolf)
1631 – Breitenfeld
16 XI 1632 – Ltzen (Oxenstierna)
1634 – Nrdlingen
1635 – w Sztumskiej Wsi
Okres francuski (1635 – 1648):
1628 – Pireneje, Niderlandy; Ludwik XIII
1643 – Lacroi
1646 – Dunkierka (Henryk Turenniusz)
1648 – Mnster i Osnabrck  pokój westfalski:
- Francja: Metz, Toul, Verdun, Alzację, Brisach, Pignerol
- Szwecja: ujście Odry, Szczecin, Uznam, Rugię, Wolin, Brema i Werden, ujścia Łaby i Wezery
- Elektor brandenburski: Pomorze z Kołobrzegiem, Mindel, Halberstadt, Magdeburg
- Rzesza Niemiecka: samodzielność, Górny Palatynat

Absolutyzm we Francji w XVII w:
Ludwik XIII (Armand Jean du Plesis de Richelieu)
1643 – 1715 - Ludwik XIV Wielki (Juliusz Mazarini)
Stara szlachta – noblesse d’ epe, nowa – noblesse de robe. Frondy – parlamentarna i książąt – wojny domowe 1648 – 1653
1661 – bezpośrednie rządy. Policja – Mikołaj de La Reynie, gosp. Jan Baptysta Colbert (merkantylizm)
1685 – zniesiono edykt nantejski
1659 – pokój pirenejski (Artois, Hainaut, Rousiilion). Filip d’ Anjou – Hiszpania

Rewolucje angielskie w XVII w:
1600 – Kompania Wschodnioindyjska
1603 – Jakub I Stuart – Karol I Stuart
1628 – Petition of Rights
1640 – Krótki Parlament
1640 – 1653 – Długi Parlament
1654 – Wielka Remonstracja (kawalerzy, okrągłogłowi)
Armia Nowego Wzoru  Oliver Cromwell
1646 – Oxford
1649 – Parlament Kadłubowy. Independenci – ścięcie króla
Armia: lellewerzy i diggerzy
1653 – Cromwell rozwiązał Parlament Kadłubowy  Instrument Rządzenia  Lord – Protektor
1650 i 1651 – akty nawigacyjne
1660 – Londyn – Georges Monk – restauracja Stuartów  Karol II Stuart
1679 – Habeas Corpus Act
Jakub II Stuart  Maria Stuart i Wilhelm Orański
1668 – „chwalebna Rewolucja”
1689 – Bill of Rights – Deklaracja Praw Narodu Angielskiego
1701 – Act of Settlement



Monarchie absolutyzmu oświeconego:
Rosja:
1689 – 1725 – Piotr I Wielki
1697 – 1699 – podróż (kalendarz juliański, Cerkiew – Stiepan Jaworski, Senat Rządzący, zniesiono prikazy, Najświętszy Synod, 1722 – tabela rang)
1721 – Imperator Wszechrosji
1762 – 1796 – Katarzyna II Wielka (władca – filozof)
1773 – 1775 – powstanie Jemieliana Pugaczowa

Państwo prusko – brandenburskie:
Fryderyk Wilhelm Wielki Elektor  Fryderyk I  Fryderyk Wilhelm I (kantony, Generalna dyrekcja Finansów, generalny Dyrektoriat – 5, Ministerstwo gabinetowe, Ministerstwo Sprawiedliwości)  Fryderyk II Wielki (reforma sądownictwa)

Monarchia habsburska w XVIII w:
1699 – Karłowice (Turcja)
Karol VI przestał zwoływać sejm
1713 – sankcja pragmatyczna
1740 – Maria Teresa
1761 – Rada państwa, Zjednoczona Austriacko – Czeska Kancelaria Nadworna, Nadworna Izba Skarbowa, Tajna Kancelaria Stanu, Nadworna Rada Wojenna, Najwyższa Izba Sprawiedliwości)
1765 – współregentem Józef II (reforma sądownictwa)
1740 – 1742 – pierwsza wojna śląska (41 – Małujowice, 42 – Chotusice)
1744 – 1745 – druga wojna śląska (45 – Drezno, 48 – Akwizgran)
1756 – „odwrócenie przymierzy”
1756 – 1763 – tarcia wojna śląska (siedmioletnia) – 57 Rossbach, Lutynia, 59 – Kunowice
1762 - † Elżbieta  Piotr III – „cud domu brandenburskiego”
1763 – Hubertsburg

