„Motywy ojczystego kraju w ujęciu literackim i malarskim” – porównanie i komentowanie

Pojęcie emigracji wiąże mi się z utratą domu rodzinnego, utratą ojczyzny oraz z okresem romantyzmu, kiedy Polska była w niewoli, a zrywy narodowowyzwoleńcze były tłumione przez zaborców. Uczestnicy walk niepodległościowych byli prześladowani i zsyłani na Sybir. Emigranci polscy znajdowali schronienie w całej Europie, a niekiedy przekraczali morza i oceany. W grupie uchodźców znajdowali się sławni poeci, pisarze i malarze, m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Cyprian Norwid, Fryderyk Chopin.
Tułaczka na obczyźnie, nielegalna działalność polityczna, trudne warunki materialne, cierpienie powodowały niezmierzoną tęsknotą za ziemią ojczystą, którą odnajdujemy w najpiękniejszych utworach tych poetów.
Kraj lat dziecinnych, utracona szczęśliwa młodość, walka o wolność ojczyzny w prześlicznej epopei Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz”. Refleksje na ten temat zawarte są w poszczególnych XII księgach, a nastrój na obczyźnie ilustruje fragment Epilogu
„Dziś dla nas w świecie nieproszonych gości,
W całej przeszłości i w całej przyszłości
Jedna już tylko jest kraina taka,
w której Jest trochę szczęścia dla Polaka:
Kraj lat dziecinnych...”
Ojczyzna kojarzy mi się z krajobrazem najbliższej okolicy, z domem rodzinnym, matką, ojcem, rodzeństwem i ciepłem ogniska rodzinnego toteż w zupełności rozumiem tęsknotę twórców i świadomość ich niemożności powrotu w rodzinne strony.
Niektórzy wygnańcy utrzymywali kontakt z rodzinnym krajem poprzez listy, czego przykładem są „Listy do matki” Juliusza Słowackiego. Jeden z nich szczególnie smutno przedstawia nastrój poety.
- Smutno mi, smutno czasem – i już się ani do miejsc, ani do osób, z którymi żyję, nie
przywiązuje tak silnie jak w dzieciństwie...”
W innym utworze ten sam poeta obserwując w podróży po morzu lecące w powietrzu bociany stworzył hymn pt. „Smutno mi, Boże...”. Już sam tytuł wyraża smutek po utracie kraju rodzinnego:
„Kazano kiedyś niewinnej dziecinie
modlić się za mnie,
a ja wiem, że mój okręt
nie do kraju płynie,
smutno mi, Boże”.
Tułaczy los spotkał również Cypriana Norwida autora utworu „Moja piosnka (II)”. Poeta przywołuje następujące po sobie obrazy kraju oraz obyczaje w nim panujące: „gdzie kruszynę chleba podnoszą z ziemi przez uszanowanie dla darów Nieba...”. Powtarzający się refren „Tęskno mi, Panie...” potęguje smutny nastrój przesycony tęsknotą za utraconą na zawsze ojczyzną.
W tym samym okresie znalazł się także na obczyźnie wybitny kompozytor Fryderyk Chopin. Chociaż miał opiekę zdobywał sławę, tęsknił za ojczyzną, a ludzie z najbliższego otoczenia byli mu obcy.
Wydarzenia historyczne oraz względy polityczne emigracji stały się genezą powstania utworu „Latarnik” polskiego noblisty Henryka Sienkiewicza. Józef Skawiński bohater noweli, uczestnik powstania listopadowego był zmuszony emigrować i znalazł się na drugim kontynencie. W pracy za poszukiwaniem chleba i długoletnia tułaczka zatarła w bohaterze pamięć o ojczyźnie. Obudziła go z nostalgii wzruszająca książka „Pan Tadeusz”. Chociaż stracił pracę, przyciskał mocno do serca poemat i przepraszał tę ukochaną, że tak o niej zapomniał, że zatarła mu się w pamięci, przyciskał ją i szedł w dalszą tułaczkę.
Wydarzenia historyczne zmuszały Polaków do częstego opuszczania ziemi rodzinnej i skazywały na wędrówkę z powodu trudnych warunków bytowania lub prześladowań. Zaczynali życie od nowa na obcej ziemi z nieznanym językiem.
Często zabrana ze sobą książeczka do nabożeństwa stanowiła jedyny ojczysty język. Pobyt na zesłaniu ilustruje nam wspomnienie Zdzisława Niedzieli „Wspominam Kazachstan”.
Polacy wyobcowani, pozbawieni ojczyzny czuli się zagubieni i nieszczęśliwi. Tęsknota za najbliższymi, za kulturą i obyczajami przyczyniła się do głębokich wzruszeń i inspirowała do powstawania najpiękniejszych dzieł.
W czasach dzisiejszych spotykamy się również z emigracją. Przebiega ona pod kątem poszukiwania pracy. Przykładem tego może być serial „Zielona karta”.
Czy bohaterowie serialu tęsknią za krajem?
Oni wyjechali z myślą, że się dorobią i wrócą do ojczyzny. Tułacze przedstawieni przeze mnie w pierwszej części tych możliwości nie mieli. Jednak i u nich dostrzegamy porównania z krajem rodzinnym i przy najmniejszym niepowodzeniu widzimy u nich łzy w oczach.
Potwierdza się powiedzenie Adama Mickiewicza w Inwokacji:
„Litwo, ojczyzno moja
Ty jesteś ja zdrowie,
ile Cię trzeba cenić
Ten tylko się dowie
Kto Cię stracił”.