Rośliny jednoliścienne

Chociaż rośliny jednoliścienne stanowią zaledwie jedną piątą składu gatunkowego roślin kwiatowych, to są bardzo ważnymi organizmami, które mają zasadniczy wpływ na naszą codzienność. Najbardziej docenioną grupą jednoliściennych są trawy. Porastają one trawniki w naszych przydomowych ogródkach i parkach, a nasiona niektórych z nich są codziennie zjadane przez nas na śniadanie. Z ziarna zbóż, takich jak owies i kukurydza wyrabia się płatki śniadaniowe, a z pszenicy i żyta mąkę na chleb i bułki. Kiedy jemy banana, ananasa lub orzecha kokosowego, delektujemy się smakiem owoców roślin jednoliściennych. W dodatku rośliny jednoliścienne nie są ważnym źródłem pokarmu. Dostarczają one również wielu surowców wykorzystywanych w przemyśle i są, co nie jest bez znaczenia, ozdobą naszych ogrodów i domów, gdyż niektóre z nich, na przykład egzotyczne storczyki i lilie, mają przepiękne kwiaty i kształty. Od czasu, kiedy po raz pierwszy pojawiły się na Ziemi, czyli ok. 65 mln lat temu, rośliny jednoliścienne ewoluowały w różnych kierunkach, które można określić, badając ich kwiaty. Jedna linia, reprezentowana przez storczyki, wykształciła niezmiernie wyszukane, wyspecjalizowane kwiaty, które musza być zapylone przez owady. Inna linia, przykładem jej są trawy, ma kwiaty o bardzo prostej budowie, często pozbawione płatków lub działek. Są to rośliny wiatropylne.

Rośliny jednoliścienne należą do roślin okrytonasiennych. Ich znajdujące się w nasieniu zarodki wykształcają tylko jeden liścień, w przeciwieństwie do zarodków roślin dwuliściennych, które mają dwa liścienie. Liścienie są pierwszymi liśćmi, które pojawiają się wtedy, gdy nasionko kiełkuje. Liście te zazwyczaj nie przypominają wyglądem liści osobnika dojrzałego, gdyż są magazynem zapasów pokarmu dla dzielącego się zarodka. Zarodek korzysta z tych zapasów od momentu kiełkowania nasiona do czasu , kiedy roślina wykształci liście, które będą przeprowadzały fotosyntezę i produkowały pokarm.

Zazwyczaj dość łatwo można rozpoznać dojrzałą roślinę jednoliścienną po kształcie jej liści. Rośliny dwuliścienne zwykle mają szerokie liście o unerwieniu drzewkowatym, natomiast liście jednoliściennych są długie, wąskie, nie mają podzielonej blaszki liściowej - np. liście cebuli lub narcyza - a ich nerwacja jest równoległa. Kiedy patrzy się na przekrój poprzeczny przez łodygę rośliny jednoliściennej pod mikroskopem i porównuje widok z łodygą rośliny dwuliściennej, uwidaczniają się kolejne różnice. Wiązki przewodzące (zgrupowania tunelikowatych komórek transportujących wodę z solami mineralnymi i cukrami) są u roślin dwuliściennych rozmieszczone pierścieniowato i znajdują się blisko krawędzi łodygi, a u roślin jednoliściennych są rozrzucone po całej powierzchni w sposób dość równomierny. W obrębie korzenia rośliny jednoliściennej układ wiązek przewodzących ma jednakże bardziej uporządkowany charakter. W liściu rośliny jednoliściennej jest wiele wiązek, bo prawie każda wiązka przewodząca w łodydze dociera do liścia z osobna. To wyjaśnia, dlaczego jest ich tak wiele w łodydze. U roślin dwuliściennych może mieć miejsce wtórny wzrost rośliny na grubość, co powoduje, że ich łodygi i korzenie są bardziej sztywne i twarde. Dzięki temu rośliny z tej podgromady mogą osiągać większe rozmiary. Brak kambium (wąskiej warstwy dzielących się komórek w łodydze) oraz specyficzny układ wiązek przewodzących u roślin jednoliściennych oznacza, że ich łodygi nie mogą przyrastać na grubość. Dlatego większość roślin jednoliściennych stanowią niskie zioła i trawy.

Niektóre gatunki z rzędu liliowców, takie jak draceny i juki, charakteryzują się obecnością przyrostu wtórnego na grubość, tak jak rośliny dwuliścienne, i chociaż rzadko dochodzą do wielkich rozmiarów, czasami są zaskakująco wysokie. Najlepszym przykładem jest dracena właściwa, której przedstawiciel rosnący w pobliżu Santa Cruz de Tenerife na Wyspach Kanaryjskich maił wysokość 21 metrów i w chwili. Gdy został powalony przez wichurę w 1869 r., jego wiek oceniano na około 6000 lat.

Palmy są także roślinami jednoliściennymi i są jedną z dwóch rodzin w tej podgromadzie, do których należą głównie gatunki drzewiaste. Palmy mogą być bardzo wysokimi roślinami i mają wygląd drzew. Mimo że ich łodygi - kłodziny - są grube i twarde, to jednak nie ma w nich kambium odpowiadającego za przyrost na grubość. Powiększanie się obwodu pnia palmy jest jedynie wynikiem powiększania się rozmiarów już istniejących komórek, a nie przybywania nowych. Jeden gatunek rosnący w Andach palmy woskowej osiąga wysokość 60m, jednak większość palm nie przekracza połowy tej wysokości. Palmy są najważniejszymi drzewiastymi roślinami jednoliściennymi w tropikach. Jest ich ok. 2500 gatunków i są one źródłem pokarmu oraz osłoną dla żyjących w tych rejonach świata ludzi.

Kiedy nasionko palmy kiełkuje, sadzonka rośnie przez wiele lat dzięki podziałom stożka wzrostu znajdującego się na szczycie pędu. Mimo że łodyga wytwarza liście, roślina nie rośnie w górę aż do czasu, kiedy wierzchołek pędu osiągnie określoną szerokość. Dopiero po osiągnięciu tego stadium zaczyna się wzrost na wysokość, który trwa kilka lat, a ustaje wzrost na grubości. W przeciwieństwie do roślin dwuliściennych, grubość rosnących później łodyg palm pozostaje już mniej więcej taka sama.