Bogurodzica

Bogurodzica* Najstarsza zachowana pieśń religijna w języku polskim.* Pierwszy poetycki tekst w języku polskim.* Do XVI w. uważana za hymn narodowy (śpiewana m.in. w trakcie bitwy pod Grunwaldem w 1410 r.).* Zabytek języka polskiego – dzięki analizie archaizmów w tekście dziś wiadomo, jak rozwijała się polszczyzna.* Kompozycja utworu oparta na motywie deesis.* Świadectwo kultu Matki Boskiej.

Geneza* Pieśń prawdopodobnie pochodzi z XIII w.* Jedna z hipotez przypisuje autorstwo pieśni św. Wojciechowi (badacze jednak wykluczyli taką możliwość).* Pierwszy anonimowy rękopis, tzw. przekaz kcyński pochodzi z ok. 1408–1409 r. Dwie zwrotki pieśni wraz z nutami zostały zapisane na wyklejce okładki zbioru kazań Macieja z Grochowa, wikariusza z Kcyni.* Drugi przekaz, tzw. krakowski (również anonimowy) to 13 zwrotek bez nut zapisanych po 1408 r.* Kolejne wersje były spisane przez różnych kopistów. Niektóre przekazy zawierają nawet 15 zwrotek.

Budowa* Dwie zwrotki kończące się zwrotem (apostrofą) do Chrystusa „Kyrieleison”, co można rozumieć jako „Panie, zmiłuj się”.* Symetryczna budowa: dwoje adresatów (Maryja w pierwszej strofie i Jezus w drugiej).* Regularny rytm dzięki powtarzaniu schematów składniowych.* Rymy zewnętrzne (nosimy – prosimy) i wewnętrzne (Bogurodzica – dziewica).* Trzy postacie: Maryja, Jan Chrzciciel oraz Chrystus jako postać centralna – kompozycja deesis.

Treść* Pieśń rozpoczyna się apostrofą do Maryi, matki Chrystusa, która jest przez Boga uwielbiona i wybrana. Wierni proszą o pozyskanie i zesłanie im łask Bożych lub też o zesłanie im ponownie Syna.* Druga strofa zawiera bezpośredni zwrot do Chrystusa („bożyca” – Syna Boga), aby przez wzgląd na Jana Chrzciciela wysłuchał modlitw i spełnił ludzkie pragnienia – szczęśliwe życie na ziemi, a po śmierci – życie wieczne w raju. Jest to odzwierciedlenie średniowiecznego światopoglądu o dualizmie świata i materii – życie cielesne na ziemi jest tylko chwilowym przystankiem na drodze do istnienia duchowego.

Archaizmy
Bogurodzica zawiera wiele wyrazów uważanych przez użytkowników języka za przestarzałe. Są to archaizmy:* leksykalne – wyrazy, które wyszły z użycia, np. „dziela” (dla), „Bożyc” (Syn Boży), „Gospodzin” (Pan);
semantyczne – zmiana znaczenia, np. „napełń myśli” (spełnij pragnienia);* fonetyczne – wymowa inna niż współcześnie, np. „sławiena” (sławiona); „Krzciciela” (Chrzciciela);* fleksyjne – zmiana sposobu odmiany wyrazów, np. „napełń” (napełnij), „Bogurodzica” (Bogurodzico);* składniowe – niestosowane połączenia wyrazów, np. bez przyimków „Bogiem sławiena” (przez Boga sławiona).

Kult Maryi* Matka Boska ukazana jako istota bardzo ważna. Została wybrana i uwielbiona przez Boga. Jest uprawniona do bycia pośredniczką między ludźmi a Bogiem.* Jest matką Boga, ale i wszystkich wiernych, którzy się do niej zwracają. Łączy w sobie świętość i człowieczeństwo.
Źródło: dlaucznia.pl