Pozytywizm - do matury ustnej

1. Charakterystyka epoki
a)nazwa
Nazwa pochodzi od tytułu czołowego dzieła, zawierającego program epoki- Augusta Comte'a Wykłady filozofii pozytywnej. Słowo "pozytywny" oznaczało w XIX w. realny praktyczny, pożyteczny. Tym samym symbolizowało ideologię epoki.

b)granice czasowe
Europa: 1850( termin realizm staje się hasłem młodych pisarzy francuskich, także data śmierci Balzaka)-1880(śmierć Flauberta, debiuty symbolistów, powieść Zoli)
Polska: 1864 (klęska powstanie styczniowego)-1880 (umowna data początku Młodej Polski- debiut modernistów)

c)tło społeczno-polityczne
Europejczycy coraz większą wagę zaczęli przywiązywać do zdrowia. Zaczęto uprawiać sporty, dbać o higienę osobistą, było to poniekąd spowodowane wybuchem epidemii cholery w Anglii, która została dosłownie zdziesiątkowana. Rozwinęła się moda i styl modnego życia. Epoka wielkich wynalazków :
· 1876 - Bell wynalazł telefon
· 1879 - Edison żarówkę elektryczną
· 1885 - Daimler silnik samochodu

d)światopogląd
Jako epoka , która znalazła się w burzy klęski powstania styczniowego nie miała łatwego zadania przed sobą. Różniła się znacznie od romantyzmu. Nawiązywała do szarej codzienności. Ocena jaką wydano tej epoce była nieuzasadniona, aby ją ocenić należy się w nią zagłębić i dotrzeć do jej korzeni.
W Polsce pozytywiści jako myśl przewodnią wybrali dwa hasła:
"Praca u podstaw"
"Praca organiczna"
Miało to znieść różnicę pomiędzy klasami. Chciano rozszerzyć i zmienić świadomość społeczną oraz wnieść w nią przekonania, iż świat cały czas idzie do przodu. To miało doprowadzić do odzyskania niepodległości. Jednak to nie przynosiło efektów. Coraz większy nacisk nakładały państwa zaborcze, twórczość polskich literatów rozwijać, a tym bardziej rozkwitać. Pozytywiści jednak nadal chcieli zatrzeć granicę dzielącą Polskę i kraje Europy, w szczególności te najbardziej rozwinięte. Miało to ogromne znaczenie dla przyszłych losów Polski, chciano aby znalazła ona miejsce na arenie międzynarodowej, nie ważne czy jako niepodległe państwo, bądź nie. Liczono na pojawienie się energicznych i zdolnych osób klasy średniej, chciano na nich w szczególności zwrócić uwagę. Bardzo duży wpływ na "młodych" miał pozytywizm zachodnioeuropejski, lecz nie przyjmowanie były z zapałem twierdzenia min. Augusta Comte'a.

e)najwybitniejsi przedstawiciele
Konopnicka Maria, z Wasilowskich (1842-1910), polska poetka, prozaik, krytyk, publicystka. Uczyła się krótko na pensji sióstr sakramentek w Warszawie, przez cale życie dokształcała się we własnym zakresie. Wychowywała 6 dzieci, utrzymując się z dochodów niewielkiego dzierżawionego folwarku. W latach 1877-1890 mieszkała w Warszawie. od 1884 do 1886 redagowała pismo dla kobiet Świt.
Orzeszkowa Eliza, z Pawlowskich, 2 voto Nahorska (1841-1910), polska pisarka, publicystka. Jedna z najwybitniejszych polskich powieściopisarek, szczególnie w okresie pozytywizmu. Pochodziła z zamożnej szlacheckiej rodziny. 1852-1857 uczyła się na pensji sióstr Sakramentek w Warszawie.
1859-1863 po poślubieniu P. Orzeszki zamieszkała w jego majątku - Ludwinowie pod Kobryniem, gdzie była działaczka oświatowa wśród ludu. Brała udział w powstaniu styczniowym.
Prus Bolesław, właściwie Aleksander Głowacki (1847-1912), wybitny polski prozaik i publicysta. Wcześnie osierocony, wychowywał się w Puławach i Lublinie u krewnych. Naukę rozpoczął w Szkole Realnej w Lublinie, następnie przeniósł się do Siedlec i Kielc, gdzie mieszkał jego brat Leon, działacz "czerwonych" w powstaniu styczniowym, w którym Prus wziął udział. Ranny, aresztowany, został osadzony w lubelskim wiezieniu. Debiutował jako dziennikarz w 1864 korespondencja w Kurierze Niedzielnym, w dziedzinie literatury zas humoreskami w Kurierze Świątecznym 1866.

