Parenetyczny charakter literatury Średniowiecza

Pareneza – uczenie za pomocą przykładu literatura średniowiecza miała pouczać i wychowywać.

Propagowała określone wzorce osobowe:
- Asceta
- Rycerz doskonały
- Ideał władcy

Asceta był człowiekiem całkowicie oddanym Bogu i religii. Odrzucał idee życia doczesnego i zmierzał do zbawienia. Osiągnąć je mógł tylko poprzez cierpienie, umartwienie i pokutę.

Przykładem ascety średniowiecznego jest „legenda o św. Aleksym”.
Aleksy pochodził ze znakomitego rzymskiego rodu, jednak wybrał poniżenie, cierpienie, biedę i głód. Jednak po tym męczeńskim życiu spotyka go natychmiast nagroda i jego dusza trafia do nieba. I tak też powinien wyglądać ideał ascety. Powinien on być bogaty i porzucić poprzednie życie w luksusie.

Nieco inną postacią świętego jest Franciszek. Za jego dominującą cechę należy uznać wszech ogromną miłość do świata, ludzi, zwierząt i ciała. Pojęcie franciszkanizm do dzisiaj pozostało synonimem dobroci, życzliwości, zrozumienia i ciepła.

Ideał rycerza

Tutaj przykładem może być „Pieśń o Rolandzie” lub Tristan.
Wzorowy rycerz średniowieczny powinien pochodzić ze znakomitego rodu, być pięknym i wspaniale odzianym, posiadać nadludzką siłę i znakomicie władać bronią.
Miał dbać głównie o swą rycerską sławę, honor własny i władcy.
Honor nakazywał bezwzględnie dotrzymać danego słowa, mówić prawdę i być wiernym.
Barwne życie rycerza narzucało mu różne szczegółowe zalecenia, np. przywiązanie do swego rumaka i broni.
Miłość także była służbą wybranej damie serca.

Ideał władcy

Idealny władca średniowieczny winien mieć pewne cechy nadprzyrodzone i urodzić się w cudownych okolicznościach.
Bóg może przemawiać do niego poprzez wizje i sny.
Musi on kochać swych wasali. Troszczyć się o ich dobro, bronić ich, być sprawiedliwym.
Z jego postawy emanuje godność i dostojeństwo.
Należy tu odwołać się do Pieśni o Rolandzie (król Karol Wielki), do Dziejów Tristana i Izoldy (król Marek).
Literatura polska wspomina Bolesława Śmiałego, B. Chrobrego i B. Krzywoustego.
Ich wzór ideału stworzył Gal Anonim.

3 wzorce

- asceta – człowiek, który się umartwia, np. św. Aleksy
- rycerz doskonały – „Pieśń o Rolandzie” EPOS – kodeks rycerski
- ideał władcy – Gal Anonim „Kroniki”

Bolesław Chrobry – bardzo dobry polityk
Bolesław Krzywousty – doskonały strateg i żołnierz