Powstanie Stanów Zjednoczonych:
1764 – opłaty stemplowe
1768 – Zgromadzenie Prawodawcze w Massachusetts – Samuel Adams
1773 – bostońskie picie herbaty
1774 – Kongres Kontynentalny (Filadelfia) – bojkot towarów ang.
1775 – Lexington (Thomas Gage)
4 VII 1776 – Deklaracja Niepodległości Thomas Jefferson
1777 – Trenton, Princeton, Saratoga (Kazimierz Puławski, Tadeusz Kościuszko)
1778 – Paryż (USA – FR)
1778 – Filadelfia, Nowy Jork
1781 – Yorktown (Cornwallis)
1787 – pokój wersalski
17 IX 1787 – Konstytucja Stanów Zjednoczonych
1789 – Jerzy Waszyngton

Wielka Rewolucja Francuska:
1787 – Zgromadzenie Notabli nie uchwaliło podatków.
5 V 1789 – otwarcie Stanów Generalnych
17 VI 1789 – stan trzeci  Zgromadzenie Narodowe (lipiec  Konstytuanta – „rewolucja prawników”)
14 VII 1789 – Bastylia
4/5 VIII 1789 – zniesieni przywilejów stanowych
26 VIII 1789 – Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela
Klub Bretoński – Stowarzyszenie Przyjaciół Konstytucji  IX 1792 jakobini
1791 – Stowarzyszenie Roku 1789 – feuillanci (Sieyès, Mirabeau, La Fayette, Talleyard)
1790 – Stowarzyszenie Przyjaciół Praw Człowieka i Obywatela (kordelierzy) Georges Danton
14 IX 1791 – pierwsza konstytucja francuska (Zgromadzenie Prawodawcze – Legislatywa)
11 VII 1942 – Żyrondyści – „Ojczyzna w niebezpieczeństwie)
10 VIII 1942 – Tuillere – aresztowanie Ludwika XVI – obalenie monarchii  republika demokratyczna (Komuna Paryska)
1792 – Lille (Charles Dumoriez); Konwent; 22 IX – zniesiono monarchię
21 I 1792 – Ludwik XVI ścięty
I koalicja – Europa bez Danii, Szwecji, Szwajcarii i Turcji
5 IV 1793 – Komitet Ocalenia Publicznego
2 VI 1793 – przewrót jakobiński  Konstytucja roku I Republiki (Ciało Prawodawcze, Rada Wykonawcza, Trybunał Rewolucyjny)
22 IX 1792 – pierwszy dzień (vandemaire); 94 – likwid. Kordelierów
5 IV 1792 – zgilotynowano Dantona  Maksymilian Robesspierre
1795 – Republika Batawska; Bazylea
27 VII 1794 – przewrót termidoriański
1794 – 1799 – Dyrektoriat
22 VII 1795 – konstytucja termidoriańska (Rada Pięciuset, Rada Starszych)
1796 – Piemont, Lodii  Republika Cispadańska, Republika Transpadańska
15 – 17 XI 1796 – Arcole k. Mantui
14 I 1797 – Rivoli; Republika Cisalpińska
X 1797 – Campo Formio; 98 Republika Helwecka
1798 – Tulon  Egipt (21 VII bitwa pod piramidami – Nelson; IV 1799 – Tabor)
1798 – II koalicja – Anglia, Turcja, Neapol, Austria, Rosja (gen. Aleksander Suworow)
9/10 XI 1799 – przewrót 18 brumaire’a Saint – Cloud (konsulat)
Okres napoleoński:
1801 – Paryż, konkordat; Kodeks Napoleona
2 XII – Notre Dame – cesarz
14 VI 1800 – Marengo; Hochstadt k. Ulm; XII Hohenlinden
1801 – Lunville
1802 – Amiens
1804 – III koalicja – Rosja, Prusy, Anglia, Neapol, Austria, Szwecja
1805 – Trafalgar; Ulm; 2 XII Austerlitz (Sławkowo)  bitwa trzech cesarzy (Aleksander I ros, Franciszek I austr, Napoleon I)
1806 – Związek Reński; IV koalicja – Prusy (Fryderyk Wilhelm III), Anglia
14 X 1806 Jena; Auerstadt (Davout)
7 VII 1807 – Tylża (Królestwo Westfalii)
1808 – Junot –Lizbona; napoleon – Somosierra
1809 – V koalicja – Austria, Anglia, Portugalia, Hiszpania; VII Wagram; X Schnbrunn
1812 – druga wojna polska; Borodino; 14 IX – Moskwa (Michał Kutuzow); Berezyna
VI koalicja – Rosja, Prusy, Austria, Szwecja, Wielka Brytania
16-19 X1813 – pod Lipskiem „bitwa narodów”
11 IV 1814 – Fontainebleau; maj – Paryż
1 III 1815 – Marsylia; 16 VI Ligny (Genbhard von Blcher); 18 VI – Waterloo (Wellington) – Sto dni