Sienkiewicz Henryk, pseudonim Litwos (1846-1916), polski prozaik. Laureat Nagrody Nobla1905. Jeden z najpopularniejszych pisarzy XX w. Wywodził się z zubożałej rodziny ziemiańskiej. Od 1855 przebywał w Warszawie, 1866-1869 studiował prawo, do 1871 także w Szkole Głównej (Wydział Filologiczno-Historyczny) i na rosyjskim Uniwersytecie Warszawskim.
1872-1887 pracował jako reporter i felietonista, 1874-1878 współwłaściciel dwutygodnika Niwa.1882-1887 redaktor dziennika Słowo.

Asnyk Adam, (1838-1897), poeta i dramatopisarz. Studiował w Warszawie, Wrocławiu, Paryżu, m.in. medycynę i nauki społeczne.
Brał udział w ruchu konspiracyjnym, powstańczym (członek radykalnego rządu wrześniowego w powstaniu styczniowym. Po upadku powstania przebywał m.in. we Włoszech i Niemczech, gdzie 1866 uzyskał w Heidelbergu stopień doktora filozofii. Od 1870 na stale w Krakowie, współredagował (1882-1894) "Nowa Reformę". Popularny poeta swej epoki, łączył tradycje romantyczne z pozytywistyczna problematyka filozoficzna i społeczną. Adam Asnyk umarł na gruźlicę 2 sierpnia 1897 roku.

2. Program pozytywizmu polskiego: przetrwanie, rozwój gospodarczy , zachowanie tożsamości narodowej, troska o język polski, praca organiczna , praca u podstaw, demokratyzm, emancypacja kobiet, kwestia żydowska, tolerancja , kult nauki i pracy:
"Młodzi" ur. pomiędzy 1840 a 1850 r. związani byli silnie z powstaniem i to oni tworzyli nowy nurt literacki (np. Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa). Chcieli oni powstać po klęsce i odbudować świadomość społeczną, lecz nie chcieli powielać epoki romantyzmu. mówiono o szybkich zmianach społecznoekonomicznych. "Przegląd Tygodniowy" drukował debiuty "młodych" w latach 1865-1870. Szkoła Główna w swych murach gościła wiele ówczesnych "młodych" literatów": P.Chmielowskiego, B.Prusa, H. Sienkiewicza i innych. Lecz cały czas odczuwalny był nacisk zaborców. Nowe idee były głównie rozpowszechnione przez "pokolenie miejskie". Na pierwszy plan wysunęli się kupcy i handlarze, lecz przez długie lata nie chciano przyjąć tego do świadomości.
Założenia polskiego pozytywizmu zawierały:
-oświatę- chciano, aby tylko ludzie mieszkający na wsi mogli mieć równe wykształcenie jak ludność miast (kult nauki);
-rozwój przemysłu kraju- chciano zaradzić biedzie, nędzy i nieszczęściu;
-unowocześnienie rolnictwa, nauki i techniki;
-postulaty asymilacji Żydów- wołano o równouprawnienia mniejszości narodowych;
-emancypacji kobiet -wg dawnej formuły kobieta stworzona była, aby być żoną , matką, gospodynią, istotą gotową do poświęcenia się, zaparcia. Kobieta jest przede wszystkich człowiekiem, który aby całkowicie się spełnić, musi rozwijać swoją logikę, kształtować umysł, wyostrzać zmysły, używać sił moralnych, udoskonalać umiejętności. W epoce pozytywizmu kobiety odczuwały wyraźną potrzebę sprawowania tych samych urzędów co mężczyźni, zajmowania się typowo męskimi sprawami. Większość kobiet, które los rozdzielił z mężami, wzięły na swoje barki zajęcia męskie by ich rodziny mogły przetrwać;
-propagowanie użytecznych zawodów;
- praca u podstaw- czyli oświecania, nauczania wsi, warstw niższych;

