Rzeźba powierzchni i jej rodzaje

Rzeźba powierzchni to wszelkie nierówności
powierzchni Ziemi
Ze względu na wielkość: mikro – makrorzeźba
Ze względu na genezę: naturalna i
antropogeniczna
Ze względu na cechy form rzeźby: formy
wypukłe (wzniesienia) i wklęsłe (obniżenia)

Cechy rzeźby powierzchni Polski:
NIZINNOŚĆ
91% powierzchni kraju to NIZINY – obszary
poniżej 300 m n.p.m. - w tym 0,25% zajmują
depresje – obszary poniżej p.m.)
Średnia wysokość to 173 m n.p.m.
Na wysokości 300 – 500 m n.p.m. 5,6%
powierzchni
Powyżej 500 m n.p.m. 3,1% - w tym 0,2%
powyżej 1000 m n.p.m.

Cechy rzeźby powierzchni Polski:
PASOWOŚĆ – występowanie
naprzemianległych pasów rzeźby – obszarów
niżej i wyżej położonych; wysokości rosną na
SE
Najwyższy punkt: Rysy 2499 m n.p.m.
Najniższy punkt: Raczki Elbląskie lub Żółwiniec
– 1,8 n.p.m.
Na ¾ powierzchni kraju występuje rzeźba
glacjalna (polodowcowa)
Na pólnocy kraju dominuje rzeźba
młodoglacjalna a na południu staroglacjalna

Pasy rzeźby
Nizin nadmorskich
Pojezierzy (młodoglacjalny)
Nizin środkowopolskich (staroglacjalny)
Wyżyn polskich
Kotlin podkarpackich (zapadlisk)
Gór (Karpat – młodych gór i Sudetów - starych)

Rzeźba staro- i młodoglacjalna
Staroglacjalna („starolodowcowa”)na obszarze
starszych zlodowaceń (południowo- i
środkowopolskich) – powszechna na południu i
w centrum kraju
Młodoglacjalna („młodolodowcowa”) na
obszarze ostatniego zlodowacenia (Wisły,
północnopolskiego) – powszechna na północy
kraju
Formy rzeźby są te same na obydwu
obszarach, jednak na obszarze staroglacjalnym
są bardziej zniszczone – zdenudowane
(głównie peryglacjalnie – rycina w podr.)

Rzeźba staro- i młodoglacjalna
Występuje na ¾ powierzchni kraju
Utworzona została przez lądolody
plejstoceńskie
W historii geologicznej Polski wyróżnia się co
najmniej 3 zlodowacenia w zależności od
obszaru jakie objęły: południowopolskie
(najstarsze), środkowopolskie i północnopolskie
(najmłodsze)
Skały budujące formy rzeźby polodowcowej
(glacjalnej) to głównie piaski, żwiry, gliny
zwałowe.

Wybrane formy rzeźby (glacjalnej)
Wypukłe: moreny, kemy, ozy, sandry, drumliny
– powstałe głównie w procesie AKUMULACJI
Wklęsłe: rynny jeziorne, wytopiska, zagłębienia
morenowe, pradoliny – powstałe głównie w
procesie EROZJI

Moreny – akumulacyjna forma
ukształtowania
powierzchni Ziemi – wzniesienie
(pagórki, ciągi wzgórz, wały itp.)
utworzone z materiału skalnego
osadzonego przez lodowiec
lub przemieszczonego
pod jego naciskiem.

Kemy – formy akumulacji
szczelinowej w lądolodzie, pagórki
zbudowane z piasków żwirów i
mułków.

Ozy – podłużne wały piaszczysto-żwirowe
powstałe w wyniku osadzania materiałuskalnego
w szczelinie pod lądolodem przez płynącą wodę

Sandry - rozległe, bardzo płaskie stożki
napływowe zbudowane ze żwirów i piasków
osadzonych i wypłukanych przez wody
pochodzące z topnienia lądolodu. Powstają
podczas recesji (cofania) lub postoju lądolodu na
jego przedpolu.

Rynny jeziorne
Jezioro Wdzydze – jezioro wypełniające rynnę
polodowcową

Wytopiska – wypełnione wodą
zagłębienie wytopiskowe – J. Łąkie

Rzeźba górska i jej wybrane formy
doliny U-kształtne
strome krawędzie i stoki
granie i turnie
żleby
stożki piargowe (piargi)
cyrki (kotły) lodowcowe
progi skalne
gołoborza

Cyrk polodowcowy wypełniony
wodą – jezioro cyrkowe.

Dolina U-kształtna wynik erozji
glacjalnej
Granie, turnie, żleby - Tatry

Rzeźba wyżynna
Wąwozy
Formy krasowe
Kuesty (progi skalne)
Ostańce

Rzeźba eoliczna – wydmy (S.P.N.)