Główne grzechy Rzeczypospolitej i próby jej naprawy w traktacie A. Frycza Modrzewskiego i w Kazaniach P. Skargi .Omów też styl obu dzieł.

Wiek renesansu, inaczej Odrodzenia, otrzymał miano „złotego wieku” w dziejach Polski. Była to epoka, w której odrodziło się życie ludzkie w wielu dziedzinach oraz nastąpił rozwój literatury.

Dorobek poetów i pisarzy renesansowych obfituje w różne ujęcia społecznej i dotyczącej państwa tematyki. Postawy patriotyczne wykazują niemal wszyscy humaniści, ale najwyraźniej są one widoczne u Andrzeja Frycza Modrzewskiego w jego słynnym traktacie „O poprawie Rzeczypospolitej” oraz u Piotra Skargi w „Kazaniach Sejmowych”.

Modrzewski był typem myśliciela – teoretyka, interesowały go kwestie społeczne a także zagadnienia z dziedziny prawa, teologii i filozofii. Jego traktat osiągnął bardzo wysoki poziom, wprowadzając czytelnika w sprawy najbardziej istotne, palące, często bolesne. Modrzewski, zastanawiając się nad „poprawą Rzeczypospolitej” stworzył program reform, nie znajdujący jednak poparcia i zrozumienia w ówczesnych szlachcicach, zadufanych, nietolerancyjnych i zarozumiałych.

Jakie tematy podejmuje autor – widać wyraźnie po tytułach pięciu ksiąg: I- „O obyczajach”, II- „O prawach”, III- „O wojnie”, IV- „O kościele”, V- „O szkole”. Modrzewski nie pomija żadnej z ważnych dziedzin państwa, tytuł każdej z nich wskazuje na dziedziny, których widać błędy Polaków.

Księga pierwsza dotyczy obyczajów, rozumianych przez Modrzewskiego jako zasady moralne i działalność społeczną. Autor zwracał się tutaj do narodu, szlachty, senatu, aby każdy służył Rzeczypospolitej „jak kto może”. Aby osiągnąć dobre obyczaje, należy od początku dobrze wychowywać dzieci – w dobrych obyczajach. Modrzewski ma także rady dla króla, który powinien być elekcyjny, wybierany nie tylko przez szlachtę, ale również przez chłopów– jego najważniejszą cechą powinna być mądrość, następnie król powinien być sprawiedliwy, hojny, mężny, powinien opiekować się poddanymi, dbać o nich. O doborze dostojników państwowych decydować miały kompetencje i wartość kandydata a nie pochodzenie.

Bardzo ważną i istotną księgą, zwłaszcza w obecnych czasach. Mamy tutaj postulat o równouprawnieniu wobec państwa wszystkich warstw społecznych (była to słynna, nowatorska myśl na całą Europę). Wszelkie prawa miała opracowywać specjalna komisja składająca się z przedstawicieli wszystkich stanów. Zadaniem tej komisji byłoby także powołać Sąd Najwyższy, do którego mogliby wejść zarówno szlachcic, chłop, jak i mieszczanin.

Z księgi „O wojnie” dowiadujemy się, że A. Frycz Modrzewski jest wyznawcą irenizmu, czyli jest przeciwnikiem waśni i wojen, a zwolennikiem pokoju i zgody. O zapewnienie pokoju należy się starać wszystkimi możliwymi drogami, poprzez odpowiednią politykę zagraniczną, współpracę gospodarczą i przyjazne stosunki.

Księga „O kościele” spotkała się z ostrym atakiem ze strony kleru, ponieważ autor domagał się zmian wewnątrz kościoła, uregulowania wzajemnego stosunku Kościoła i państwa oraz uniezależnienie go od papiestwa. Duchowieństwo powinno propagować wartości moralne i duchowe, a nie zabiegać o doczesność, równolegle pragnąc władzy.

Przestarzałe poglądy i metody wychowawcze są wadą szkolnictwa Rzeczypospolitej. Autor żąda zmiany programów nauczania i udostępnienia nauki młodzieży męskiej ze wszystkich stanów. Postuluje utworzenie specjalnej instytucji, która przejęłaby nadzór nad szkolnictwem. Pierwszym krokiem w kierunku poprawy systemu edukacji byłoby wprowadzenie do szkół nauczania języka polskiego.

Piotr Skarga, dzięki działalności filantropijnej został nadwornym kaznodzieją król Zygmunta III Wazy i teraz nazywany jest największym kaznodzieją Polski. Pozostawił po sobie około dwustu kazań. Spośród nich („Kazania na niedzielę i święta”, „Kazań przygodnych”) na czoło wysuwają się „Kazania sejmowe”. To one zawierają najwięcej przestrogi i wołania o miłość do kraju, o rozsądek, o obawę przed anarchią i rozpadem Rzeczypospolitej. Skarga jako stronnik króla występował przeciw samowoli szlacheckiej, prywacie i zrywaniu sejmów. Wg niego Rzeczypospolita zapadła na sześć chorób:

-pierwsza: nieżyczliwość ludzka ku Rzeczypospolitej i chciwość domowego łakomstwa
-druga: kłótnie i niezgody
-trzecia: herezja i niereligijność
-czwarta: osłabienie władzy królewskiej
-piąta: niesprawiedliwe prawo
-szósta: „grzechy i złości jawne”

Skarga zaleca podnieść rangę Senatu oraz umocnić władzę centralną, szlachtę zaś poddać krytyce. Państwem powinien rządzić król, przy pomocy mądrej rady, złożonej z przedstawicieli narodu.
Autor wielokrotnie podkreśla swoją miłość do ojczyzny, która jest świętym obowiązkiem każdego człowieka. Autor stwierdza, że rodacy, dzieci jednej i tej samej ojczyzny, powinni się zgadzać, ponieważ łączy ich ta sama religia, nakazująca miłość bliźniego. Brak tej zgody i miłości budzi u Skargi lęk o losy ojczyzny, szczególnie podczas sejmików. Reformacja jest zgubna dla Polski, autor nakazuje powrót do religii katolickiej.
Na końcu przewiduje rychły upadek Polski.

Ksiądz Skarga przeszedł do polskiej tradycji niemal jako prorok. W swoich kazaniach, pełnych emocji i obrazowych porównań, głosił wizję upadku Ojczyzny, w wypadku gdy nie zwalczymy swoich chorób: chciwości, obojętności, niezgody i niesprawiedliwości....

Kazanie jest to rodzaj religijnego przemówienia, głoszonego przez kapłana podczas mszy, stałych lub okolicznościowych świąt liturgicznych. W przypadku Księdza Skargi kazania stały się utworami literackimi, lecz spełniają wszystkie wymogi prawidłowego przemówienia: posiadają obrazowe, docierające do świadomości odbiorcy przykłady, liczne apostrofy i taki dobór argumentów, żeby można było przekonać słuchacza do głoszonych prawd.

A.Frycz Modrzewski i Piotr Skarga są przedstawicielami publicystyki polskiej (publicystyka porusza tematy aktualne). Takie tez było znaczenie tych utworów, nie tylko zresztą w dobie renesansu, ale również później.