3. Odbicie haseł pozytywizmu w publicystyce i dziełach literackich tego okresu:
Emancypacja kobiet:
Eliza Orzeszkowa -artykuł "Kilka słów o kobietach" -Tygodnik Mód i Powieści
Ludzie mówią, że kobiety są równe mężczyzną, jednak w życiu codziennym wygląda to zupełnie inaczej, są one traktowane, jak lalki , coś ładnego na co można popatrzeć, ale co nie ma żadnych praw. Są one tylko po to aby być gospodyniami, matkami, żonami, mają się poświęcać. Porównana jest do cudownego kwiatu, który ma cieszyć oko.
Kobiety powinny obrać sobie jakieś cele i dążyć do nich, mają takie same prawa jak mężczyźni, gdyż też są ludźmi. Jedyny zawód, który mogła wykonywać kobieta było bycie guwernantką. Jest to ciężka praca i najczęściej bardzo niewdzięczna.

Eliza Orzeszkowa - Nad Niemnem
Orzeszkowa przedstawiła tu dwa światy, jeden szlachecki, dostojny, zmanierowany, gdzie kobiety odgrywały tylko rolę kokietek do towarzystwa. Mężczyźni nie liczyli się ich zdaniem, uważali je za słabe istoty jedynie stworzone do rozrywki, miały za zadanie urodzić dzieci i przyjmować gości. Natomiast w tym wyidealizowanym świecie pojawia się Justyna, która znacznie odbiega od typowej dostojnej kobiety, min. nie nosi np. rękawiczek, jest opalona, rozmawia z chłopami. To ją wybrała Orzeszkowa jako osobę, która miała za zadanie przedstawić czytelniczkom, iż mogą działać same, podejmować decyzje, żyć. Na wsi pokazano inny obraz kobiety, która pracuje tak ciężko jak mężczyzna, a czasem nawet jeszcze ciężej. Jednak nie jest to dla niej udręką tylko radością. Te kobiety nie musiały udawać kogoś kim nie były. Wiedziały jaką mają wartość i że nie muszą być dla mężczyzn zabawkami, którymi się i tak szybko znudzą. Justysia łączy te dwa światy, sama podjęła decyzję, że zostanie żoną Jana. Jest kobietą wyzwoloną i takimi chciała widzieć Orzeszkowa kobiety żyjące w jej epoce.

Kwestia żydowska:

Maria Konopnicka -Mendel Gdański
Konopnicka zwraca uwagę na fakt, że mniejszości narodowe powinny mieć w Polsce takie same zagwarantowane prawa jak rdzenni mieszkańcy. Poruszony zostaje problem antysemityzmu(Antysemityzm, postawa wyrażająca się niechęcią bądź wrogością wobec żydów lub osób pochodzenia żydowskiego, ich prześladowaniem i dyskryminacja, także poglądy uzasadniające takie działania.), będącego według autorki straszliwym zjawiskiem, z którym należy walczyć ze wszystkich sił. Stary Mendel Gdański jest żydem, który z Warszawą związał swoje życie. Czuje się Polakiem, w Polsce przecież mieszka, w Polsce ciężko pracuje. Fakt, że jest Żydem wystarczy jednak, by stał się ofiarą pogromu antyżydowskiego. Niczym nieuzasadniona nienawiść tłumu powoduje, że stary Mendel przestaje czuć się związany z Warszawą, traci do niej serce. Konopnicka przestrzega, że jest to zjawisko masowe, że przez swoją głupotę i nietolerancję Polacy tracą niepowtarzalną szansę na przyciągnięcie mniejszości narodowych do sprawy niepodległości kraju.

Bolesław Prus- Lalka
Prus w swojej powieści umieścił kilkoro żydów. Jednak nie wrzucił ich do jednego worka. Zostali oni podzieleni, na dobrych i złych. Podkreśla, że mniejszości narodowe także mają zasługi wobec państwa polskiego, dlatego nie powinno się ich gnębić i uważać za gorszych od rodowitych Polaków. Szuman, który był naukowcem, nie tylko czuł się Polakiem, ale także brał udział w powstaniu styczniowym. Natomiast Szlangbaum uważał za najważniejszy cel w swoim życiu pieniądze. Był sprytny, dynamiczny i pusty. Polacy uważali, że wszyscy żydzi są jak Szlangbaum i nie chcieli mieć z nimi nic do czynienia. Wręcz nienawidzili ich, za ich szczęście i dobrobyt, szukając w tym tylko sensacji.

Praca u podstaw, Praca organiczna
Eliza Orzeszkowa - Nad Niemnem
Wśród bohaterów "Nad Niemnem" znaleźć możemy przedstawicieli wcielających w życie taki właśnie program. Wśród nich wyróżnia się Witold Korczynski - romantyk swego czasu. Stanowi on jak gdyby odbicie romantyzmu mierzonego na zamiary - ma ogromna wiarę i nadzieje, ale jednocześnie realizuje program pozytywistów, pracuje dla przyszłości. Zdobywa on wykształcenie użyteczne społecznie (co ważne jest dla pozytywistów) - kończy agrotechnikę. Jest entuzjasta pracy u podstaw, swa wiedza i przyjaźnią wspomaga mieszkańców zaścianka. Doradza Bohatyrowiczom wybudowanie młyna, który pozwoli na unowocześnienie gospodarki i ulży kobietom, które mielą zboże w żarnach. Witold doradza tez wprowadzenie "trójpolówki" - sposobu uprawy, zapewniającego wyższe plony. Bardzo często w wypowiedziach Witolda pojawiają się zdania będące niemalże wiernymi przytoczeniami pozytywistycznych haseł programowych (praca, użyteczność, oświata ludu, wychowanie kobiet).

Bolesław Prus
"Lalka"
Choć Wokulski, jest postacią niejednoznaczna to jednak można znaleźć u niego kilka cech pozytywistów:

- ogromny szacunek dla nauki, kult wiedzy i jej pragnienie; pomimo trudnych warunków życiowych Wokulski pracuje i uczy się - najpierw w szkole przygotowawczej, później w Szkole Głównej;
- kontakty z naukowcami rosyjskimi i praca naukowa na Syberii; po powrocie do kraju bohater pragnie ja kontynuować;
- współpraca z Geistem i Ochockim, szacunek dla ich pracy nad wynalazkami, które mogłyby przyczynić się do rozwoju nauki, dać ludziom wymierne korzyści;
- istotny wkład Wokulskiego w realizacje postulatu pracy organicznej; rozbudowuje on sklep, zakłada spółkę handlowa, nastawiona na handel ze Wschodem - przyczynia się w ten sposób do ożywienia gospodarczego (zgodnie z poglądami pozytywistów bogacąca się jednostka ma wpływ na wzrost zamożności narodu);
- działalność charytatywna - Wokulski zajmuje się działalnością filantropijna i społeczna, zauważa nędze biedoty, stara się jej pomóc - realizując w ten sposób hasło pracy u podstaw.

4.Wpływ powstań narodowych na twórczość romantyków i pozytywistów.
Romantyzm:
Adam Mickiewicz
"Pan Tadeusz" - Epilog
Mickiewicz w swojej powieści nie opisuje Polski mu współczesnej, gdyż to co się działo było zbyt tragiczne i jeszcze bardziej pogrążyło by Polaków. Klęskę powstanie listopadowego przyjął z wielkim smutkiem, nie tylko dlatego, że przegraliśmy ale także dlatego, iż sam nie brał w nim udziału. Przedstawił on lata świetności Litwy, aby rozpoczęli walkę. "Pan Tadeusz" zawiera przede wszystkim pochwałę walki o wolność i wezwanie do niej, budzi nadzieję na przyszłość, ukazując optymistyczny moment z niedawnej przeszłości (wkroczenie wojsk napoleońskich na Litwę) oraz sugeruje konieczność łączenia walki politycznej z reformami społecznymi.

" Dziady- III część- Widzenie Ks. Piotra"
Bóg nie raczył odpowiedzieć dumnemu Konradowi, miotającemu się w swojej celi pod presją uczucia. Lecz odpowiedział skromnemu duchownemu, który nazywa się sam prochem i mieczem ks. Piotrowi. Ks. Piotr przeżywa w swojej celi Widzenie. To jest właśnie odpowiedź Boga mistyczne uniesienie, w efekcie, którego dane jest księdzu ujrzeć dzieje Polski i jej przyszłość.
Całość wizji jest romantyczną realizacją hasła mesjanizmu narodowego. Ks. Piotr widzi dzieje Polski ułożone na wzór dziejów Chrystusa, męczeństwo polskiego narodu ma zbawić inne ludy.
Ks. Piotr zobaczył Jezusa wydanego w ręce Heroda. Jest to obraz Polski "wydanej" zaborcom. Po powstaniu listopadowym Polska została podzielona. Chciano ją zabić tak jak Jezusa. Krzyżem Polaków były zsyłki na Syberię. Francję porównano do Piłata, który umył ręce i nie pomógł pomimo swojej deklaracji. Naszą matką stojącą pod krzyżem jest wolność. Dlatego tak jak Chrystus i Polska zmartwychwstanie. Jest to kolejne zawołanie do powstania.

Juliusz Słowacki
Grób Agamemnona
Wiersz ten powstał w związku z przeżyciami Słowackiego, których doznał podczas zwiedzania grobu Agamemnona. Stały się one materiałem dla wyobraźni poety. Poeta wchodzi w grób Agamemnona, poddaje się panującej tam atmosferze i zagłębia się w rozmyślaniach. Nastrój miejsca, mitologia, historia Grecji przywołują na myśl dzieje Polski - ból z powodu jej losów, ocenę, pragnienie wydobycia się z haniebnej niewoli. Poeta wtopił się w tło grobowca. Jest cichy, pokorny. Struna Homera to symbol wielkiej poezji, opiewającej czyny bohaterów, chwalebne dzieje przodków, do takiej pieśni poeta nie czuje się uprawniony. Jego poezja jest inna - jego słuchacze są głusi - ich dziedzictwem są smutki błahe. Termopile czy Cheronea. Tematem rapsodu są bohaterskie dzieje rycerzy. Termopile są symbolem męstwa i poświęcenia ojczyźnie. Wzorem Polaków może być tylko Cheronea - symbol ostatecznej klęski Greków - ostatecznie pokonani przez Macedończyków. Słowacki - potomek zniewolonego narodu, nie ma wstępu na Termopile, nie jest godny, bo historia kraju, to tragedia tych, którzy nie zginęli, lecz przeżyli klęskę. "O! Polsko!" - okrzyk skierowany do ojczyzny, która poniosła klęskę - upadek powstania listopadowego to nie Termopile ale haniebna Cheronea.
Poeta ubolewa nad losem ojczyzny i odmalowuje jej obraz.
Czerwony kontusz - to zło i błędy przywódców, ich grzechy wobec ojczyzny. Poeta nakazuje odrzucić zło. Wrysowuje marzenie o Polsce idealnej, jednolitej, doskonałej, której naród się wskrzesił, opłacił śmiercią, oczyszczony z głupoty, pychy i zdrady. Ujawnia się program poetycki Słowackiego. Jest tu potrzeba poezji tyrteryjskiej, pobudzi do czynu, rozgniewa - lecz uleczy.
Grób Agamemnona jest refleksją poetycką nad historią Polski i jej przyszłością, nad poezją i rolą poety.



Pozytywizm:
Maria Konopnicka:
"Rota"
Rota powstała w 1909 roku, a zaprezentowano ją w 500'tną rocznicę bitwy pod Grunwaldem.
Powstanie styczniowe sprawiło, że Konopnicka zaczęła rozważać dlaczego się nie udało. doszła do wniosku, że Polacy nie są jedną całością i nie wierzą w swoje możliwości walki z "ogromnymi" zaborcami. Wiersz mówi, że pomimo niewoli Polacy nie mogą pozwolić, aby zniknął ich język oraz kultura. Konopnicka przywołuje nasz rodowód piastowski. Polacy nie dadzą się zgermanizować ani zrusyfikować. Będą walczyć o swoją Ojczyznę i Ducha Narodowego. Ostoją polskości będzie każdy dom. Duch Patriotyzmu doprowadzi nas do zwycięskiej walki. Jej założeniem było wskrzeszenie ducha patriotyzmu w sercach obywateli i połączenie ich w walce przeciw zaborcom.

Henryk Sienkiewicz
"Potop"
Cała trylogia powstała ku pokrzepieniu serc. Na nią także miał wpływ upadek powstania styczniowego. Powstała ona w XIX w. kiedy Polski nie było na mapie, ukazuje czasy kiedy Polska również była w bardzo trudnej sytuacji ( analogia XVII w. i XIX w.). Sienkiewicz bardzo dokładnie opisuje zwycięstwa , a tylko czasem wspomni o klęskach. Stara się manipulować w czytelnika poprzez niektórych bohaterów. Ma za zadanie wzbudzić i rozpalić patriotyzm w ludziach i poprowadzić do zwycięskiej walki z okupantem.

Stefan Żeromski
Rozdziobią nas kruki, wrony
Żeromski w swoim utworze przedstawia bohatera, który całkowicie nie pasuje do obrazu romantycznej postaci. Autor przeciwstawia się całkowicie takiemu obrazowi. Ukazuje on iż piękna śmierć nie zawsze dotyczy wzniosłych bohaterów ginących za ojczyznę. Zwykły człowiek zawsze może przeważyć szalę zwycięstwa. W tym utworze ginie zwykły chłop, mimo iż porosił o łaskę i nie powinniśmy nazywać go honorowym. Tytuł odnosi się do tragicznych lat po powstaniu. Mówi on, że w tym czasie najbardziej wykorzystywaną warstwą społeczną są chłopi. Szlachta wydłubywała z nich, niczym te „kruki oczy i mózg”, pieniądze i godność.
Żeromski apeluje, że jeżeli nie zaczniemy wspierać siebie w walce z okupantem, Polska nie będzie niepodległa.

5.Najważniejsi bohaterowie polskiej literatury pozytywistycznej:
Stanisław Wokulski- 45'letni kupiec, zamieszkały w Warszawie. Brał czynny udział w powstaniu styczniowym, został przez to zesłany na Syberię, po powrocie zdobył majątek żeniąc się z bogatą wdową Małgorzatą Minclową. Jest to człowiek dążący po trupach do celu dla miłości, połączenie romantyka i pozytywisty. Kiedy poznał Izabelę Łęcką robił wszystko, aby ją zdobyć. Dla niej zdobył majątek za granicą i zajął się prowadzeniem wspólnych interesów ze szlachtą. Z miłości po odrzuceniu próbuje popełnić samobójstwo skacząc pod pociąg. Był bardzo samotnym człowiekiem, nie liczył się dla niego nikt oprócz Izabeli.

Ignacy Rzecki- ostatni przedstawiciel postawy romantycznej. Jest to człowiek sumienny i wymagający od innych systematycznej pracy, mieszka samotnie w skromnym pokoiku za sklepem. Jest to reprezentant poprzedniego romantycznego pokolenia, wierzy w gwiazdę Bonapartych, a swoje przemyślenia, wspomnienia oraz relacje z bieżących wydarzeń zapisuje w pamiętniku. Dzięki tym notatkom poznajemy dzieje autora pamiętnika. Wraz z przyjacielem, Augustem Katzem, próbował w czyn wprowadzić romantyczne hasła wolności, równości i braterstwa i walczył w 1848 r. na Węgrzech. Po samobójczej śmierci Katza (patrioty, który nie mógł znieść myśli o klęsce powstania styczniowego) przez 2 lata tułał się po Europie, wreszcie schwytany podczas próby przekroczenia granicy Królestwa rok spędził w wiezieniu.

Izabela Łęcka- Stara panna, około 25 roku życia, bardzo wybredna w doborze odpowiedniego partnera. Bardzo piękna, dobrze wychowana, z dobrego domu, dama salonowa. Przedstawicielka upadającej arystokracji, do ludzi z niższych klas odnosiła się z pogardą. Kokietka, bardzo rozpieszczona przez ojca, przyzwyczajona do wygodnego ustabilizowanego życia przy boku wielu adoratorów, których było coraz mnie, gdyż odrzuceni szukali szczęścia u boku innych kobiet. Bawiła się Wokulskim, gardziła nim, bawiła się jak szmacianą lalką.

Mendel- Żyd, pochodzi z Gdańska, a w chwili obecnej od 27 lat mieszka w Warszawie. Prowadzi tam warsztat introligatorski. Ma 67 lat, mimo to jest jeszcze rześkim staruszkiem, bardzo spokojnym i poważnym. Jego żona nie żyje, synowie wyjechali za chlebem, a córka Lilia młodo umarła pozostawiając po sobie wnuka Kubusia, którym opiekuje się Mendel. Bardzo kocha swoje miasto i uważa siebie za jego rodowitego mieszkańca, jednak po wydarzeniach tzw. "biciu żydów" umiera jego serce do tego miasta

Bohatyrowicze- Ród założony przez Jana i Cecylię, parę którzy zamieszkała sama w lesie i ciężko pracowała. W środku lasu zbudowali dom i powiększali rodzinę. Uprawiali rolę, karczowali las, ich wysiłki zostały docenione przez króla Zygmunta Augusta, który nadał im tytuł szlachecki oraz herb, żubrzą głowę na żółtym tle. Mimo iż mieli przywileje szlacheckie, ale przez zbiegi okoliczności utracili je. Anzelm Bohatyrowicz (najstarszy z żyjących w rodzie) zakochany był w Marcie, dalekiej kuzynce Benedykta Korczyńskiego, pozostającej na jego utrzymaniu jednak pomimo wielkiej miłości nie pobrali się w młodości z powodu różnicy klas społecznych. Brat Anzelma, Jerzy przyjaźnił się z Andrzejem Korczyńskim, razem brali udział w walkach, razem zginęli i zostali pochowani w jednej mogile. Z czasem te dwie rodziny jednak oddaliły się od siebie, a nawet zaczęli walkę między sobą.

Korczyńscy- Szlachcice, od wielu lat zamieszkiwali dworek w Korczynie. Dbano o wykształcenie, a po śmierci ojca ziemie były przekazywane na synów. Stanisław Korczyński należał do średnio zamożnych obywateli, posiadał folwark. Drugi z folwarków przypadł Andrzejowi Korczyńskiemu. Obaj mieli opłacać z zysków z ziemi trzeciego brata Dominika, studiującego prawo w mieście. Obaj Korczyńscy wzięli udział w powstaniu styczniowym, bezpośrednio biorąc udział w walkach zbrojnych oraz poświęcając na te cele swoje majątki.

6.Problematyka moralna i filozoficzna w Zbrodni i karze Fiodora Dostojewskiego
Bardzo dyskusyjna teoria-ale instygująca to Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego- dlatego, że jest swoistym studium zbrodni. Tak jak Makbet tak Raskolnikow- ubogi student, popada w sidła zła i zabija. Inne są jednak jego cele i pobudki. Raskolnikow uważa, że ma prawo zabijać jako jednostka duchowo wyższa, ma pełne prawo "zniszczyć plewy" - a plewą taką niewątpliwie jest dla niego lichwiarka. Prawa wybitnej jednostki do zarządzania mniej wybitnymi przypominają nieco filozofię Nietschego, jak się okazało- filozofię niebezpieczną, może warto ten motyw przemyśleć. Przy tym Zbrodnia i kara to jeszcze jeden utwór z cyklu tych, które złu przeciwstawiają siłę prawdziwej miłości. To dopiero wytrwałe uczucie Soni doprowadza duszę Raskolnikowa do wskrzeszenia.

7.Gatunki literackie + wybrane przykłady:
a)nowela - to krótki utwór napisany prozą. Z reguły jednowątkowy, pozbawioną komentarzy, dygresji, opisów. W kolejnych "zakrętach" akcji ważną rolę odgrywa wybrany motyw - właśnie on figurował w tytule: Sokół, Kamizelka, Katarynka

klasyczna nowela - zbudowana wg "teorii sokoła" wywodzi się z Dekameronu Bocaccia, a termin utworzono od noweli o tym tytule

PRZYKŁADY:
· Latarnik -H.Sienkiewicz
· Antek - B.Prus
· Mendel Gdański - M.Konopnicka
· Gloria victis - E.Orzeszkowa
·
b)powieść i jej odmiany -podstawowy gatunek epiki cechujący się swobodna kompozycja. Jednym z głównych czynników powieści jest narracja organizująca świat przedstawiony, której nośnikiem był tzw. narrator wszechwiedzący.
ODMIANY:

· Powieść historyczna- połączenie typu walterscottowskiego z dokumentalnym. Jest wielowątkowa i panoramiczna, prezentuje losy fikcyjnych postaci na tle rzeczywistych, historycznych wydarzeń , Potop
· Powieść realistyczna- z wszelkimi jej cechami : realizmu, opisami pejzażu, zamkniętą kompozycją, wielowątkowa, obfituje w bogactwo osób i charakterów. Zasada podwójnej perspektywy w konstrukcji czasu i przestrzeni, Nad Niemnem
· Powieść sensacyjna - cechuje się rozbudowana fabuła, pełna niespodziewanych zdarzeń i zwrotów. Koncentruje się na dynamizowaniu opowieści, bez głębszych motywacji psychologicznych i in., a jej głównym celem jest dostarczenie rozrywki.
· Powieść społeczno-obyczajowa - szczególnie rozpowszechniona w klasyce XIX w., kiedy miała tak znaczące osiągnięcia, jak dzieła w Polsce. Zajmowała się głównie życiem codziennym i jego społeczno-historycznymi, a także indywidualnymi, uwarunkowaniami, Pan Tadeusz
· Powieść psychologiczna - koncentrująca się na życiu wewnętrznym opisywanych postaci, ich sposobie odczuwania i myślenia. W wersji realistycznej ukazuje przeżycia jednostki w związku z procesami społecznymi, środowiskowymi, statusem zawodowym itp. Granica
· Powieść podróżnicza - której fabuła opowiada przygody doznane w podróży, szczególnie do krajów odległych i egzotycznych, współcześnie bliska powieści sensacyjnej , Robinson Cruzoe
· Powieść biograficzna - przedstawiająca życie osoby realnej, np. polityka, artysty, uczonego. Posługując się autentycznymi wydarzeniami i faktami, kształtuje życiorys bohatera jako zorganizowana całość fabularna, wprowadzając m.in. przypuszczalne wypowiedzi i myśli bohatera, zwykle niesprzeczne z udokumentowana wiedza o nim

8. Pojęcia:

realizm - oznacza postawę człowieka, który w swoich działaniach uwzględnia wszystkie warunki zewnętrzne i własne możliwości, czyli dokonuje trzeźwej, zdroworozsądkowej oceny sytuacji.
Realizm jest teoria, wg której istnieje rzeczywistość nie zależna od poznania ludzkiego. W wersji teoriopoznawczej teza ta głosi, iż istniejąca obiektywnie rzeczywistość może stanowić przedmiot poznania ludzkiego.

utylitaryzm - (z łaciny utilitas – korzyść, pożytek), powstała w Anglii w XVII w. i trwająca do XIX w. koncepcja etyczna, zgodnie z która działanie jest uznawane za dobre moralnie, jeżeli chcąc zaspokoić własne przyjemności i potrzeby oraz zabiegając o własny interes, służy się dobru ogółu. Utylitaryści usiłowali wykazać, ze interes indywidualny i ogólny nie musza być przeciwstawne, a w przypadku sprzeczności możliwe jest ich uzgodnienie.

scjentyzm - nurt filozoficzny ukształtowany w początkach XX w. pod wpływem osiągnięć w poszczególnych naukach szczegółowych. Scjentyści uważali, ze nauki przyrodnicze dostarczają wiedzy pewnej, polegającej przede wszystkim na stwierdzaniu faktów i odkrywaniu praw, stanowią wiec podstawę do całości ludzkiej wiedzy.
Scjentyzm zdecydowanie wystąpił przeciwko spekulacjom religijnym, teologicznym i metafizycznym, uznając, ze są one całkowicie nieuzasadnione. Moralne wg scjentystów jest życie w zgodzie z przyroda, rozwijające możliwości każdego człowieka.

umiarkowany agnostycyzm - wskazujący na niemożliwość poznania w skończonym czasie nieskończonej liczby stanów rzeczy, cechującej Wszechświat